Электронлă вулавăш

Чĕкеçпеле калаçмашкăн пулма хушрĕ тăлмачă¹:

— Чаплă патшан çакă хĕре фрейлин тума шухăш пур,

Анчах пирĕн пĕр-пĕринпе ăнланмашкăн чĕлхе çук.

Пĕтĕм хĕрсем пĕрле тăрсан кун пек хитре хĕр те çук,

Çавăнпа та патша çумне çывăхартма майĕ пур.

Калаç халĕ унпала: мĕнле вăл ăруран;

Килĕшет-и кăмăлне пирĕн шухăш сăмахран?»

Терĕ Орлов Урхана,

Пăхса илчĕ патшана.

Патшин куçĕ куçкалать

Урха çинчен хĕр çине:

Пăхнă çемĕн вăл туять

Иккĕш пĕр юн иккенне.

Вăл туйнине тĕплеме

Урха пуçлать пуплеме:

— «Пĕлĕте çитиччен кăмăлтан салам!

Ырă сывлăх пултăр шеплĕ патшана,

Тĕнчипеле çук аслă майрана!

Ку хĕр çинчен тĕпĕ-йĕрпе калам:

Сирĕн кăмăла кайнă хĕр,

Пӳлĕх-турра халь шĕкĕр, —

Хир варринчи чечек пек,

Çыр хĕрринчи çырла пек.

Хам арăмпа, мăшăрпа

Сывлăхĕпе сăйланап,

Пĕтĕм пĕчĕк кăмăлпа

Хĕр ӳснĕшĕн савăнап…

Сирĕн шухăшсем, кăмăлсем,

Чаплă ăслă сăмахсем, —

Илтсен чунăм хĕпĕртет,

Хавасланса çĕкленет.

Анчах ку хĕр, манăн хĕр,

Сире усă кӳреймĕ,

Вырас чĕлхи пĕлмесĕр,

Фрейлин пулма пĕлеймĕ.

Тепĕр хут хĕвел пек салам,

Тав сана кăмăлшăн, аслă патшам!» —

— «Юрĕ ку сăмахшăн, ырă çын,

Маттур та чипер, хастарлă арçын!

Хир чечекне çеçкеленме чарас мар!

Вăхăтсăрах татса илсе шантас мар.

Анчах, ыр çын, эсĕ ху

Пирĕнпе пырăн Хусана:

Унта пулĕ мăн пуху

Тĕрлĕ тĕслĕ халăхран²…

Халĕ хĕрне лăплантар,

Вăхăтлăха уйрăлтăр.

Юлтăр килне амăшпе,

Пурăнтăр ун хӳттипе…»

Кăвак хуппи Урхашăн уçăлчĕ,

Унерпинĕн кăмăлĕ хуçăлчĕ:

Упăшкине уйăрать аскăн патша,

Мĕн ыррине кĕтесси пур малалла?!

Ак ĕнтĕ улпут-тавраш тамашша,

Парне кӳрсе пур пурлăхна халалла!

Йĕри тавраран ыйтупала килнисем,

Патша çине шанчăксене хунисем,

Çĕрсем ыйтса кăмăлсене кастарчĕç,

Пĕлĕт çинче ырă курма сунтарĕç.

Авалтан тытса тăнă йĕркесене

Пуп таврашсен мăшкăлне хăварчĕç:

Чарăнмасăр хăвăртрах христосăн тĕнне

Шыва кӳртсе куçармашкăн хуштарчĕç.

Çапла вара чăваш халăх пурнăçне

Эрехпеле сăрапала юхтарчĕç;

Ирĕк çинчен ĕмĕтленнĕ шухăшне

Мăнастирте юрла-юрла пытарчĕç…

Кăвак çутти аякран

Йĕрĕмленсе çуталать,

Мăнастирте пĕртакран

Шавланийĕ чарăнать…

Атăл тăрăх аната

Кимĕсене ăсатрĕç,

Хусан çине таната

Карса яма каларĕç.

Урха кайрĕ майрапа,

Тăрса юлчĕ Унерпи,

Тул çуттипе Сившăва

Шурĕ кӳмми-урапи.

Çула тухсан Уланки

Кĕсресемшĕн кулянать:

Иртнĕ ĕçке карланки

Йăксуланса ылханать.

Кӳммешĕнче куллянса

Унерпи шет кӳлĕшет;

Хăйĕн хĕрне тăн парса

Улпутсене ӳпкелет.

Çамрăк Чĕкеç пуçĕнче

Тĕтре пекех иртнĕ çĕр, —

Юнĕ вĕрӳ чĕринче

Юхать каçхи канĕçсĕр…

VII. Сухатӳ

(Сапантуй, Акатуй)

Кăвак çутă ӳкрĕ шурăмпуçĕнчен,

Ерипен сарăлчĕ нӳрлĕ çĕр çинче.

Хĕвел тухăç сăнне хĕрлĕ сăр сĕрет,

Ăна типĕтмешкĕн уçă çил вĕрет.

Тĕтреленет улăх, пăсланать Йĕршшӳ,

Ирхи тăрин юрри кӳрет килĕшӳ…

Ĕçчен чăваш тухнă ирех хăй хирне,

Пупле-пупле авать шурти çеремне:

— «Урпа аксан — утмăл кунтан

Кĕрекене кӳртĕп» — тет;

«Йĕтĕн аксан — кил çуртăмран

Хĕре парса ярăп», тет.

— «Ну, ну! Мĕн урмăшан? Утсам!

Мăшкăл! Хĕрриперех пырсам!

Ак пĕртакран хамах сана тăварăп,

Йĕршшӳ çинчи хăях çине кăкарăп.

Ирхи кӳлĕм иртсен Сухатӳне пĕрле

Иксĕмĕр кайăпăр хĕрсе çитнĕ çĕре.

Асăнтар юртупа, пăхтар ула тĕсӳпе,

Патереке — хуçуна кăтарт курман хисепе».

Çӳлти касси улăхĕнче

Сухаç сасси илтĕнет,

Ула лаши ун умĕнче

Ута-ута ĕшенет;

Хăйсем çапах Сухатӳне

Каяс теççĕ васкаса,

Ашшамăшсен вĕри юнне

Кăтартасшăн ăмăртса.

Юхать Йĕршшӳ йăлтăртатса

Симĕс улăх хушшипе,

Туй çĕлен пек авкаланса

Çырма-çатра тăршшĕпе.

Унта-кунта вĕтлĕх вăрман

Йĕршшӳ икĕ енĕпех:

Вĕренепе хуна юман,

Тата шĕшкĕ йĕркипех.

Çӳлти кассен уй тăвайкки

Йĕршшӳ çумнех перĕннĕ,

Вăрман пуснă сăрчĕн çамки

Тĕксĕмленсе тĕрĕннĕ.

Тăват ялăн киремечĕ

Хĕрлĕ çыран хĕрринче;

Асăнмаллăх, ун тивлечĕ,

Çăлкуç юхать тĕлĕнче.

Çăлкуç шывĕ тапса тăрать,

Шыв арманне çавăрать, —