Паян «Раҫҫей чӑваш пики-2020» конкурс иртнӗ. Ӑна ытти ҫулхи пек пысӑк йышпа — тулли залпа — ирттерме май килмен пулин те ӑна пӑхакансем йышлӑ пулнӑ. Онлайн-мелпе йӗркеленӗ пултарулӑх ӑмӑртӑвӗ епле пынине тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенчен трансляциленӗ.
Аса илтерер: конкурса хутшӑнакан хӗрсем паян сцена ҫине тухман. Ӗҫсене вӗсем видео ӳкерсе ярса панӑ.
Конкурсра вице-пике ятне Шупашкар хулинчи Виктория Леонтьева тивӗҫнӗ, «Тараватлӑ пике» — Шупашкарти Инесса Шашкина, «Чӑваш Ен тулашӗнчи илӗртӳллӗ пике» — Чӗмпӗр облаҫӗнчи Алина Борисова. «Куракансем килӗштернӗ пикене» куракансем интернет сасӑлав мелӗпе суйланӑ. Вӑл — Елчӗк районӗнчи София Ананьева (Елчӗк районӗ). «Раҫҫей чӑваш пики— 2020» вара — Канаш районӗнчи Анна Беллиева.
Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи хастар чӑваш арӗ Олег Мустаев 55 ҫул тултарнӑ.
Юбиляр 1965 ҫулхи раштав уйӑхӗн 4-мӗшӗнче Елчӗк районӗнчи Аслӑ Ейпеҫре ҫуралнӑ. И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнчи историпе филологи факультетӗнче вӗреннӗ. 1990 ҫулта вӑл Чӑваш наци чӗрӗлӗвӗн партине кӗнӗ. 1992 ҫулта ӑна Чӑваш наци конгресӗн Аслӑ Канашӗн пайташне, 1995 ҫулхи пуш уйӑхӗн 17-мӗшнче ӑна Турцири Пӗтӗм тӗнчери тӗрӗк халӑхӗсен ассамблейин пайташне суйланӑ.
Олег Мустаев ҫамрӑкранпах чӑвашлӑхшӑн хыпса-ҫунса тӑрать. Хальхи вӑхӑтра вӑл чӑвашлӑх юхӑмне Чӗмпӗр тӑрӑхӗнче аталантарать. 1993 ҫулта ӑна Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ ята панӑ. Халӗ вӑл — Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи чӑвашсен наципе культура автономийӗн ертӳҫи.
Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи хастар чӑваш арӗ Олег Мустаев 55 ҫул тултарнӑ.
Юбиляр 1965 ҫулхи раштав уйӑхӗн 4-мӗшӗнче Елчӗк районӗнчи Аслӑ Ейпеҫре ҫуралнӑ. И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнчи историпе филологи факультетӗнче вӗреннӗ. 1990 ҫулта вӑл Чӑваш наци чӗрӗлӗвӗн партине кӗнӗ. 1992 ҫулта ӑна Чӑваш наци конгресӗн Аслӑ Канашӗн пайташне, 1995 ҫулхи пуш уйӑхӗн 17-мӗшнче ӑна Турцири Пӗтӗм тӗнчери тӗрӗк халӑхӗсен ассамблейин пайташне суйланӑ.
Олег Мустаев ҫамрӑкранпах чӑвашлӑхшӑн хыпса-ҫунса тӑрать. Хальхи вӑхӑтра вӑл чӑвашлӑх юхӑмне Чӗмпӗр тӑрӑхӗнче аталантарать. 1993 ҫулта ӑна Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ ята панӑ. Халӗ вӑл — Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи чӑвашсен наципе культура автономийӗн ертӳҫи.
Чӳк уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Чӗмпӗрте Чӑваш культурин кунӗ иртнӗ. Ӑна Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине халалланӑ. Кӑшӑлвируса пула куракансене залӑн 1/3 пайӗ чухлӗ ҫеҫ пухма ирӗк панӑ.
Фойере Чӑваш патшалӑх академи симфони капеллин камерлӑ оркестрӗ чӑваш композиторӗсен произведенийӗсемпе кӗтсе илнӗ. Уявпа саламлама Чӗмпӗр облаҫӗнчи искусствӑпа культура политикин министрӗ Евгения Сидорова пырса ҫитнӗ. Чӑваш уявӗсене йӗркелесе ирттерме май тупнӑшӑн вырӑнти чӑвашсен автономийӗн ертӳҫи Олег Мустаева тав тунӑ.
