Чӑваш Енӗн Министрсен Кабинечӗн паянхи ларӑвӗнче республикӑн «Культурӑна тата туризма аталантарасси» патшалӑх программине «Чӑваш чӗлхине упрасси, вӗренесси тата аталантарасси» ҫум программӑпа пуянлатӗҫ.
Республикӑн культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министрӗ Светлана Каликова пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫум программӑра ачасене мӗн пӗчӗкрен, ача пахчине ҫӳрекен ӳсӗмрен, тӑван чӗлхене вӗрентме пӑхса хӑварнӑ. ЧР Вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерствипе Цифра аталанӑвӗн, информаци политикин тата массӑллӑ коммуникацисен министерстви тӗрлӗ проектсем пурнӑҫа кӗртӗҫ, ҫав шутра чӑвашла мультфильмсем хатӗрлесси те пур.
Чӑваш ҫыравҫисен кӗнекисемпе шкул вулавӑшӗсене пуянлатӗҫ. Вӗсене туянма 2014 ҫултанпа укҫа уйӑрман.
Паян Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗн директорӗ пулма Роза Лизаковӑна ҫирӗплетнӗ. Вӑл 1966 ҫулта нарӑс уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Ҫӗмӗрле районӗнче ҫуралнӑ. 1987 ҫулта Хусанти культура институтӗнчен вӗренсе тухнӑ. 1998 ҫулсенче 2008 ҫулсенче республикӑн Культура министерствинче тӗрлӗ должноҫре ӗҫленӗ. Кайран тепӗр тӑватӑ ҫул министрта ӗҫленӗ. Наци вулавӑшне вӑл 2001-2002 тата 2012-2013 ҫулсенче ертсе пынӑ. Кӑҫалхи нарӑс уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче ӑна каллех культура министрӗн тивӗҫӗсене пурнӑлама шаннӑччӗ. Анчах министр тилхепи ӑна лекмерӗ.
Аса илтерер: чӳк уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗн директорне Светлана Стариковӑна ӗҫрен хӑтарнӑччӗ. Светлана Старикова 65 ҫулта. Вӑл Наци вулавӑшӗнче 1997 ҫултанпа ӗҫленӗ, ӑна 17 ҫул ертсе пынӑ.
Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче «Литературӑллӑ Чӑваш Ен: ҫӗр ҫуллӑхри чи вуланӑкан кӗнеке» конкурса пӗтӗмлетнӗ. Чи вуланакан кӗнеке – Александр Артемьевӑн «Салампийӗ».
Наци вулавӑшӗн пресс-релизӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, Александр Спиридоновичӑн романӗ 1271 сасӑ пухнӑ.
Ҫӗнтерӳҫӗ ятне Чӑваш Енри Профессионал писательсен пӗрлешӗвӗн правленийӗн ертӳҫи Лидия Филиппова тата Владислав Николаев ҫыравҫӑ тата журналист пӗлтернӗ.
Ҫӗнтерӳҫӗ дипломне Александр Артемьевӑн хӗрне Александра Артемьевӑна панӑ.
Шупашкар районӗнчи Чӑрӑшкасси шкулӗнче вӗренекенсем те хальхи саманара тӗрлӗ хыпара тӗнче тетелӗнче ытларах шыраҫҫӗ. Анчах, шкулти чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен Алина Николаева шухӑшланӑ тӑрӑх, алла кӗнеке тытса вуланинчен пахи ҫук. Шкул вулавӑшӗн кунӗ тӗлне 9-мӗш класра пӗлӳ пухакансем Наталья Никифорова библиотекаре уяв ячӗпе саламласа сӑвӑсем хайланӑ, вуласа панӑ.
«Кӗнеке пӗлӳ ҫӑлкуҫӗ пулнине ачасем мӗн пӗчӗкрен ӑнланса ҫитӗнеҫҫӗ, пушӑ вӑхӑтра час-часах библиотекӑна ҫӳреҫҫӗ. Вулавӑшра тематикӑллӑ мероприятисем, куравсем ирттереҫҫӗ. Кунта чӑваш тата вырӑс литература программине тивӗҫлӗ кӗнекесем, ытти илемлӗ литература, ӑслав литератури, хаҫат-журнал чылай. Вулавӑш фондне пуянлатма ҫулсеренех ҫӗнӗ кӗнеке килсех тӑрать. Ҫитес вӑхӑтра шкултан вӗренсе тухса каякансем чӑваш чӗлхипе литература предмечӗсене ҫӗнӗ учебниксемпе вӗренме тытӑнӗҫ», – тет Алина Николаева.
