Чӑваш Енри Кире спорчӗн федерацийӗ «100 подъёмов гири к столетию Чувашии» (чӑв. Чӑваш Енӗн ҫӗрҫуллӑхӗ тӗлне кире пуканне 100 хут йӑтасси) ятпа онлайн-акци пуҫарнӑ. Ӑна тӗнче тетелӗнчи ушкӑнсенче йӗркеленӗ.
«Кире спорчӗ – халӑхра сарӑлнӑ спорт енӗсенчен пӗри. Кире пуканне йӑтакансем Республика кунне чылай ҫул хастар хутшӑннӑ. Кӑҫал, шел пулин те, палӑртнӑ мероприятисене ирттереймерӗмӗр. Ҫапах та онлайн-акци йӗркелес терӗмӗр», — тенӗ Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ тренерӗ, республикӑн пӗрлештернӗ командин аслӑ тренерӗ, рекордне Гиннес кӗнекинче ҫырса хунӑ Борис Глинкин.
Онлайн-акцие хамӑр республикӑри спортсменсем ҫеҫ мар, Киров, Иваново, Мускав, Чулхула, Чӗмпӗр тӑрӑхӗсенчи спорстменсем те хутшӑнма кӑмӑл тунӑ. Видероликсене gbn1961@mail.ru электрон почтӑпа ҫӗртме уйӑхӗн 24-мӗшӗччен йышӑнӗҫ.
Ӗнер, ҫӗртме уйӑхӗн 15-мӗшӗ, – хӗрӳллӗ поэт-трибун Ҫеҫпӗл Мишши вилнӗ кун. Ҫамрӑкскерӗн кун-ҫулӗ Украинӑри Старогородка салинче татӑлнӑ. Пулас поэт, чӑваш поэзине силлабо-тоника сӑвӑ виҫине кӗртнӗ ӑста 1899 ҫулхи раштавӑн 16-мӗшӗнче Канаш районӗнчи Касаккасси Шӗкӗр (халӗ Ҫеҫпӗл) ялӗнче ҫуралнӑ.
Ӗнер Чӑваш Енри профессионал ҫыравҫӑсен союзӗ пуҫарнипе поэтӑн Шупашкарти палӑкӗ умне чечек хунӑ. Ҫеҫпӗл.Мишшине асра тытнине палӑртса ҫыравҫӑсемпе поэтсем, общество тата культура ӗҫченӗсем пухӑннӑ. Чӑваш Ен Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерствин этноконфесси пайӗн специалисчӗ Сергей Дмитриев та хутшӑннӑ.
Тухса калаҫакансем поэтӑн йывӑр шӑпи пирки калаҫнӑ, чӑвашла тата вырӑсла сӑвӑсем вуланӑ.
Чӗмпӗртен унти чӑвашсен автономийӗн ертӳҫи Олег Мустаев та килсе ҫитнӗ. Тимӗр Тяпкин чӑваш хастарӗпе иккӗшӗ поэта асӑнса чечек хунӑ.
«Рейтинг» информаци агентстви Раҫҫейре пурӑнакан ҫемьесен тупӑшне тишкернӗ. Мӗнпур вычета шута илсен Чӑваш Енри пӗр ачаллӑ ҫемьен уйӑхри вӑтам тупӑшӗ 26 496 тенкӗ юлать. Икӗ ачаллӑ ҫӗмьесенче вӑтамран 15 484 тенкӗ юлать. Ку кӑтартупа пирӗн республика ҫӗршывра 55-мӗш вырӑн йышӑнать. Вӑл енӗпе вӑл Крымран, Мари Элтан, Мордва Республикинчен, Чӗмпӗр облаҫӗнчен тата ытти хӑш-пӗр субъектран иртейнӗ.
2019 ҫулхи ҫав танлаштарӑмра Ямал-Ненецк автономи округӗ чи малта. Унта мӗнпур вычет хыҫҫӑн пӗр ачаллӑ ҫемьесен тупӑшӗ 101,6 пин тенкӗпе танлашнине шутласа кӑларнӑ. Иккӗмӗш тата виҫҫӗмӗш вырӑнсенчеи – Сахалин облаҫӗ (86,2 пин тенкӗ) тата Мускав (76,1 пин тенкӗ).
