«Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗн хастарӗсем чӑвашла-тутарла калаҫу кӗнеки хатӗрленӗ. «Унта ансат калаҫӑвӑн чӑвашла-тутарла сӑмахсарӗсӗр пуҫне чӑвашла тата тутарла вулав йӗрки те пур», — тесе ҫырнӑ пӗрлешӗвӗн «Контактра» страницинче. Калаҫу кӗнекине хатӗрленӗ хастарсем: «Чӑваш тата тутар чӗлхисемпе кӑсӑкланма пуҫлас текен тутарпа чӑвашшӑн ӗҫӗмӗр усӑллӑ пуласса шанатпӑр», — тесе калаҫҫӗ.
Маларах эпир «Ирӗклӗх» пӗрлешӳ чӗлхе саккунӗпе ҫыхӑннӑ ыйтусемпе тӗрлӗ ҫӗре пӗрре кӑна мар тухнине пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер, юлашки икӗ ҫулта республика прокуратурине, Юстици министерствине, ЧР Элтеперӗн Администрацине, Патшалӑх Канашне шӑрҫаланӑ. «Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗ нумаях пулмасть тата Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашне чӗлхе саккунне пӑсакансене явап тыттарма сӗнӳпе тухнӑччӗ. Унтисем саккуна хатӗрлесе Чӑваш Енӗн ӗҫ тӑвакан органӗсене пӑхса тухма ярса панине, хӑш-пӗр асӑрхаттару тата сӗнӳ пулнине кура комитетӑн ӗҫ ушкӑнӗн ларӑвӗнче тишкерессине пӗлтернӗччӗ.
Иртнӗ шӑматкун, ҫу уйӑхӗн 20-мӗшӗнче, «Ирӗклӗх» хастарӗсем те Шурча вӑрҫи иртнӗренпе 175 ҫул ҫитнине палӑртма ҫитнӗ. Ҫак куна палӑртса тӗп уяв Шурча ялӗнче иртнӗ. «Ирӗклӗх» хастарӗсем вара паттӑрла пуҫ хунисене палӑк умӗнче ҫӑкӑр-тӑварпа асӑнчӗҫ. Унсӑр пуҫне виҫӗмҫул тата пӗлтӗр лартнӑ юман хунавӗсене те тӗрӗслерӗҫ. Вӗсем чиперех тымар янӑ, ҫур кунне кӗтсе илсе симӗс ҫулҫӑсем те кӑларнӑ.
Аса илтерер, Шурча вӑрҫи Муркаш тӑрӑхӗнче 175 ҫул каялла тапраннӑ. Вӑл вӑхӑтра патша хушӑвӗпе мӑкаҫей ҫӗрне сухаламалла пулнӑ, ҫакӑнпа килӗшмесӗр халӑх пӑлхав ҫӗкленӗ. Шурча вулӑс центрӗ пулнӑ май сенӗк-пуртӑсемпе хӗҫпӑшаланнӑ ҫынсем ҫак ял таврашне пухӑннӑ. Патша ҫарӗсем пӑлхава тухнӑ халӑха хӗрхенмен, тӗрлӗ енлӗн хӗн кӑтартнӑ. Пӗрисене хулӑпа хӗненӗ, теприсене Ҫӗпӗре ӑсатнӑ. Вилнисен йышӗ те пӗчӗк пулсан. Тӗрӗсмарлӑха хирӗҫ тӑрса пуҫ хунисене те ун чухнехи влаҫ хисеп туман, выльӑх ҫӑвипе юнашар пытарттарнӑ. Совет влаҫӗ вӑхӑтӗнче кӑна вара ҫав паттӑрсене чыс туса палӑк лартнӑ.
Паян Чӑваш Республикин Наци вулавӑшне, Наци музейне, Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтне тата вӗсене ӗҫлеттерекен профильлӗ министерствӑсене «2014-мӗш ҫулта Чӑваш Енри Муркаш районне кӗрекен Тивӗш салинчи пӗр чӑваш килӗнче упранакан революцичченхи (XIX ӗмӗр вӗҫӗ – XX ӗмӗр пуҫламӑшӗ) шкулта усӑ курнӑ икӗ алҫырӑвӑн (чӑвашла-вырӑсла сӑмахсарӑн (словарьӗн), историпе математика, юрӑпа кӗвӗ вӗренӳ кӗнекин) тата ялти пӗр ҫӗр ӗҫченӗн тӗлӗнмелле кӑсӑк «кун кӗнекин» (кунта ҫав вӑхӑтри Ишек пасарӗнчи хаксем, тыр-пул акса-вырни, ҫутҫанталӑк улшӑнӑвӗсем тата ытти сӑнав) темиҫе хут листин скан-кописене ярса панӑ». Кун пирки «Ирӗклӗх» пӗрлешӳ халӑх тетелӗсенчен пӗринче хыпарланӑ.
«Хӑйсен тӗпчев кӑсӑкне пӗлтерсен пӗрле ӗҫлеме хатӗр. Палӑртнӑ кӗнекенсен тулли скан-кописем пирки «Ирӗклӗхри» Дмитрий Степановран ыйтма пултаратӑр», — тесе ҫырнӑ унта.
