«Чӑваш Республикинчи лаша спорчӗн пӗр центрӗ Патӑрьел районӗнче вӑйлӑ аталаннӑ. 1968 ҫултанпа ҫав районти юртӑ лашасем нумай конкурс, чупу ҫӗнтерỹҫисем пулнӑ. Совет Союзӗн, Раҫҫейӗн ипподромӗсенче малти вырӑнсене сахал мар ҫӗнсе илнӗ», — тесе пӗлтереҫҫӗ Комсомольски район администрацийӗнче.
Анчах Каҫал енче те ҫитӗнӳсем пур. Сӑмахран, 1981 ҫулта «Затейник» юртӑ лаша Патӑрьелӗнчи ипподромра 21 лаша хушшинче 1-мӗш вырӑна тухнӑ. Ҫав лаша Г.Ф. Волков ертсе пынӑ хуҫалӑхран пулнӑ. Ҫавӑн пекех З.Ш. Заргиров хуҫалӑхӗнчи «Гораций» юртӑ лаша 2006 ҫулта ҫӗршывӑн тӗрлӗ ипподромӗнче палӑрнӑ. Районти ытти хуҫалӑх лашисем те сахал мар конкурсра ҫӗнтернӗ, кашни ҫулах Йӗпреҫ районӗнчи Пучинке ялӗнчи лаша спорчӗн республикӑри «Камай уйӗ» уявне хутшӑннӑ. Унта пӗрре кӑна мар «Урожай», «Красный маяк» хуҫалӑхсен лашисем палӑрнӑ, парнесене тивӗҫнӗ.
Кӑҫал та Республика кунӗнче, ҫӗртмен 24-мӗшӗнче, районти ипподромра пысӑк уяв, юртӑ лашасен чупӑвӗ, куравӗ пулать. Ҫак спорта кӑмӑллакансене программӑпа паллашма сӗнеҫҫӗ:
12:30–13:30 сехетре джигитсене курса киленме пулӗ;
13:30–14:30 сехетре пирвайхи чупусем, юртӑ лашасем ӑмӑртӗҫ;
14:30–14:40 сехетре вырӑнти ӑратлӑ лашасем «Ял джигичӗсем» чупура вӑй виҫӗҫ;
15:00–15:10 сехетре мала тухайман, 6, 7, 8, 9, 10 вырӑнсем йышӑннӑ юртӑ лашасен чупӑвӗ пулӗ;
15:20–15:30 сехетре малтанхи чупура 1–5-мӗш вырӑнсене тухнӑ лашасен финал ӑмӑртӑвӗ иртӗ.
Паян Ҫӗнӗ Шупашкарта тутарсем хӑйсен чи пысӑк уявне паллӑ тунӑ. Сабантуй кӑнтӑрлахи 11 сехетре пуҫланнӑ. Чи малтанах пурне те уяв ячӗпе Минкадыр Резяпов, Патӑрьел районӗнчи Тутар Сӑкӑт ял администрацийӗн пуҫлӑхӗ Нагим Хасянов саламланӑ.
Ҫӗнӗ Шупашкар Имамӗ Минкадыр Резяпов паянхи кун мӑсӑльман тӗнне ӗненекенсемшӗн пысӑк уяв пулнине палӑртнӑ. Унччен Сабантуя ялсенче ҫеҫ уявланӑ тӑк халӗ хуласенче те ӑна паллӑ тӑваҫҫӗ. Уявра ирӗклӗ кӗрешӳ, тутар кӗрешӗвӗ пулнӑ. Аслисем ҫаксене сыхласа хӑварса кӗҫӗн ӑрӑва парса хӑварасшӑн.
Уяв вӗҫленес умӗн асфальт ҫине ӳкернӗ ӳкерчӗксен ҫӗнтерӳҫисене тата кӗрешӳсенче мала тухнисене чысланӑ. Сцена ҫинче Ҫӗнӗ Шупашкар тата Тутар Сӑкӑт ялӗнчи пултарулӑх ушкӑнӗсем юрӑ-ташӑпа савӑнтарнӑ. Ҫавӑн пекех Сабантуйра наци вӑййисене, шашка тата шахмат турнирӗсене, викторина ирттернӗ, тутарла сӑвӑсем вуланӑ.
Чӗмпӗр облаҫӗнчи Ҫӗнӗ Упи ялӗнче нумай пулмасть чӑвашсен авалхи йӑла уявне — Хӑят уявне — ирттернӗ. Кун пирки пире Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи Николай Кирюшинпа Тимӗр Лашман пӗлтерчӗҫ.
Хӑят йӑлина ҫӗнӗрен чӗртсе яма шухӑшланӑ ҫынсем Упи ял тарӑхӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ярухин тата ҫав ялта ҫуралса паян Чӗмпӗр хулинче пурӑнакан хастар таврапӗлӳҫӗ Владимир Ярухин иккен. Кӑҫал вӗсем халӑха ҫак уява иккӗмӗш хут пухрӗҫ.
