Чӑваш Енре «Ачалӑх ячӗпе, ачалӑхшӑн» ыркӑмӑллӑх марафонӗ старт илнӗ. Марафон ку таранччен ачасем валли 25 миллион тенкӗ пухма пултарнӑ.

Акци кӑҫалхипе 20-мӗш хут иртет. Вӑл Ҫӗнӗ Шупашкарти сусӑр ачасен шкулӗнче старт илнӗ. Пӗлтер фондран ун валли 165 пин тенкӗ уйӑрнӑ. Укҫапа кулинари мастерскойне уҫнӑ. Шкултан вӗренсе тухакансенчен чылайӑшӗ техникума, колледжа вӗренме кӗрет.

Марафон ӗнер, нарӑсӑн 9-мӗшӗнче, старт илнӗ. Анчах фонда унччен маларах укҫа килме тытӑннӑ. Кӑрлач уйӑхӗнче фонда Елчӗк ҫыннисем пуянлатнӑ.

Фонд ҫулталӑкӗпех ӗҫлет. Чӑваш Ен — нимелле укҫа пухакан пӗртен пӗр регион. Ытти регионсем спонсорсене шыраҫҫӗ.

2014 ҫулта марафонра 9 миллион ҫурӑ пухнӑ. 2015 ҫулта вара кӑшт сахалрах. Ҫапах кӑҫал икӗ ҫул каяллахи рекорда ҫитесшӗн. Ӑна утмашкӑн республикӑри кашни ҫыннӑн 7 тенкӗ фонда хывмалла. Укҫа-тенкӗ чирлӗ ачасене сиплеме кайӗ, унтанах юсанмалли шкулсене, ача пахчисене уйӑрӗҫ.

Вулакансене илӗртес тесе пичет кӑларӑмӗсем мӗн кӑна шухӑшласа кӑлармаҫҫӗ пулӗ! Ҫӗнӗ Шупашкар хулинче тухса тӑракан «Грани» хаҫат ҫак кунсенче «Чи вулакан троллейбус» акци йӗркеленӗ. 54-мӗш маршрутпа ҫула тухнӑскерте мӗнпур ҫын асӑннӑ хаҫата вуласа пынӑ.

Хулара пурӑнакан Лариса Лебедева хаҫата ахаль те мӗн пуҫласа вӗҫне ҫитиччен вулатӑп тесе каланӑ. Хулара пурӑнакан тепӗр ҫын, Зоя Фадеева, журналистсене хаҫат кӑсӑклӑ тухма пуҫларӗ тесе хаваслантарнӑ. Электроаппаратура савутӗнче 28 ҫул ӗҫленӗ Валентина Николаевна хӗрарӑм спутник-хулана 2006 ҫулта куҫса пынӑ хыҫҫӑн кашни ире «Грани» вуланинчен тытӑнатӑп тесе ӗнентернӗ.

«Чи вулакан троллейбус» черетлӗ акцие хаҫатҫӑсем ыран 55 маршрутра кӑнтӑрла тӗлнелле ирттерӗҫ.

Чӑваш Енре Константин Иванов ҫулталӑкне пӗтӗмлетсе пыраҫҫӗ. Ҫулталӑк тӑршшӗпе К.Ивановпа ҫыхӑннӑ проектсем епле пурнӑҫланса пынӑ? Республикӑри вулавӑшсен сообществи ӑна «Нарспие» вулатпӑр» ток-шоура пӗтӗмлетнӗ.

Вулавӑш залне «Нарспие» вулатпӑр» тата «Константин Иванова пӗрле вулатпӑр» акцисен йӗркелӳҫисем, «Нарспи» аудиокӗнекене чӑвашла тата вырӑсла хатӗрлекенсем, «Кӗсьери сӑвӑсем» тата ытти акцие пуҫаракансем пухӑннӑ.

Ток-шоура ЧР культура министрӗн ҫумӗ Татьяна Казакова, Чӑваш халӑх поэчӗ Юрий Сементер тата ыттисем эксперт пулнӑ. Хӑнасен йышӗнче чӑваш халӑх ӳнерҫи Праски Витти, Чӑваш кӗнеке издательствин тӗп редакторӗ Валерий Алексеев, Чӑваш Ен ҫыравҫисен пайташӗ Любовь Петрова тата ыттисем пулнӑ.

Ток-шоура литература, кӗнекесем, вулав пирки калаҫнӑ. Унта К.Ивановпа ҫыхӑннӑ пысӑк проектсене аса илнӗ. Экспертсем кӑҫал халӑха кӗнекепе интереслентерес тесе чылай ӗҫ тунине, чӑваш литератури пирки республика тулашӗнче те пӗлнине палӑртнӑ.