Уява Чӑваш Енри «Ҫавал», «Ҫеҫпӗл», «Nota g» ушкӑнсем хутшӑннӑ.
Чӳк уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Шупашкарти Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче чӑваш юррин «Кӗмӗл сасӑ-2020» фестиваль-конкурсӗ иртнӗ.
Ҫӗршыв шайӗнчи пултарулӑх ӑмӑртӑвне Пушкӑрт, Тутарстан республикисенчи, Чӗмпӗр облаҫӗнчи, Питӗр хулипе Ленинград облаҫӗнчи, Тӗмен тӑрӑхӗнчи тата Чӑваш Енри ӑстасем хутшӑннӑ.
Гран-прие Пушкӑртстанран килнӗ Анастасия Иванова тивӗҫнӗ. Ӑна тухья парнеленӗ тата 15 пин тенкӗ парса хавхалантарнӑ. Пӗрремӗш вырӑна Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи Кристина Никитина ҫӗнсе илнӗ, иккӗмӗш вырӑна – Ленинград тӑрӑхӗнчи Роман Арсентьев, виҫҫӗмӗш вырӑна – Элӗк каччи Сергей Иванов тата Тутарстан пики Валерия Юманова.
Ушкӑнпа юрлакансене уйрӑммӑн хакланӑ. Пӗрремӗш вырӑна Ҫӗнӗ Шупашкарти «Шевле» ансамбль ҫӗнсе илнӗ, иккӗмӗшне – Муркаш районӗнчи Илемпи Ивановӑпа Алена Дмитриева дуэчӗ.
Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗ тӑван халӑхӑмӑрӑн тӗррипе паллаштаракан кӗнекесем ҫинчен каласа кӑтартма тытӑннӑ. Ятарлӑ ярӑма вӑл паян, чӳк уйӑхӗн 10-мӗшӗнче, Тӗрӗҫӗн кунӗнче, пуҫарнӑ. Ӑна пирӗн республикӑра туса хунӑ Чӑваш тӗррин кунне халалланӑ. Ку уява чӳк уйӑхӗн 26-мӗшӗнче палӑртма йышӑннӑ.
Чӑваш тӗррипе паллаштаракан кӗнекесем ҫинчен калакан ярӑма «Чӑваш тӗрри = Чувашские узоры» сайра тӗл пулакан кӑларӑм уҫать. Ӑна 1925 ҫулта Чӗмпӗрти Чӑваш педагогика техникумӗн Этнографи музейӗ кун ҫути кӑтартнӑ.
Альбома музейри чӑваш тумӗн ҫипуҫӗн тӗслӗхӗсемпе илемлетнӗ. Чӑваш тӗррин хӑйне евӗрлӗхӗпе Дмитрий Архангельский художник-график, краевед, педагог паллаштарнӑ.
| ЧӲК | 05 |
(Чӗмпӗрти чӑвашсен «Атӑл юрри» альманахӗ тавра)
Юратнӑ Атӑл ҫинчен чӑваш пин-пин сӑмах, юмах, халап сарнӑ, савса юрланӑ. Атӑл ҫинчен хайланӑ калавсене Самарта Влас Паймен ҫыравҫӑ, Каҫалта Иван Никифоров студент пухса тӗпчениcене пӗлетӗп. «Атӑл юррин» ултӑ альманахӗнче (1919-2020) пӗтӗмлетӳллӗ тишкерӳ кураймарӑм. Шел, «Атӑл юрри» ҫинчен Чӑваш жрналистикипе пичечӗн энциклопедийӗнче туллин асӑнман. Юрать-ха, альманах историйӗпе унӑн тӗременӗ Елена Мустаева тата истори наукисен кандидачӗ Роза Макарова (Павлова) пӗтӗмӗшле каласа параҫҫӗ. «Тен, пуҫарса яраканӗн алли йывӑртарах пулнӑ — ыйтуллӑн тинкерӗ хӑш-пӗр вулаканӑм? Пӗлместӗп», — вырӑнлӑ мар хурланать хаҫатпа альманах тӗременӗ. Чӗмпӗрте пичетленнӗ «Атӑл юрри» журнал, «Канаш», «Чухӑнсем сасси», «Ҫӗнӗ пурнӑҫ» хаҫатсен, «Ҫуталла» вӗренӳ кӗнекин шӑписем тата вӗсене кам кӑларасшӑн ҫунни Арсентий Изоркин, Елена Арланова тата ытти тӗпчевҫӗсене тахҫанах паллӑ. Чӑваш юхӑмӗ мӗнле тапранни, 1989 ҫулта инҫехумпа чӑвашла «Еткер» кӑларӑм, «Канаш» хаҫат (ахалех «Ҫутӑ пурнӑҫа» чӗртмерӗҫ), «Шевле ҫути» тухни, хальхи аталанӑва мӗнле хакланине альманахра курмарӑм.
