Паянтан Чӑваш Енре Пӗтӗм Раҫҫейри предмет олимпиадисен Чӑваш Енри тапхӑрӗ пуҫланнӑ. Вӗренӳре уйрӑмах талпӑнуллисенчен пӗрисем 21 предметпа хӑйсен пӗлӗвне тӗрӗслӗҫ. Олимпиада ҫитес уйӑхӑн 8-мӗшӗччен пырӗ. Паянпа ыран, сӑмахран, ачасем акӑлчан чӗлхипе олимпиадӑна хутшӑнаҫҫӗ. Унта 9–11-мӗш классенче вӗренекен 83 ача тупӑшӗ. Ҫавсенчен ытларахӑшӗ, 46-шӗ, Шупашкар ачисем, 6-шӗ — Ҫӗнӗ Шупашкартан, 31-шӗ — районсемпе ытти хула ачисем.
Регионти олимпиадӑна хутшӑнма тӗп хулари 4-мӗш лицейре вӗренекен 20 ача тивӗҫнӗ.
Муниципалитет шайӗнче иртнӗ олимпиадӑна 7–11-мӗш классенче вӗренекен 35 пин ытла хутшӑннӑ. Вӗсенчен ытларахӑшӗ, 2 730-шӗ, пӗлӗве математикӑпа тӗрӗсленӗ. Биологие кӑмӑллакансем те йышлӑ: 2 703 ача район е хула шайӗнче иртнӗ олимпиадӑна хутшӑннӑ. Олимпиадӑна хутшӑннисен хисепӗ тӑрӑх хакласан, ҫавӑн пекех ачасенчен самайӑшӗ вырӑс чӗлхипе историе юратса вӗренеҫҫӗ тесе шухӑшламалла.
Урапасен ӑмӑртӑвӗпе кӑсӑкланакансем иртнӗ шӑматкун машинсен хӑвартлӑхӗпе Шупашкартах киленме пултарнӑ. Ӑна Шупашкарӑн Хӗвелтухӑҫ посёлокӗ ҫывӑхӗнче йӗркеленӗ иккен.
Урапасен ункӑллӑ ҫулӗ нефть базин управлӑхӗпе Ҫӗнӗ хула микрорайон хушшинче вырнаҫнӑ. Ун пӗтӗмӗшле тӑршшӗ 1 700 метр, ҫул сарлакӑшӗ 12 метр. Тӑршшӗпе юрлӑ, пӑрлӑ тата тӑпраллӑ вырӑнсем пулнӑ. Урапасемсӗр пуҫне уйрӑммӑн мотоциклистсем тупӑшнӑ. Ҫавӑн пекех юрҫунасен пайӗ те пулнӑ. Кам мала тухни пирки хальлӗхе никам та хыпарламан-ха.
Шӑматкун, кӑрлачӑн 11-мӗшӗнче Урапасен хӗллехи ӑмартӑвӗн 1-мӗш тапхӑрӗ иртнӗ иккен. Ӑна Чӑваш Республикин транспортпа ҫул-йӗр хуҫалӑхӗн министерстви тата Чӑваш автомобиль федерацийӗ йӗркеленӗ. Иккӗмӗш тапхӑрӗ хӑҫан пуласси пирки вара хальлӗхе шарламаҫҫӗ-ха.
Ҫитес уйӑхӑн 8–9-мӗшӗсенче Шупашкарта бард юррисен «Шупашкар–2014» пӗтӗм Раҫҫейри фестивалӗ иртмелле. Фестивале хутшӑнакансене маларах хамӑр патра «ала витӗр» кӑларассине пӗлтереҫҫӗ. Йӗркине тӗплӗнрех пӗлес тесен бард юррисен «Чӗрӗ хӗлхем» клубӗпе е Культура программисен республикӑри дирекцийӗпе тата Шупашкар хула администрацийӗн культура управленийӗпе ҫыхӑнма юрать-тӗр, ӗмншӗн тесен фестиваль йӗркелӳҫисем шӑпах ҫавсем шутланаҫҫӗ.
Итлев пирки ҫакна хушса калама юрать-ха: фестивале хутшӑнакансене малтанхи кун Трактор тӑвакансен культура керменӗнче 13 сехетрен пуҫласа 16 сехетчен хакламалла. Юрӑхлӑ номерпе пынисене суйласа илӗҫ. Нарӑсӑн 9-мӗшӗнче вара гала-концерт пулмалла.
Ытларикунтан, кӑрлачӑн 14-мӗшӗнчен, Самар–Шупашкар–Самар авиарейс ҫӗнӗрен ӗҫлеме пуҫлӗ — кун пирки Чӑваш Енӗн трансминӗ хыпарлать. Ку рейс нарӑсӑн 28-мӗшӗччен ӗҫлемелле имӗш. Кайран, вӑхӑчӗ иртсен, ӑна тӑсасси е рейса хупасси пирки шутлӗҫ пулӗ.