Уява пуҫлас умӗн Ҫӗнӗ Упи халӑхӗ ялти кивӗ шкул ҫурчӗпе сывпуллашнӑ — кӑҫал вӗренӳ ҫӗнӗрен хӑпартнине куҫмалла иккен. Вырӑнти тӳре-шара кивӗ ҫурта сӳтме тӗв тунӑ пулать, ҫавӑнпа та халӑх кивӗ шкулпа сывпуллашса юлашки экскурсире пулнӑ.
Унтан халӑх ял пуҫланса кайнӑ вырӑна — Ҫут вырӑнне — пухӑннӑ. Кунта ҫӗнуписем 5 метр ҫӳллӗш юпа лартнӑ. Кӗлӗ Владимир Ярухин вуланӑ. Вӑл яла пуҫласа яракансенчен хӳтлӗх ыйтнӑ — яла сыхлама, выльӑх-чӗрлӗхе, ҫурт-йӗре, хурӑнташ-ӑрусене.
Уй-хир пуҫне тухса Ҫерҫи чӳкне ирттернӗ. Кӑҫал ҫерҫи вырӑнне шурӑ кӑвакарчӑнпа усӑ курнӑ — ӑна тип ҫупа сӗрсе вӗҫтерсе янӑ. Вӗҫенкайӑк хӗвелтухӑҫнелле вӗҫсе кайнӑ тет.
Ҫӗр ӗҫченӗн тӗп уявне ирттерме Хӗрлӗ Чутай район ҫыннисем ҫӗртмен 12-мӗшӗнче йӑлана кӗнӗ тӑрӑх «Чавал» уҫланкӑна пухӑннӑ. Ҫанталӑк ҫумӑрлӑ пулнӑран-ши, халӑх ытти ҫулсенчи чухлех пухӑнаймарӗ, апла пулин те Раҫҫей кунне тата акапа сухана вӗҫленине халалланӑ Ӗҫпе юрӑ тата спорт уявӗ ҫỹллӗ шайра иртнӗ. Уява йӗркелекенсем хӑнасене «Чавалта» хӑтлӑ пултӑр тесе чунтанах тӑрӑшнӑ. Таса уҫланкӑ, илемлӗ сцена, ял тӑрӑхӗсен тата районти организацисемпе предприятисен хӑна картишӗсем, суту-илỹ, спорт ӑмӑртӑвӗсем, ташӑ-юрӑ, вӑйӑ-кулӑ...
Районӑн пӗрлештернӗ хорӗ Раҫҫей тата Чӑваш Республикин гимнӗсене шӑрантарнӑ тата Чутай пикисем чӑваш ташӑ композицине лартса панӑ хыҫҫӑн уява пухӑннисене саламлама сцена ҫине ЧР Министрсен Кабинечӗн Председатель ҫумӗ — ҫурт тӑвӑмпа архитектура тата коммуналлӑ хуҫалӑх министрӗ Олег Марков, ЧР Патшалӑх Канашӗн депутачӗсем Николай Маловпа Валерий Павлов, ЧР тӗрӗслевпе шутлав палатин председателӗ Татьяна Минина, район пуҫлӑхӗ Александр Степанов, район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Александр Башкиров, ял тӑрӑхӗсен пуҫлӑхӗсем тата предприятисемпе организацисен ертỹҫисем, кỹршӗ районсенчен килсе ҫитнӗ хӑнасем хӑпарнӑ.
Пӑрачкав районӗ Раҫҫей кунӗпе пӗрлех Акатуя та уявланӑ. Лапамра алӗҫ ӑстисен куравне йӗркеленӗ, ял апат-ҫимӗҫӗн шӑрши таврана сарӑлнӑ. Пӑрачкав район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Евгений Лебедев ентешӗсене ҫурхи ӗҫсем вӗҫленнӗ ятпа саламланӑ.
ЧР юстици министрӗ Надежда Прокопьева маттуррисене чысланӑ. Николай Гущин тракторист «ЧР тава тивӗҫлӗ механизаторӗ» ята тивӗҫнӗ. Вера Быкова, Александр Барыкин ЧР Элтеперӗн тав сӑмахне тивӗҫнӗ. Райадминистраци пуҫлӑхӗ Евгений Лебедев, Наталья Масеева ЧР Юстици министерствин грамотине илнӗ.
Мария Васильева доярка, Ольга Киреева ферма заведующийӗ ЧР Ял хуҫалӑх министерствин Хисеп грамотине тивӗҫнӗ.
Вера Болотина, Татьяна Пиняева ЧР Культура министерствин Хисеп грамотине илнӗ. Уявра ял хуҫалӑхне аталантармашкӑн Елена Васильева тата Александр Васильев, Александр Ермаков гранта тивӗҫнӗ.