Чӑваш Енре кӑҫалхипе иккӗмӗш хут «Эреш» орнамент-фест» фестиваль иртрӗ. Вӑл юпа уйӑхӗн 23-мӗшӗнче Чӑваш Наци музейӗнче уҫӑлчӗ.
Икӗ куна тӑсӑлнӑ мероприятие чӑваш тӗррин ӑстисемпе пӗрлех культурӑра, вӗрентӳре ӗҫлекенсем, чӑваш тӗрри-эрешне килӗштерекенсем, ун вӑрттӑнлӑхне ӑнланакансем тата унпа кӑсӑкланакансем пухӑннӑ.
Фестивалӗн пӗрремӗш кунӗнче ӑстасем тӗрӗ тӗрлеме пултарнине кӑтартса панӑ. Конкурса Чӑваш Енӗн тӗрлӗ кӗтесинчи ылтӑн алӑллӑ маттурсем кӑна мар, Чӗмпӗрпе Питӗр хулисенчен те хутшӑннӑ. Вӗсен йышӗнче арҫын та пулнӑ. Вӑл — Чӗмпӗрти И.А. Гончаров ячӗллӗ облаҫри краеведени музейӗн пай пуҫлӑхӗ Сергей Кольцов. Иккӗмӗш кунхине халӑх тумтирне кӑтартакансем ӑмӑртнӑ.
Мускавра аварие ҫакланнӑ Михаил Ефремова чӑвашсем хӳтӗленӗ. Аса илтерер: артист руль умне ӳсӗрле ларнӑ, тепӗр машинӑпа ҫапӑннӑ. Леш водитель вилнӗ. Суд Михаил Ефремова 8 ҫуллӑха пӗтӗмӗшле колоние хупма йышӑннӑ.
Чӗмпӗрти общество организацийӗ артиста хӳтӗлесе ҫырнӑ. Ҫырура вӗсем Михаил Ефремов Иван Яковлевӑн кӗҫӗн мӑнукӗн ачи пулнине палӑртнӑ. Иван Яковлевич Чӑваш Енре 300 ытла шкул уҫнине, вырӑнти халӑха ҫутта кӑларнине ҫырнӑ.
Мускав хулин сучӗ аппеляцие пӑхса тухнӑ. Артистӑн срокне чакарма йышӑннӑ: 8 ҫултан 7,5 ҫул хӑварнӑ.
Пирӗн халӑхӑмӑр хӑйне ҫутта кӑларма нумай тӑрӑшнӑ, чӑваш букварьне парнеленӗ, Атӑлҫи тӑрӑхнчи вак халӑхсемшӗн нумай тӑрӑшнӑ Иван Яковлева сума суса та асра тытса пурӑнать.
Вӑл 1848 ҫулхи ака уйӑхӗн 25 хальхи Тутар Республикине кӗрекен Кӑнна-Кушки ялӗнче ҫуралнӑ. Чӗмпӗр гимназийӗнче, Хусан университетӗнче вӗреннӗ, чӑваш шкулӗн инспекторӗнче, Чӗмпӗр чӑваш шкулӗн ертӳҫинче ӗҫленӗ. Н.И. Ильминский вӗренекенӗ. 1930 ҫулхи юпа уйӑхӗн 23-мӗшӗнче вилнӗ. Ӑна Мускавра Ваганьково масарӗнче пытарнӑ.
Паян Шупашкарти Иван Яковлев палӑкӗ умне тӗрлӗ ӗҫре тӑрӑшакансем чечек хума тата хисеплӗ ҫыннӑмӑрӑн капашсӑр пысӑк ӗҫне сума сунине палӑртма пуҫтарӑннӑ. Ҫав йышра республика Элтеперӗ Олег Николаев та пулнӑ.
+11.3 °C