Паян, ҫӗртме уйӑхӗн 6-мӗшӗнче, Чӑваш Республикин халӑх артистки Тамара Красотина ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитнӗ. Кун пирки артистӑн кинӗ, Маргарита Красотина (ӑна чылайӑшӗ «Советская Чувашия» хаҫат журналисчӗ пулнипе пӗлет) Фейсбукра хыпарланӑ.
«Сцена ҫинчи унӑн дебючӗ кинори сюжет евӗр пулнӑ. Амур ҫинчи Благовещенск хулинчи театрта тӗп сӑнар рольне выляма 15 ҫулта тухнӑ», — тесе ҫырнӑ журналист. Ун чухне вӑл театр студийӗнче вӗреннӗ. Ҫамрӑк хӗр урине хуҫнӑ артист вырӑнне вылянӑ. Спектакле хулана пынӑ Рокоссовский маршал тата ҫар командованийӗ валли вылянӑ. Маршал ҫамрӑк артисткӑна пӗр курупкӑ канихвет парнеленӗ. Ҫав спектакль хыҫҫӑн ҫамрӑкскере Амурти облаҫ театрне йыхравланӑ. 16 ҫул харӑсах икӗ театрта ӗҫленӗ артисткӑ. Кайран Тӗменте, Магнитогорскра, Чӗмпӗрте, темиҫе вунӑ ҫул Шупашкарта тӑрӑшнӑ.
Унӑн мӑшӑрӗ, Раҫҫей халӑх артисчӗ Алексей Красотин театра ӗҫлеме Константин Рокоссовский пилленипе лекнӗ. Ку вӑл Польшӑра, Ҫарсен ҫурҫӗр ушкӑнӗн вырӑс театрӗнче пулнӑ. Ҫавӑн хыҫҫӑн пилӗк ҫултан Тамарӑпа Алексей тӗл пулнӑ. Легендарлӑ маршалпа иккӗшӗ те пӗр вӑхӑталла тӗнчен тӗрлӗ кӗтесӗнче тӗл пулнинчен тӗлӗнсе каярах пӗрре ҫеҫ мар аса илнӗ.
Ӗнер Чӑваш Республикин Вӗренӳ институчӗ «Константин Иванов тата шкул вӗренӗвӗ» конференци ирттернӗ. Унта Чӑваш, Тутар, Пушкӑрт республикисенче, Чӗмпӗр облаҫӗнче чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентекен 70 ҫын хутшӑннӑ.
Конференцие ЧР Вӗренӱ институчӗн ректорӗ Юрий Исаев уҫнӑ.
К. Иванов ячӗллӗ Литература музейӗн ертӳҫи Ирина Оленкина ӳнер учрежденийӗ поэт эткерне шкул вӗренӗвӗнче усӑ курма сӗнекен майсемпе мелсемпе паллаштарнӑ. К. Иванов пултарулӑхӗ шкул программинче мӗнле вырӑн йышӑнни ҫинчен Чӑваш Республикин Вӗренӱ институчӗн этнокультура вӗренӗвӗ кафедрин доценчӗ Надежда Иванова каласа панӑ.
Чӗмпӗр хулин 57-мӗш шкулӗн вӗрентекенӗ Владимир Грузин К. Ивановӑн «Нарспи» поэмине хӑйсен шкулӗнче мӗнле вӗрентни ҫинчен, аслӑ поэтӑмӑр юбилейне Чӗмпӗр облаҫӗнче епле уявлани пирки каласа кӑтартнӑ. Шупашкар хулин 33-мӗш шкулӗн вӗpeнтекенӗ рӗ.