Ток-шоун тулли версине раштавӑн 23-мӗшӗнче 19 сехет ҫурӑра «Россия 24» телеканалпа курма пулать.

Инкеклӗ ӗҫсен министерствин ӗҫченӗсем хӑйсен професси уявӗ умӗн ырӑ ӗҫ тунӑ. Вӗсем «Донор кунӗ» ыркӑмӑллӑх акцине хутшӑннӑ.

Кашни тумлам юн ҫын пурнӑҫне ҫӑлать. Ку профессире вӑй хуракансене ҫакна ӑнлантарма кирлӗ мар ӗнтӗ: ҫӑлавҫӑсем хӑйсемех питӗ лайӑх пӗлеҫҫӗ.

Юн пама килекен кашни ҫыннах медицина тӗрӗслевӗ витӗр тухать. Донортан 450 миллилитр юн илеҫҫӗ. Юлашки 5 ҫулта 50 ытла ҫӑлавҫӑ донор пулнине палӑртмалла. Вӗсем ыркӑмӑллӑх акцийӗсене час-часах хутшӑнаҫҫӗ. Вӗсен йышӗнче кашнинчех юн паракансем нумайланса пыраҫҫӗ.

2011 ҫултанпа ҫӑлавҫӑсем акцие тӑтӑшах хутшӑннӑ. Унтанпа вӗсенчен 400 ытла хутчен юн илнӗ.

Нумаях пулмасть Раҫҫейре географи диктанчӗ иртрӗ. Ку акцие Чӑваш Ен те хутшӑннӑ.

Диктанта мӗнле шайра ҫырнӑ-ха? Пирӗн республикӑри икӗ ҫын ӑна 100 баллӑх пурнӑҫланӑ. Пӗрре те йӑнӑшман вӗсем. Раҫҫейӗпе илсен, 100 баллӑх ҫырнисем 35-ӗн кӑна. Диктанта вара 27,5 пин ҫын ҫырнӑ.

Халӗ Шупашкарта диктанта йӑнӑшмасӑр ҫырнисене шыраҫҫӗ. Анкетӑсенче ят-шыва палӑртмасан та юранӑ, ҫавӑнпа камсем пулнине пӗлме ҫук. Раҫҫей географи обществин шухӑшӗпе, вӗсем — вӗрентекенсем. Вӗсене 45-26-53 номерпе шӑнкӑравлама ыйтаҫҫӗ.

Икӗ бал сахалтарах ҫырнисене те парнепе хавхалантарасшӑн. Республикӑри тӑватӑ ҫын диктантра 98 бал пухнӑ. Вӗсен йышӗнчен виҫҫӗшӗ — шкул ачисем. 99 бал пухакан пулман.

Аса илтерер: Чӑваш Енре диктанта 780 ҫын ҫырнӑ. Вӗсенчен ҫурри — шкул ачисем. Раҫҫейӗпе илес тӗк, диктанта вӑтамран 35 баллӑх ҫырнӑ. Пирӗн республикӑри кӑтарту — 56 бал. Пӗр сӑмахпа, Раҫҫейре географи предметне «виҫҫӗлӗх» пӗлеҫҫӗ.

Паян, раштав уйӑхӗн 11-мӗшӗнче, Шупашкарта халӑх йышлӑ пухӑннӑ акци иртнӗ. «Тухтӑрпа пӗрле уҫӑлса ҫӳретпӗр» акцие нумай ҫын хутшӑннӑ.

Акцие час-часах ирттереҫҫӗ. Ӑна чӗрепе юн тымарӗсен чирӗсенчен сыхланас тӗллевпе йӗркелеҫҫӗ. Паянхи акцие 7,5 пин ҫын тухнӑ.

Акцие хутшӑннисен йышӗнче учрежденисенче, предприятисенче, организацисенче ӗҫлекен ушкӑнсем пулнӑ. Старта тухас умӗн шӑм-шака ҫемҫетмелӗх кӑштах зарядка тунӑ.

Ҫул ҫинче ӑшӑнмашкӑн икӗ «кухня» йӗркеленӗ. Унта вӗри чейпе сӑйланӑ. Акци вӑхӑтӗнче Шупашкарти хӑш-пӗр урамра транспорт ҫӳреймен — ҫула пӳлнӗ.

Ҫӗнӗ ҫул умӗн Ҫамрӑксен театрӗ ыркӑмӑллӑх акцине пуҫарнӑ. «Савӑнӑҫ парнеле» ятлӑ вӑл.