Унтан Акатуйра концерт пулнӑ. Унта Шупашкартан килнӗ «Родничок» халӑх ансамблӗ те халӑха савӑнтарнӑ.
Сӑнсем (87)
Вӑрмар районӗнче Акатуя кӑҫал 61-мӗш хут паллӑ тунӑ. Вӑрмарти тӗп стадионта ир-ирех халӑх хӗвӗшме тытӑннӑ. Ачасем аслисемпе танах ял хуҫалӑх техникин куравӗпе кӑсӑкланса паллашнӑ.
Кӑнтӑрлахи 11 сехетре уява уҫнӑ. Гимн юрланӑ май Чӑваш Ен Ялавӗ ҫӳлелле ҫӗкленнӗ. Ӑна кӑҫӑл ҫӗклеме Геннадий Ямуков фермер хуҫалӑхӗнче ӗҫлекен Владимир Николаев тракторист тивӗҫнӗ.
Юрий Власов тракториста, Сергей Сидоров рабочие, Тамар Кириллова оператора ял хуҫалӑх производствинче пысӑк ҫитӗнӳсем тунӑшӑн Хисеп грамотипе чысланӑ.
Чупай ял тӑрӑхӗ «Чӑваш Енри чи хатлӑ ял тӑрӑхӗ» конкурсра 1-мӗш вырӑн ҫӗнсе илнӗшӗн ЧР Министрсен Кабинечӗн Дипломне тивӗҫнӗ. Вӑрмар ял тӑрӑхӗ вара ҫак конкурсра 2-мӗш вырӑна тухнӑшӑн ҫак хисепе илнӗ.
Ичеснер Атайкасси ялӗнче пурӑнакан Светлана Захаровӑна «Вӑрмар районӗн хисеплӗ ҫынни» ята панӑ. Вӑл — ҫӑмӑл атлетика енӗпе РФ тава тивӗҫлӗ спорт мастерӗ, Афинӑра — 2004 ҫулта, Пекинра — 2008 ҫулта иртнӗ ҫуллахи Олимп вӑййисене хутшӑннӑ. Ҫак ятах Энӗшпуҫ ялӗнчи Василий Нягин тивӗҫнӗ.
Тӑвай районӗнчи Акатуйра «Ял тӑрӑхӗсен чи лайӑх картишӗ» конкурс иртнӗ. Районти ял тӑрӑхӗсем хӑйсен картишӗсене наци йӑлине тӗпе хурса хатӗрленӗ. Жюри композицие, ӳнер тӗлӗшӗнчен епле хатӗрленине хакланӑ.
Мучар ял тӑрӑхӗ халӑх ӳнер промыслине — ҫыхнине, тимӗре ӳнерленине, наци йӑлипе килӗшӳллӗн хатӗрленӗ тумтире — кӑтартнӑ. Кусем пирки пӗтӗмпех каласа кӑтартнӑ, юрланӑ. Мучарсем 1-мӗш вырӑна тивӗҫнӗ.
Енӗш Нӑрваш тата Тӑрмӑш ял тӑрӑхӗсем чӑваш туйне тата чӑваш каччине салтака ӑсатнине кӑтартнӑ. Вӗсен картишӗсем 2-мӗш вырӑна тухнӑ.
Чутей ял тӑрӑхӗ халӑха килти сӑрапа, кваспа хӑналанӑ. Тӗмер ял тӑрахӗ чӑвашсен лармине кӑтартнӑ. Хӗрарӑмсем ҫӑм арланӑ, ҫыхнӑ, халӑх юррисене юрланӑ. Чутей тата Тӗмер ял тӑрӑхӗсем виҫҫӗмӗш вырӑна тивӗҫнӗ.
Сӑнсем (3)
Шупашкар районӗнче Акатуя унчченхи ҫулсенче яланах Кӳкеҫ ҫывӑхӗнчи уҫланкӑра ирттерекенччӗ. Республика кунне Шупашкарта кӑна мар, пӗр-пӗр районта та уявланӑ йӑлапа-ши, Шупашкар районӗсем те ӑна халӗ пӗр-пӗр ял тӑрӑхӗнче йӗркелеме тытӑнчӗҫ. Республика кунӗпе танлаштарсан, икӗ ҫӗрлӗ иртмест вӑл — Акатуй валли суйланӑ ял тӑрӑхӗнче кӑна. Ҫавӑнпа та ку ҫӗнӗлӗхе хурлакансем те ҫук мар. Апла-и, капла-и, пӗлтӗр ӑна Тутаркасси ял тӑрӑхӗнче ирттернӗччӗ, кӑҫал Ҫӗньял ял тӑрӑхне пуҫтарчӗҫ.