Ирина Диарова, Шупашкар районӗнчи Атайкасси шкулӗн вӗрентекенӗ Светлана Ефимова, Ҫӗнӗ Шупашкар хулин 18-мӗш лицейӗн вӗрентекенӗсем Любовь Севрикова, Елена Иванова тата Алевтина Такина, Шупашкар хулин 40-мӗш шкулӗн вӗpeнтекенӗ Александр Степанов, Тутар Республикин Элкел районӗнчи Кивӗ Матак шкулӗн вӗpeнтекенӗ Ольга Салюкова, Пушкӑрт Республикин Пелепей хулин Чӑваш гимназийӗнче вӑй хуракан Полина Кирилловӑпа Вера Алексеева, Вӗренӳ институчӗн этнокультура вӗренӗвӗн кафедрин ертӳҫи Анна Егорова сӑмах илнӗ.
Асаилтеретпӗр, нумай пулмасть Виктор Аванмарт аван-премин 2020 ҫулхи лауриачӗн ятне пӗлтернӗччӗ. Ҫулталӑк пӗтессе кӗтмесӗрех вӑл ҫак ята Валери Туркай сӑвӑҫа парас тенӗ.
Чӑваш халӑх поэчӗ Валери Туркай хурав памасӑр тӑрайман. Хуравне вара сӑвӑлласа хатӗрленӗ:
ЧӖМПӖРТЕ ПУРӐНАКАН
ВИКТОР АВАНМАРТ «ХУДОЖНИКЕ»,
«КУПАРЧА» ПРОЕКТ АВТОРНЕ,
ХАЙӖН НӖРСӖР «ПРЕМИЙӖПЕ»
ҪЫНСЕНЕ «ЧЫСЛАС» ӖҪРЕ ӐНӐҪУ СУНСА
Купарчу сан илемлӗ, паллах!..
Ҫук кун пек купарча тек ниҫта та!
Питӗ лайӑх пӗлен эс ҫакна,
Питӗ лайӑх ҫакна ӑнланатӑн.
Купарчу сан илемлӗ, паллах!..
Купарча вӑл — этемлӗхӗн мулӗ!..
Упрасам эс ӑна, упрасам!
Кирлӗ чух вӑл мана кирлӗ пулӗ!
Аванмартӑн кӑҫалхи парни Валери Туркая тивӗҫнӗ. Кун пирки художник Фейсбукра хыпарланӑ.
«Пӗлтӗрхи 2019 ҫул, юлашки вӑтӑр ҫул хушшинчи йӑлана пӑсса, Аван мар премине пӗрремӗш хут никама та памарӑм. Ҫак ҫитменлӗхе тӳрлетсе, ҫулталӑк пӗтессе кӗтмесерех, 2020 ҫулхи Аванмартӑн Аван мар парнине Валери Туркая халаллани ҫинчен пӗлтерес килет. Урӑх чӑтма ҫук. Эс хӑть ҫӗр хут чӑплӑ пул, анчах та киревсӗр сӑмахсемпе перкелешме сана никам та ирӗк паман!
2020 ҫулхи «хӑлхаллӑ купарча» ятарласа – Валери Туркая. ТУР! ТУР! ТУР! КАЙ, КАЙ, КАЙ...», – тесе ҫырнӑ Чӗмпӗрте пурӑнакан Виктор Аванмарт художник.
Постра художник поэтӑн сӑввисене тишкернӗ.
Пӗлменнисене пӗлтерер: Виктор Аванмарт лайӑх ӗҫсемшӗн ҫулсерен аван-преми (йывӑҫран хатӗрленӗ скульптура) парать, айванлӑхшӑн — карикатура.
Шупашкарта пӗр арҫынна шыраҫҫӗ. Вӑл пирӗн патри ҫын мар, кӳршӗ регионтан. Анчах тӑванӗсем пӗлнӗ тӑрӑх, ҫак арҫын Чӑваш Енре ҫухалнӑ.