Ҫула «Cessna 208 Caravan» самолёт тухӗ. Вӑл пӗрре май 9–13 ҫын илейрет. Чӑваш Ен минтрансӗ хыпарланӑ тӑрӑх самолёт Шупашкартан 8:35 вӑхӑтра тухмалла, 10:10 тӗлне Самара ҫитмелле. Каялла Самар хулинчен 10:55-ре вӗҫсе тухмалла та пирӗн республикӑн тӗп хулине 12:20 вӑхӑта ҫитмелле. Самара каякансем, унтан Шупашкара таврӑнакансем самолётпа тунтикун, юнкун, эрнекун тата вырсарникун вӗҫейӗҫ. Рейссене Тутарстанри Пӗкӗлмере вырнаҫнӑ «Ак барс аэро» авиакомпани тумалла иккен. Билет хакӗ 2 400 тенкӗпе танлашать.
Аса илтеретпӗр, Самара вӗҫмексем (самолётсем) унччен те хутласа-ха — ун чухне ҫак рейса «Тутарстан» авиакомпани тӑватчӗ, анчах раштавӑн 25-мӗшӗнчен ӑна вӗҫме чарчӗҫ, лицензине те туртса илчӗҫ пулмалла. Хусанта самолёт персе аннӑ хыҫҫӑн унӑн вӗҫмекӗсене шӑпах «Ак барс аэро» компанине куҫарнӑ имӗш.
Чӑваш Енре шотланди культурин фестивалӗ кӑҫалхипе пиллӗкмӗш хут иртмелле. Вӑл кӑрлачӑн 20–26-мӗшӗсенче Шупашкарпа Ҫӗнӗ Шупашкар хулисенче пулӗ.
Фестиваль кӑсӑклӑ пулассӑн туйӑнать. Унта Мускаври, Воронежри, Хусанти, Чулхулари тата Шупашкарти юрӑ-ташӑ ушкӑнӗсем хутшӑнмалла. Хальхи фестиваль вӑхӑтӗнче поэзи, литература, истори, юрӑ-ташӑ ӳнерӗн каҫӗсем иртмелле. Уява вара Великобританипе Шотланди культурине, историне, акӑлчан чӗлхине вӗренекенсене пуҫтарнипе уҫӑлӗ. Унта шотланди ташшисен хусканӑвӗсене те кӑтартӗҫ.
Ҫӗмӗрле иртнӗ уйӑхӑн пӗр кунӗнче полицире арҫын ҫакӑннӑ. Йӗрке хуралҫисем ӑна хулиганла пӗчӗк ӗҫ тунӑ тесе ШӖМӗн районти пайне илсе пынӑ. Те тӗрмене хупса хурасран хӑранӑ ӗнтӗ 41-ри хӗрӗнкӗ (вӑл урах пулман тесе шухӑшлаҫҫӗ-мӗн) арҫын — ботинка шнурокӗпе камерӑра ҫакӑнса вилнӗ теҫҫӗ.
Халӗ ку факт пирки пуҫиле ӗҫ пуҫарни пирки хыпарлаҫҫӗ. Камерӑна хупнӑ чухне арҫыннӑн шнурокне кӑларса илмен тесе халӗ полицейскисене айӑплама пултараҫҫӗ.
Сӑмах май, полицире ҫын хӑй ҫине алӑ хуни виҫӗм ҫулхи утӑ уйӑхӗнче Шупашкарта пулнӑ. Ун чухне 29-ти арҫын шнурокпа ҫакӑнса вилнӗ. Ҫав каҫ дежурствӑра пулнӑ полицейские суд условлӑ майпа айӑпланӑччӗ. Хӑй ҫине алӑ хунӑ ҫамрӑк арҫыннӑн ашшӗ-амӑшне кӑмӑл-сипет тӗлӗшӗнчен сиен кӳнӗшӗн тесе 400 пин тенкӗ тӳлеттермелле тунӑччӗ.
Кӑҫал Чӑваш Енӗн наци библиотеки Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫин ҫулӗсенче кун ҫути курнӑ пичет кӑларӑмӗсене сканерлама палӑртать. Ҫак ӗҫе вӑл электронлӑ фонд хатӗрленӗ май пурнӑҫлама шухӑшланӑ.
Иртнӗ ҫул вулавӑш Чӑваш патшалӑх гуманитари институчӗн ӗҫӗсен 107 томне тата Хусанти Император университечӗн Археологи, истори тата этнографи хыпарӗсенчен истори пӗлтерӗшлӗ 93 статьяна сканерланӑ.
Электронлӑ фонда пуянлатассине вулавӑш маларахах пуҫланӑ-ха. Унччен вӑл Николай Ашмарин, Николай Золотницкий, Василий Магницкий, Василий Сбоев ӗҫӗсене, Хусан кӗпӗрнин адрес тата справка кӗнекисене тата ытти хӑш-пӗр ӗҫе электронлӑ майпа копиленӗ.
