Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Савăн,

Сурпансене хывтарса,

Чăваш майра тăвакан;

Учителе пăрахса

Ваккатланса пурнакан!

Савăн,

Кĕлентĕрсем тайтарса

Эрех-сăра сутакан,

Тутарсене пуçтарса

Маткуннĕпе пуякан!

Савăн,

Çемçе тӳшек саракан,

Выртсан — шăма ватакан!

Савăн,

Чире персе ывăлна

Салтак панчен çăлакан;

Халăх пĕлмен анана

Куштансемпе акакан!

Савăн,

Иуда пек чуптуса

Учительна сутакан;

Пĕтĕм яла пăлхатса

Хăвах таса пулакан!

Савăн,

Эрех ĕçсе пăхлине

Этем шутне кӳртекен;

Тӳр çын пырас сукмакне

Чакаласа пӳлекен!

Санран сиен тухнăран

Кунлен сана аслăлар;

Сан урлă хĕн курнăран

Куççулĕпе кĕлтăвар,

Дай бог сана вăрманта

Юман çапса ӳкерме!

Дай бог ватлас кун-çулта

Ачу тытса пĕçертме!

Дай бог çырма ларнă чух —

Ие тыттăр аллуна!

Дай бог суда кайнă чух —

Шур илтĕрех сан куçна!

Пурăннă тет пĕр кушак.

Унăн пулнă тет калпак.

Пĕррехинче унăнне

Вăрланă тет калпакне.

Кушак çӳрет макăрса

«Хура» куççуль юхтарса:

«Кам вăрланă калпака?

Вăрра мĕнле тытмалла?»

Акă курать шăшине,

Хĕстерет пĕр кĕтессе:

«Ма вăрларăн калпака?

Пар хăвăртрах каялла!»

Курать çакна ват автан,

Чупса пырать васкаса:

«Шăшине ма хăратан?

Ма пăхмастăн шыраса?

Санăн чаплă калпакна,

Курнăччĕ эп Кампурта.

Шăшин кунта айăп çук.

Пыр, пĕчĕкскер, килне чуп».

Туссем çакна манар мар:

«Тытман вăрă — вăрă мар».

Пирĕн ял çывăхĕнче тарăн çырма пур. Унăн тарăнăшĕ 20 метр та пур пулĕ. Çырма хĕррине пырса ун тĕпне пăхсан пуç çаврăнать, хăранипе хăвăртрах каялла чакатăн. Çывăхри вăрмана каяс тесен çырма хĕррипе иртмелле, çавăнпа эпĕ унта нихăçан та пĕччен каймастăп. Ушкăнпа кайнă чухне те çырма хĕррипе утма шикленетĕп.

Хĕлле вара пачах урăхла. Пĕтĕм тавралăх юрпа витĕнет. Çак усал çырма та юрпа тулса ларнăн туйăнать, ăшăхланнă пек курăнать. Çапах та ун çывăхне пыма шикленеççĕ-ха. Çырмара та, ун çывăхĕнче те пĕр йĕр те çук.

Çырма тĕпне çитиччен ярăнса анма пултаракан Иванов Гена института вĕренме тухса кайнă хыççăн çырма шăплăхра. Эпир юлташăмăрсемпе кашни кун тенĕ пекех кунта пуçтарăнатпăр. Пирĕнтен кашниех Гена пек çырма тĕпне çитиччен ярăнса анма ĕмĕтленет, анчах хальлĕхе никам та хăюлăх çитереймест-ха.

Паян та эпир Ленăпа иксĕмĕр урама тухрăмăр. Йĕлтĕрсене те манмарăмăр. Çанталăк çав тери аван! Хĕвел пăхать, çил çук. Сивĕ чĕпĕтет пулин те пирĕн кăмăлсем савăк. Кӳлĕ çывăхĕнчи сăртран ярăнса айăлăхсан эпир çырма патне кайма шутларăмăр. Çырма чăнах та тарăн, хăрушă. Çав вăхăтрах тем илĕртет пире ун патне.

Малалла

Ырă кăмăллă аннеçĕм,

Тав тăватăп пуç тайса

Пире пăхса ӳстернишĕн.