Акцие кашниех хутшӑнма пултарать. Ачасемпе ватӑсем валли открытка хатӗрлеме, парне тума кашниех пултарать. Театрта укҫа-тенкӗ енчен те пулӑшу кӗтеҫҫӗ. Унпа ачасем тата ачасен ҫуртӗнче пурӑнакан шӑпӑрлансем валли Ҫӗнӗ ҫул парнисем туянӗҫ.

Ҫӗнӗ япаласене ҫеҫ йышӑнаҫҫӗ. Ручка-тетрадь, кӗнеке, тетте, ӑшӑ тум йышӑнаҫҫӗ. Ватӑ ҫынсене халатпа, тутӑрпа, сувенирсемпе тата ытти япалапа савӑнтарма юрать.

Парнесене раштавӑн 27-мӗшӗччен ҫеҫ йышӑнаҫҫӗ. Вӗсене Ҫамрӑксен театрне пырса памалла. 51-15-28, 52-30-69 номерсемпе шӑнкӑравласа ыйтма пулать.

Палӑртса хӑварар: Ҫамрӑксен театрӗ виҫҫӗмӗш ҫул ӗнтӗ ача ҫурчӗсене, ватӑсен ҫурчӗсене, пульницӑсене спектакльсемпе ҫитет.

Шупашкарти Алексей Дюжев актер Донбаса пӗрре мар кайса килнӗ. Ахаль кайман вӑл унта. Алексей унти ҫынсем валли гуманитари пулӑшӑвӗ илсе каять.

Актер Донбаса каллех кайма хатӗрленет. Хальхинче вӑл унти ачасене Ҫӗнӗ ҫулпа саламласшӑн. Алексей ҫынсене акцие хутшӑнма чӗнсе калать. Вӑл ачасем валли теттесем, пылак ҫимӗҫсем, канцтаварсем, Ҫӗнӗ ҫул костюмӗсем, тумтир пухать. Кашни япалана вӑл хӑйех ачасене тыттарӗ.

Алексей Донбаса пӗчченех каять. Вӑл ыркӑмӑллӑх акцийӗсене пӗрре мар хутшӑннӑ. Алексей хальхинче те унта хӑйӗн урапипе кайӗ.

Дальнобойщиксем ҫул ҫинче ҫӳренӗшӗн укҫа тӳлемеллине хирӗҫ пулса акцие тухнине пӗлтернӗччӗ. Водительсем черетлӗ акци йӗркеленӗ.

Чӳк уйӑхӗн 28-мӗшӗнче 11-12 сехетсенче Шупашкарти Гагарин палӑкӗ патне пухӑннӑ вӗсем. 12 тоннӑран ытларах таякан фурӑсен водителӗсем ку эрнере иккӗмӗш хут акцие тухнӑ ӗнтӗ.

Гагарин палӑкӗ патне 100 яхӑн ҫын пухӑннӑ. Иртен-ҫӳрен вӗсене чарӑна-чарӑна пӑхнӑ, плакатсене вуланӑ. Сӑмах май, кунашкал акцисем ҫӗршывӗпех иртеҫҫӗ.

Ҫав вӑхӑтрах ЧР Транспорт министерстви 12 тоннӑран ытарах таякан водительсем укҫа тӳлеме тытӑннине пӗлтерет. Укҫа федераци ҫул-йӗр фондне кӗме пуҫланӑ ӗнтӗ.

Дальнобойщиксем лӑпланман-ха. Вӗсем ҫул ҫинче ҫӳренӗшӗн укҫа тӳлеттернипе килӗшесшӗн мар.

Ӗнер, чӳкӗн 25-мӗшӗнче, фура водителӗсем каллех влаҫа «илттересшӗн» пулнӑ. Каллех акци ирттернӗ вӗсем. Дальнобойщиксем колоннӑпа тӑрса ҫулпа майӗпен пынӑ. Паллах, ку ыттисене вӗчӗрхентернӗ.

Ӗнер водительсем Шупашкарти Трактор тӑвакансен проспекчӗпе «Ромашка» ҫавра ҫул таран килнӗ. Ҫула тухиччен вӗсем патне ҪҪХПИ экипажӗсем пынӑ та саланма ыйтнӑ. Анчах дальнобойщиксем хӑнк та туман, малаллах кайнӑ.

Анчах полицейскисем ҫула хупӑрласа дальнобойщиксене пӗрерӗн яма тытӑннӑ. Анчах ку та пулӑшман. Пӗр ҫухрӑмранах каллех колонна пуҫтарӑннӑ. Водительсем «Ромашка» ҫавра ҫул патне ҫитсен ҫеҫ саланнӑ.

Палӑртмалла: вӗсем хӑйсене йӗркеллех тытнӑ, ҫул-йӗр правилисене пӑсман.