Калӑпӑшлӑ ҫак ӗҫе Наци библиотекисӗр пуҫне Шупашкарӑн пӗрлехи вулавӑш тытӑмӗ, Ҫӗнӗ Шупашкарти, Куславккари, Шупашкар тата Етӗрне районӗсенчи тӗп вулавӑшсем хутшӑнаҫҫӗ.
Чӑваш Енӗн Ҫурт-йӗр инспекцийӗ иртнӗ ҫул вӗҫӗнче ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх ыйтӑвӗсемпе «хӗрӳ лини» ирттернӗ. Ҫак мелпе 37 ҫын усӑ курнӑ. Вӗсенчен ытларахӑшӗ, 29 ҫын, Шупашкартан шӑнкӑравланӑ. Ытти хулапа района илсен, Канаш, Ҫӗмӗрле хулисенче, Вӑрнарпа Шупашкар районӗсенче пурӑнакансем шӑнкӑравланӑ.
Ҫынсем пурӗ 44 ыйту панӑ. Халӑха ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ пулӑшушӑн тӳлес ыйту ытларах кӑсӑклантарать иккен. Шӑнкӑравсем тӑрӑх инспекторсем халӑха ҫурт-йӗр фончӗн тӑрӑмне техника тӗлӗшӗнчен тӗрӗслесе тата нумай хваттерлӗ ҫурт-йӗре тытса тӑрасси канӑҫсӑрлантарнине те асӑрханӑ.
Ҫынсене калаҫтаракан ыйтусен шутне управляющи компанисем ӑшӑ энергийӗ пирки информацие, кабель телекуравӗ вырнаҫтарни саккунлипе саккунсӑрри пирки пӗлтерменнине те, вӗри шыв вӗри маррине тата ытти хӑш-пӗр ыйтӑва кӗртмелле.
Ҫулталӑк пуҫланнӑранпа ултӑ кун хушшинче ултӑ ҫын пушарта пурнӑҫран уйрӑлнӑ. Пӗтӗмпе вара вут-ҫулӑм 18 хутчен алхаснӑ. Пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрта кун пек инкексен шучӗ сахалтарах пулнӑ иккен — пурӑ 16 хут. Ун чух виҫҫӗн вилнӗ.
Кӑрлачӑн 5-мӗшӗнче, тӗслӗхрен, икӗ пушар тухнӑ. Вӗсенчен пӗри Шупашкарти Мускав проспектӗнчи кафесенчен пӗринче пулнӑ. Вут-ҫулӑм ирхи виҫӗ сехетре хыпса илнӗ. Кухньӑра ӗҫлекенсем фритюрницӑра ҫӗрулми ӑшаланӑ иккен. Ҫатма хӗрнӗ вӑхӑтра вӗсем айккинелле пӑрӑннӑ. Шӑпах ҫав самантра ҫу хыпса илнӗ. Ҫулӑм шӑршине cиссе пушарнӑйсене чӗнсе илнӗ, кафери ҫынсене урама кӑларнӑ. Хӗрлӗ Чутай районӗнче вара ҫав кун 52 ҫулти арҫын пушарта вилнӗ. Унӑн виллине пушара сӳнтерекенсем тупнӑ. Пӳрт пӗтӗмпех кӗлленнӗ. Пушар сӑлтавне палӑртассипе ҫӑлавҫӑсем ӗҫлеҫҫӗ. Ҫынсем каланӑ тӑрӑх, арҫын эрех сыпкалама тата пирус туртма юратнӑ-мӗн.
Шупашкарти Мускав районӗ предприяти-организацисенчи, учрежденисенчи хор коллективӗсен ӑмӑртӑвне иртнӗ ҫулхи чӳк уйӑхӗнчех ирттернӗ пулнӑ. Халӗ ҫав конкурс малалла тӑсӑлассине пӗлтереҫҫӗ. Кӑҫал ӑна икӗ хутчен: Ҫӗнтерӳ кунӗ тӗлне «Патриотла юрӑсем» ятпа, Хула кунӗ вӑхӑтӗнче «Чӑвашла юрӑсем» темӑпа — йӗркелӗҫ.
Пӗлтӗрхи пирки каласан, унта хутшӑнма ача пахчисемпе шкулсенчи 17 коллективпа пӗрлех «Афанасьевский» ТОС членӗсем хутшӑнма кӑмӑл тунӑ. Малтан асӑннисенче хӗрарӑмсем ытларах пулнӑ тӑк, юлашкинчен калани арҫынсем йышлипе уйрӑлса тӑнӑ. 4-мӗш лицей ушкӑнӗнче те арҫын пулнӑ-ха. Кунта усал ересрен тесе шӳтлесе те илнӗ теҫҫӗ хӗрарӑмсем. Арҫынсем шкулсемпе ача-пӑча пахчисенче сайра та хорта вӗсем мӗншӗн сахаллине ӑнланма пулать ӗнтӗ.
+3.3 °C