Паян, юпа уйӑхӗн 27-мӗшӗнче, Комсомольски районӗнчи тӗп вулавӑшра «Чӑваш халӑхӗн сумлӑ ҫыравҫи» литература каҫӗ иртнӗ.
Ӑна чӑваш ҫыравҫи, тӑлмачи, К.В. Иванов ячӗллӗ Патшалӑх премийӗн лауреачӗ, «Сӗве Атӑла юхса кӗрет» историлле роман-эпопея авторӗ Куҫма Турхан ҫуралнӑранпа 105 ҫитнине халалланӑ. Ку хыпара Фейсбурки хӑйӗн страницинчен Чӑваш Енри Профессионал ҫыравҫасен союзӗн правленийӗн ертӳҫи Лидия Филиппова пӗлтерне. Вӑл мероприятие йӗркелекенсемпе унта хутшӑннисене тав тунӑ.
Куҫма Турхан 1915 ҫулхи юпа уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Комсомольски районӗнчи Вӑрманхӗрри Чурачӑк ялӗнче ҫуралнӑ. Ача ҫуртӗнче ӳснӗ. 1934 ҫулта Канашри педагогика техникумӗнче пӗлӳ илнӗ хыҫҫӑн тӑван ялти ҫичӗ класлӑ шкулта ачасене вӗрентнӗ. Кайран Ленинградри В.В. Воровский ячӗллӗ журналистсене хатӗрлекен институтра ӑс пухнӑ. 1988 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 29-мӗшӗнче Шупашкарта вилнӗ.
Чӑваш кӗнеке издательствинче «Алран алла» ятпа ҫӗнӗ ярӑм ҫулсерен тухса тӑма пуҫлӗ. Унта кӗнӗ хайлавсенче хӗрарӑм шӑпи тӗп вырӑнта пулӗ. Издательствӑн ӗҫченӗ Галина Антонова ҫакӑн пирки Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗн «Варкӑш» литература клубӗн черетлӗ ларӑвӗнче пӗлтернӗ.
Вулавӑшӑн сайтӗнче клубӑн хастар пайташӗсем Чӑваш кӗнеке издательствинче кӑҫал пичетленнӗ «Инкеклӗ телей» коллективлӑ сборника сӳтсе явнине пӗлтернӗ.
Кӗнекене пухса хатӗрленӗ Галина Антонова ҫапла пӗлтернӗ: «Чӑвашла вулама юратакан пикесем, аппасемпе йӑмӑксем, аннесемпе асаннесем валли Чӑваш кӗнеке издательстви ятарлӑ ярӑм пуҫларӗ. Вӑл «Алран алла» ятпа кашни ҫулах тухса тӑрӗ. Ҫав ярӑмри кӗнекесене хӗрарӑмсем уйрӑмах килӗштерекен юратупа туслӑх, ҫемье, кӑмӑл-сипет ыйтӑвӗсемпе ҫырнӑ повеҫсемпе калавсем кӗрӗҫ».
Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗнче «Варкӑш» литература клубӗ вӗҫӗмех пухӑнать. Нумаях пулмасть вулавӑшра «Инкеклӗ телей» кӗнекене тишкернӗ. «Алран алла» ярӑмпа тухнӑ кӑларӑма Улькка Эльменӗн, Юрий Терентьевӑн, Лидия Филипповӑн, Людмила Сачковӑн, Владимир Степановӑн, Галина Матвеевӑн, Ольга Любимовӑн калавӗсем тата Юлия Николаевӑн повеҫӗ кӗнӗ. Ӑна Чӑваш кӗнеке издательствинче пичетленӗ. Унта кӗнӗ хайлавсен пӗр пеклӗхӗ – хӗрарӑм шӑпи.
Кӑларӑма тишкерме асӑннӑ кӗнекене пухса хатӗрленӗ Галина Антонова, Владимир Степанов ҫыравҫӑ, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ вӗрентекенӗ Геронтий Никифоров, «Варкӑш» литература клубӗн хастар пайташӗ Елена Кудрявцева тата ыттисем пухӑннӑ.