Ҫак кунсенче «Ирӗклӗх» пӗрлӗх Чӑваш Республикинчи чӗлхесем пирки калакан саккуна пӑснишӗн явап тыттарасси пирки ӗҫ-пуҫ мӗнле пыни ҫинчен социаллӑ политикӑпа наци ыйтӑвӗсен комитечӗн хуравне пӗлтерчӗ. Питӗ шел те, анчах республикӑри тӗп халӑхӑн чӗлхине пулӑшу кӳме пултаракан мӗнле те пулин ӗҫшӗн хирӗҫ тӑракан ҫынсем сахал мар-ха. Ҫав шутра журналистсем хушшинче те. Сӑмахран, «Чебоксары 24» сайтра паян «Ирӗклӗх» пӗрлӗхӗн пуҫарӑвне сивлек хак паракан хыпар пичетленнӗ. Ӑна «Националисты убедили Госсовет Чувашии наказывать за неиспользование чувашского языка» (чӑв. Националистсем Чӑваш Ен Патшалӑх канашнечӑваш чӗлхипе усӑ курманнишӗн явап тыттарма ӳкӗте кӗртнӗ) ят панӑ, «националист» терминпа вара сивлесе усӑ курнӑ.
Питӗ шел те, фашизма ҫӗнтернӗ ҫӗршывра, тӗрлӗ шовинизм формисем халӗ те курӑнкалаҫҫӗ. Право тӗлӗшӗпе чӑваш чӗлхине вырӑс чӗлхипе тан тума ыйтсанах хӑшӗ-пӗрин чунӗ вӑркама пуҫлать.
«Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗ ыйтнине тӳре-шара пурнӑҫлать. Унӑн ертӳҫи Дмитрий Степанов Фейсбукра пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫу уйӑхӗн 12-мӗшӗнче пӗрлешӳ Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗн Социаллӑ политика тата наци ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен комитетӗнчен хурав илнӗ. Унта чӗлхе саккунне пӑсакансене явап тыттарасси пирки сӑмах пырать.
Чӑваш парламенчӗн маларах асӑннӑ комитет ертӳҫи Вячеслав Рафинов пӗлтернӗ тӑрӑх, ун пек саккуна хатӗрлесе Чӑваш Енӗн ӗҫ тӑвакан органӗсене пӑхса тухма ярса панӑ. Хӑш-пӗр асӑрхаттару тата сӗнӳ пулнине кура комитетӑн ӗҫ ушкӑнӗн ларӑвӗнче тишкермелле.
Сӑмах май, «Ирӗклӗх» пӗрлешӳ чӗлхе саккунӗпе ҫыхӑннӑ ыйтусемпе унччен те тӗрлӗ ҫӗре пӗрре кӑна мар тухнӑ. Юлашки икӗ ҫулта республика прокуратурине, Юстици министерствине, ЧР Элтеперӗн Администрацине, Патшалӑх Канашне шӑрҫаланӑ.
Чӑваш Республикинчи наципе культура аталанӑвӗн «Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗ республикӑн вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министрӗ Юрий Исаев патне уҫӑ ҫыру янӑ. Ӑна ҫитсе килекен Чӑваш чӗлхи кунӗпе саламланинчен пуҫланӑ.
Унтан «Ирӗклӗх» пӗрлешӳ «ҫак пӗлтерӗшлӗ уява халалласа пуҫарса янӑ #ЭпӗЧӑвашЧӗлхинеЮрататӑп #ЭпӗЧӑвашлаКалаҫатӑп интернет флешмобне» хутшӑнма йыхравланӑ.
Пур районпа хула шкулӗсене, техникум-колледжсене, аслӑ пӗлӳ паракан шкулсене чӑвашла флешмоба хутшӑнма чӗнсе калакан ҫыру яма ыйтнӑ. Ҫак флешмоб ҫинчен кӗскен пӗлтерме те сӗннӗ ҫав ҫырура.
Вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерствинче ӗҫлекенсем тата Юрий Исаев министр «Ирӗклӗх» сӗнӗвне епле йышӑнни хальлӗхе паллӑ мар.
| АКА | 02 |
Пуш уйӑхӗн пиллӗкмӗш, юлашки эрнинче Чӑваш халӑх сайчӗ ҫак хыпарсемпе паллаштарчӗ (вӗсене ытти чухнехи пекех чи нумай пӑхни тӑрӑх вырнаҫтарнӑ):
• «Ирӗклӗх» хастарӗсем Раҫҫей Федерацийӗн вӗренӳ министрӗ патне ҫыру яни пирки пӗлтертӗмӗр;
• Аксаковпа Николаев депутатсем камсемпе тӗл пулса калаҫни ҫинчен каласа патӑмӑр;
• Культура минстрӗн виҫҫӗмӗш ҫумӗ пулма кама лартнине пӗлме пултартӑр;
• Паян 85 ҫул тултарнӑ Владимир Агеев кӑкӑрӗ ҫине менле медаль ҫакни пирки хыпарларӑмӑр;
• «Чӗнтӗрлӗ чаршав» конкурсра кӑҫал кама чыслани ҫинчен каласа патӑмӑр;
• Чапаев палӑкӗ умне тухнӑ ҫынсене мӗншӗн тытса чарма пуҫланин вӑрттӑнлӑхне уҫрӑмӑр;
• Владимир Иванов педагогика университетне ертсе пырӗ-ши тесе пуҫа ватрӑмӑр;
• Нумай ачаллӑ ҫемьере 13-мӗш ача ҫут тӗнчене килни пирки хыпарларӑмӑр;
• Ҫӗнӗ Шупашкартан Шупашкара ҫула тухакансен нушине транспорт министрӗ тӗрӗслени пирки пӗлме пултартӑр;
• Пуҫа алебастр ӑшне чиксен мӗн пулни пирки ҫырса кӑтартрӑмӑр.