Краснов Кузьма Константинович, 28 ҫултискер, ҫу уйӑхӗн 17-мӗшӗнче Мускавран Чӗмпӗр облаҫне таврӑннӑ. Пиччӗшӗ мӗн пӗлнине каласа кӑтартнӑ: тӑванӗ Шупашкарта автобусран аннӑ, киле ҫитмен. Вӗсем ун патне шӑнкӑравланӑ – сӳнсе ларнӑ. Тепӗр кунхине, ҫу уйӑхӗн 18-мӗшӗнче, тӑванӗсем Шупашкара килсе полицие кайнӑ, вӑл ҫухални пирки заявлени ҫырнӑ.
Кузьма Краснов 172 сантиметр ҫӳллӗш, имшеркке кӗлеткеллӗ, куҫӗ кӑвак, ҫӳҫӗ ҫырӑ. Ҫухалнӑ кунхине хаки тӗслӗ ветровка, кӑвак джинс шӑлавар, кӑвак кроссовка тӑхӑннӑ пулнӑ. Ӑна курсан, ун пирки мӗн те пулин пӗлсен полицие е пиччӗшӗ патне (89278241543) шӑнкӑравлӑр.
Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗ Чӑваш чӗлхи кунне халалласа «Чӑваш чӗлхи илемӗ сӑвӑра» акци ирттерессине эпир пӗлтернӗччӗ.
Акцие Чӑваш Енри, Тутарстанри, Пушкӑртстанри, Самар тата Чӗмпӗр облаҫӗсенчи, Красноярск тӑрӑхӗнчи тата ытти ҫӗрти чӑвашсем хутшӑннӑ. Вӗсем чӑвашла сӑвӑ вуланӑ, ҫавна видеролик ӳкерсе тӗнче тетелне вырнаҫтарнӑ.
#люблючувашский (чӑв. чӑваш чӗлхине юрататӑп) хештэглӑ видероликсене ачасемпе студентсем те, воспитательсемпе вӗрентекенсем те, ваттисем те вырнаҫтарнӑ.
Сӑвӑ вулакансенчен чи ҫамрӑкки 3 ҫулта пулнӑ, чи асли - 83-ре. Шупашкар районӗнчи Праньккара пурӑнакан 83 ҫулти Клавдия Иванова Любовь Мартьянован «Кун килет те каять ҫаврӑнса» сӑввине хавхаланса вуланӑ, виҫҫӗри Ева Кириллова «Пукане яла каять…» хайлава тӑрӑшса каланӑ. Тӑвай районӗнчи Тӑрмӑшра ҫуралнӑ, халӗ тӗнчен тӗрлӗ кӗтесӗнче пурӑнакансем Константин Ивановӑн «Нарспи» поэминчи сыпӑка ушкӑнпа вуласа видеролик хатӗрленӗ.
Нарӑс уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Шупашкарти кӳлмекре «Пӑр кубокӗ» ӑмӑрту иртнӗ. Ипподрома ҫаврӑннӑ кӳлмеке Чӗмпӗртен тата Тутарстанран та пуҫтарӑннӑ.
Ӑмӑртӑва хутшӑннӑ 17 лашаран финала пиллӗккӗшӗ ҫеҫ тухнӑ. Ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртма виҫӗ ӑмӑрту май панӑ. Пӗчӗк пӑр кубокне Марина Никольская
ӑйӑрӗ тивӗҫнӗ. Вӑтам пӑр кубокне Петр Макаров тытса пыракан ӑйӑр ҫӗнсе илнӗ. Пысӑк пӑр кубока Владимир Пайдютов тивӗҫнӗ.
Лаша спорчӗн ӑмӑртӑвӗ пӑр ҫинче пуҫласа иртнӗ. Рысаксен урисене ятарлӑ шиппа таканланӑ.Каннӑ вӑхӑтра вӗсен урисене ӑшӑтнӑ.
Лаша спорчӗн ӑмӑртӑвне курма халӑх йышлӑ пуҫтарӑннӑ. Шупашкарти кӳлмеке 3 пин ытла ҫын пухӑннӑ. Хула администрацийӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх, вӗсене сырникпа тата вӗри чейпе сӑйланӑ.
+12.5 °C