ЧР Наци вулавӑшӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, «Варкӑшӑн» ҫитес тӗлпулӑвӗнче Нелли Петровскаян икӗ кӗнекерен тӑракан «Тухатмӑш» романне пӑхса тухӗҫ.
Чӑваш Республикин Наци вулавӑшӗнче «Патшалӑх тата гражданла обществӑн пӗрлешӗвӗсем чӑваш чӗлхине упраcа хӑварма пулӑшни» ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗ ӗҫлерӗ. Ку мероприятие ирттерме Национальноҫсен енӗпе ӗҫлекен федераци агентстви укҫа-тенкӗ уйӑрса пулӑшнӑ.
Тӑван чӗлхемӗр пирки паян та питех те ҫивӗч калаҫу пулса иртнӗ. «Ӑнӑҫу чӗлхи» ют чӗлхесен шкулӗн ӗҫ тӑвакан директорӗ, «Хавал» общество организацийӗн ертӳҫи Александр Блинов чӑваш чӗлхипе тепӗр 50 ҫултан мӗн пулӗ ыйту тавра шухӑшласа пӑхма сӗннӗ. Уйрӑм хастарсемпе общество организацийӗсем ҫеҫ тӑрӑшни сахал, патшалӑх пулӑшӑвӗ кирлӗ тесе шухӑшлать вӑл.
«Хавал» пӗрлешӗвӗн хастарӗ, Киев хулинче пурӑнакан Артем Федоринчик (вӑл филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ) ӳссе ҫитсен чӑваш чӗлхине вӗреннӗ. Вӑл палӑртнӑ тӑрӑх, чӗлхе вӗрентӗвӗн меслечӗсем кивелнӗ, вӗсене ҫӗнетме вӑхӑт.
Сӑмах илнӗ ытти экспертӑн та тӑван чӗлхемӗршӗн чунӗ ыратни аван сисӗннӗ. Калӑпӑр, Вӗрентӳ институчӗн регион аталанӑвӗн центрӗн методисчӗ Елена Михайлова (Енькка) та чӑваш чӗлхишӗн пӑшӑрханса калаҫнӑ.
Ҫак кунсенче Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗ «КрутОтец» пултарулӑх конкурсне ирттерет. Вӑл юпа уйӑхӗн 25-мӗшӗнче вӗҫленӗ. Ӑна Ашшӗн кунне халалланӑ. Аса илтерер: ку куна пирӗн республикӑра юпа уйӑхӗн юлашки вырсарникунӗнче ирттерме кӑҫал йышӑнчӗҫ. Ӑна республика ертӳҫи Олег Николаевӑн ҫу уйӑхӗн 20-мӗшӗнчи хушӑвӗпе ҫирӗплетрӗҫ.
Наци вулавӑшӗ ирттерекен конкурса хутшӑнас тесен «Контактра» халӑх ушкӑнӗнчи «Гуманитари литературин пайӗ» ушкӑнра хӑйне евӗр те хаваслӑ сӑнӳкерчӗксене, коллажсемпе видеоӗҫсене вырнаҫтармалла. Вӗсенче ашшӗсен маттурлӑхне кӑтартмалла.
Конкурс номинацийӗсем ҫапларах: «Ӑслӑ атте», «Атте тӗпелте», «Хӗрӗн ҫӳҫне хитрелетни», «Пуян атте» (Нумай ачаллӑ ашшӗсем), «Эпӗ атте пек».
Паян Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗнче «Исторический опыт нациестроительства и развития национальной государственности чувашского народа» (чӑв. Наци строительствин историлле опычӗ тата чӑваш халӑхӗн патшалӑхӗ аталанни) пӗтӗм Раҫҫейри конференци иртӗ.
Унта ҫӗршывӑн тӗрлӗ кӗтесӗнче тӗпленнӗ чӑвашсен наципе культура автономийӗсен пайташӗсем тата АПШра, Францире, Великобританире, Казахстанра, Беларуҫ Республикинче, Украинӑра, Эстонире тата Молдавире пурӑнакан ентешӗмӗрсем видеоконференци мелӗпе хутшӑнӗҫ.
Мероприятие уҫнине 10 сехетрен пуҫласа 12 сехетчен онлайн-мелпе ҫак адреспа https://www.youtube.com/watch?v=YvJ6cJ92xq8&feature=youtu.be пӑхма май килӗ.
+0.3 °C