Юратнишĕн лăпкаса.

Ыррине çеç вĕрентетĕн,

Тӳрĕ кăмăллă пулма.

Яланах пире пиллетĕн

Пурнăçра телей курма.

Çут хĕвелĕм эс, аннеçĕм.

Юрататпăр пит сана.

Сывлăху сан пултăр çирĕп

Нумай-нумай пурăнма.

Мĕншĕн пирĕн маларах

Ăслă çынсем пулман-ши?

Мĕншĕн халь те майлăрах

Ăссем пĕртте тухмаç-ши?

Мĕншĕн пирĕн çул йĕрсĕр,

Кăтрашкаллă, хуп-хура?

Сулланан ним пĕлмесĕр,

Тĕттĕм карнă йĕр-тавра.

Суккăр çын пк такăнса,

Урлă-марлă çӳретпĕр;

Ӳсĕр çын пек анраса,

Пĕр пуссанах ӳкетпĕр.

Килтĕрччĕ хуть пĕр этем

Çӳллĕ çутă çуртипе, —

Палăрĕччĕç алăксем

Унăн лăпкă çутипе.

Тӳрех тимĕр алăкран

Уçĕччĕç те тухĕччĕç,

Çут çанталăк курнăран

Темĕн тĕрлĕ савнăччĕç.

Пурăнăç та çĕнĕрен

Шыв пек тăрă юхĕччĕ,

Çĕнĕленнĕ çынсенчен

Пысăк ăста тухĕччĕ.

Тăрăшăр-ха çапах та,

Тухăпăр, тен, çутталла.

Хутте йывăртарах та —

Ним тума... ут малалла!

Çитсенех эп ыталăп сана,

Хăлхаран пăшăлтатăн мана:

— Юрататни мана?

— Çук-çке.

— Ма?

Ма ыйтан — кăмăллатăп сана.

Кăмăллатăп сана, кăмăллатăп,

Тиркесен те хăш чух ăнланатăп:

Юратмасăр сана — ни апла, ни капла,

Кăмăллатăп сана — вăт çапла.

Çынни эпĕ тӳрккес — ăнланап,

Хăш чух ӳсĕр килеп — пулкалать…

Эсĕ курмăш пулсам, сул алла,

Каçарсам та мана, ытала.

Кăмăллатăп сана, кăмăллатăп,

Ятласан та хăш чух ăнланатăп:

Юратмасăр сана — ни апла, ни капла,

Кăмăллатăп сана — вăт çапла.

Хăш чухне ман çинчен тĕрĕс мар,

Тур пĕлет, эс тем-тепĕр шутлан.

Анчах манăн айванçă пуçа

Эс çеç кирлĕ — илсем ăнланса.

Кăмăллатăп сана, кăмăллатăп,

Хăть пулам эп ăçта — ăнланатăп:

Юратмасăр сана — ни апла, ни капла,

Кăмăллатăп сана — вăт çапла.

Аллăмра çĕн кĕнеке,

Интереслĕ вăл пире.

Ăшĕнче пур сăвăсем,

Калавсем те юмахсем.

Кашни кунах кĕнеке

Тытап эпĕ каçхине,

Юмах-калав вулатăп,

Сăвă çырса пăхатăп.

Кĕнекеçĕм, кĕнеке,

Сана вулас килет ман.

Эс пулмасан кампала

Канашласа лармалла?

Тавах сана чĕререн,

Ăс парса эс ӳстерен.

Тĕнче тавра кустаран

Пурнăçа та вĕрентен.

Ку ĕç пĕр пĕчĕк хулара Володя ятлă арçын ачапа пулса иртнĕ. Çиелтен пăхсан никамран та нимпе те уйрăлса тăман çак арçын ача. Хăйĕнче вăрттăн вăй пурри çинчен тĕлĕкре те тĕлленмен вăл, улшăнусем пуласси çинчен пĕрре те шутламан.