Культурӑпа наци чӗрӗлӗвӗн «Ирӗклӗх» обществи, «Хавал» юхӑм хастарӗсем тата ытти чӗрӗ ҫын пӗр шухӑшлӑ пулса ҫак кунсенче Раҫҫейӗн вӗренӳ министрӗ Ольга Васильева патне ҫыру янӑ. Вӗсем хӑйсен пӑшӑрханӑвне 4-мӗш класс хыҫҫӑн Пӗтӗм Раҫҫейри тӗрӗслев ӗҫне ирттерессипе сӑлтавланӑ. Тата тӗрӗсрех каласан, тӗрӗслеве математикӑпа, тӑван тавралӑха вӗрентекен предметпа тата вырӑс чӗлхипе ҫеҫ тыттарни вӗсене тӗлӗнтернӗ.
Ҫыру авторӗсем Чӑваш Енри 455 шкултан ҫурринчен ытларахӑшӗнче пуҫламӑш классенче чӑвашла, 16-шӗнче тутарла, 3-шӗнче ирҫелле вӗрентнине палӑртнӑ. Апла пулин те тӗрӗслеве пурин те вырӑсла пурнӑҫламалла. Кӑҫал тӗрӗслев ӗҫне 5, 10 тата 11-мӗш классенче те чылай предметпа ирттермелле.
Хастарсем шухӑшланӑ тӑрӑх, тӗрӗслев заданийӗсене наци чӗлхи ҫине куҫармалла.
| НАР | 12 |
Нарӑс уйӑхӗнчи 6-мӗшпе 11-мӗш кунӗсенче Чӑваш халӑх сайчӗ сире ҫак кӑсӑклӑ хыпарсемпе паллаштарчӗ (яланхи пекех вӗсене чи нумай пӑхни тӑрӑх вырнаҫтарнӑ):
• Айхи ывӑлӗн мӗнле ӗҫне «Оскар» премине тӑратма шутлани пирки;
• Олег Николаева республика ертӳҫине лартма пултарассипе пултараймасси пирки пуҫа ватрӑмӑр;
• «Ирӗклӗх» тинех хӑйне валли логотип суйлани ҫинчен каласа патӑмӑр;
• Хальхи Элтепере вара мӗнле чыслама шухӑшлани пирки пӗлтертӗмӗр;
• Ҫавӑн пекех ЧНК президентне те мӗнле чыс тунине систертӗмӗр;
• Амикуму приложени мӗнле ҫынсене пулӑшма пултарасси ҫинчен пӗлме пултартӑр;
• Чечня Правительствинче пӗр чӑваш мӗн ӗҫпе лекни ҫинчен хыпарларӑмӑр;
• Гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче ӑслӑлӑх кунне мӗнле палӑртни пирки каласа патӑмӑр;
• Мӗнле айӑпа пула Муркаш ял тӑрӑхӗ пуҫлӑхсӑр юлни ҫинчен пӗлме пултартӑр;
• Маларах Леонид Волков йышӑннӑ вырӑна кама панине хыпарларӑмӑр.
«Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗ хӑйӗн логотипне ҫирӗплетнӗ. Ун валли вӑл симӗс курӑк урлӑ сиксе каҫакан хура тилле суйланӑ.
«Ирӗклӗх» ушкӑн Фейсбукра ҫырнӑ тӑрӑх, тилле ахальтен уйӑрман. Логотип пирки кӗскен ӑнлантарнинче ҫакна палӑртнӑ: «Пӑтрануллӑ ӗмӗртен ӗмӗре чӑваш хур курса пурӑннӑ, вӑйлӑрах тӑшманран вӑрмансемпе ҫырмасенче пытанма та, унпа кӗрешме те лекнӗ чӑвашӑн. Ҫак тискер тӗнчере хӑйне кӑна шанакан тилӗ пек, ҫав шутрах чее те теветкел пулнипе чӑваш паянхи кун та пурӑнать-ха!»
Тилӗ пек ҫынна чӑваш юратмасть пулин те сывӑ та чӗрӗ юлас, ӑрӑва тӑсас тесен тилӗ пек чееленме ирӗксӗртен тивет пулӗ ҫав. Лайӑх-ши ку, начар-ши, анчах «ҫак тискер тӗнчере» этемӗн хайне кӑна шанма тивнине хирӗҫлеймӗпӗр.
+12.5 °C