Шупашкареньсен Акатуйӗ ҫӗртмен 14-мӗшӗнче пулчӗ. Унта яланхиллех ял тӑрӑхӗсенчи ӑстасен куравне йӗркеленӗ, саламсем спорт вӑййисем, юрӑ-ташӑ пулнӑ. Тӑван района уявпа саламлама республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев та пырса ҫитнӗ. Экономика кӑтартӑвӗ кӑҫал Шупашкар районӗнче пӗлтӗрхинчен пысӑкраххине палӑртнӑ вӑл. Аш-пӑш туса илесси, сӑмахран, 19 процент пысӑкланнӑ, сӗт — 4 процент. Пӗрчӗллисен лаптӑкне ҫулсерен ӳстерсе пыраҫҫӗ-мӗн.
Акатуя пухӑннисене «Раҫҫей–2014» автомобиль экспедицине хутшӑнакансем те саламланӑ.
Вӑрнар районӗнче халӑх Акатуя пухӑннӑ. Районти ял тӑрӑхӗсем йӑла-йӗркене кӑтартакан экспонатсене илсе килнӗ, хӑнасене килти сӑрапа, кукӑльпе, чӑваш апат-ҫимӗҫӗпе хӑналанӑ.
Акатуя савӑнӑҫлӑн паллӑ тунӑ. Сӑлтавӗ те пур. Вӑрнарсем ака-сухана вӑхӑтра вӗҫленӗ. Акмалли лаптӑка та пысӑклатнӑ. Район уявне ЧР ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов килнӗ. Вӑл Вӑрнар районӗнче ял хуҫалӑхӗ те, промышленноҫ та аталаннине палӑртнӑ.
Вӑрнар район администрацийӗн пуҫлӑхне Леонид Николаева Хисеп грамотипе чысланӑ. «Санары» агрофирма трактористне Владимир Крипчакова «ЧР тава тивӗҫлӗ механизаторӗ» ят панӑ. Владимир Матвеев «ЧР ял хуҫалӑхӗн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» ята тивӗҫнӗ.
Фермер хуҫалӑхне аталантармашкӑн Владимир Балыков, Алевтина Иванова, Григорий Лукин гранта тивӗҫнӗ. Аш-какай комбиначӗн инженерӗ Эдуард Зайцев, «Мураты» ЯХПК тракторисчӗ Борис Шариков, фермер хуҫалӑхӗн пуҫлӑхӗ Алексей Фадеев пурӑнмалли ҫурт-йӗре лайӑхлатмашкӑн социаллӑ тӳлев илнӗ.
Уява Вӑрнар районӗн «Туслӑх» ентешлӗхӗ те килнӗ. Спортсменсем тӗрлӗ ӑмӑртура вӑй виҫнӗ.
Патӑрьел районӗнче те «Акатуя — Сабантуя» уявланӑ. Икӗ ҫак уява патӑрьелсем темиҫе ҫул каяллах пӗрлештернӗ. Кӑҫал вӑл «Хӗвеллӗ» уҫланкӑра 63-мӗш хут иртнӗ.
Уява яланхилле сумлӑ хӑнасем ҫитнӗ. Паллах, чи маттуррисене чысланӑ. Чи лайӑх хуҫалӑхсене, ӗҫченсене Хисеп хучӗсем панӑ. Сцена ҫине пултарулӑх ушкӑнӗсем тухнӑ. Кунта Эрӗнпур облаҫӗнчен, Красноярск хулинчен килнӗ. Чӗмпӗр облаҫӗнчен тата Тутарстанран та делегацисем ҫитнӗ.
Кӑнтӑрла ипподромра эстафета пуҫланнӑ. Лашасем тата вӗсен хуҫисем «Ылтӑн такан» кубока ҫӗнсе илессишӗн тупӑшнӑ. Ҫӗнтерӳҫе 10 пин тенкӗ укҫа, ылтӑн такан тата така парнеленӗ. Йывӑр атлетикӑра, кире пуканӗ йӑтассинче, штанга йӑтассинче те тупӑшнӑ. Ҫавӑн пекех армрестлерсем, ирӗклӗ кӗрешӳҫӗсем, шашистсем, шахматсисем вӑй виҫнӗ.
Ярмӑрккӑра алӗҫ ӑстисен куравӗ те ӗҫленӗ. Вӗсен йышӗнче — Патӑрьелти ача-пӑча ӳнер шкулӗн вӗрентекенӗн, РФ тат ЧР ӳнерҫисен союзӗн пайташӗ Мидхат Шакиров тата Светлана Кудрявцева тӗрӗҫӗ.
Районти 19 ял тӑрӑхӗ хӑйсен «картишне» кашнинех йыхравланӑ, ҫӑкӑр-тӑварпа кӗтсе илнӗ, купӑс каланӑ.
+8.3 °C