Кĕрхи кунсенчен пĕринче Володя шкул хыççăн çывăхри библиотекăна кĕрсе тухма шутларĕ. Тĕрĕссипе, Володя яланах çапла тăвать. Библиотекăна килсе тăракан кĕнекесем чи малтан Володя аллине лекеççĕ тесен те йăнăш пулмĕ. Халĕ те сентресем çинче тăракан кĕнекесенчен чи кăсăклисене икĕ кĕнеке суйласа илчĕ те библиотекарь сĕтелĕ патне çывхарчĕ арçын ача. Валентина Петровна кĕнеке ячĕсене карточкăна çырнă хушăра Володя сĕтел çинче кĕтесре выртакан уйрăм кĕнекене асăрхарĕ. Унăн хуплашки ыттисенни пек мар пулни ачана малтанах тĕлĕнтерсе те ячĕ. Хута йывăçран туни çинчен пĕлет-ха Володя, анчах хуплашка йывăçран пулнине нихăçан та курман вăл. Володя аллисем хăй сисмесĕрех çак тĕлĕнтермĕш кĕнеке еннелле туртăнчĕç. Тĕрĕсрех каласан, темĕнле асамлă вăй хăех арçын ача аллине ун еннелле туртрĕ теме пулать. Володя шухăшне сиснĕнех Валентина Петровна сăмах хушрĕ:

— Çак кĕнеке иртенпех сана кĕтсе выртать, илсе вула ăна.

Малалла

Питĕрте тăваççĕ пĕр чул çурт,

Никĕсне хураççĕ чул çине;

Çурт тăваканс ăстасем ăннă пулĕç,

Кăмăльсене ячĕç мул çине.

Çутăл, çутăл, çĕнĕ Россия,

Çак Патшалăх пухупе.

Куйланса йĕр, кивĕ Россия,

Çырма пек çын юнĕ юхупе.

Çакă çĕнĕ хĕвел çутипе

Савăнăр, Россия çыннисем.

Тăлăхпа мĕскĕн пит нумай —

Ан манăр, Питĕре пынисем.

Çĕрпе уйăх çаврăнать,

Хĕвел вырăнта тăрать;

Патша Питĕрте тăрать,

Çутă Тĕттĕмрен хăрать.

Тинĕсре çӳрекен вăйлă хумсем

Тинĕс çыранĕсене çапаççĕ.

Тинĕс çӳрекен тăвăлсем

Хăйсен тăванĕсене çакаççĕ.

Тинĕсре çӳрекен Акула

Арăслан пулчĕ, типпе тухсассăн;

Тĕттĕмре тăракан Россия

Çутă курчĕ, шыв пек юн юхсассăн.

Малалла

Ăçтан тухнă эс, чăваш,

Кам пулнă сан аслаçу?

Кирек ăçтах эс «не наш»,

Кирек ăçтах ятлаçу.

Усал сăмах илтсен эс,

Тата, хăш чух, лаша пек,

Чылай патак çиен эс.

Пăхсан, эс те этем пек:

Этем пекех тăхнатăн,

Этем пекех çиетĕн;

Çын пек суха тăватăн,

Çын пек вăрçа çӳретĕн.

Çапах сана хисеп çук,

Пĕрмай эсĕ ларчăкра,

Кирек ăçтах эс «Ванчук»,

Кирек ăçтах тарçăра.

Мĕншĕн эсĕ кăшт пĕртак

Шухăшласа пăхмастăн?

Мĕншĕн эсĕ тăм ашак,

Мĕншĕн куçа уçмастăн?

Кала-халĕ, мĕн пур сан?

Аслă школсем пур-и сан?

Театрсем пур-и сан?

Праход-лодка пур-и сан?

Кĕнекӳ те тахçанах

Тирĕс çинче çĕрнĕ сан.

Тăм ухмах эс, тăм ухмах,

Этем пулаймĕ санран.

Пăртак ăслă пуçлисем

Çĕн кĕнеке кăларчĕç,

Ун çинелле, путсĕрсем,

Çаврăнса та пăхмарĕç.

Каллах санăн кĕнекӳ

Тирĕс айне варăнчĕ.

Вăл пулнăччĕ сан ӳпкӳ,

Малалла