Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Пĕрре çапла

шухăшласа ларап та –

манăн пуçран

шухăш вĕçсе тухать.

Çав шухăшра

хамăр яла пырап та –

аса-илӳ

манăн умра чупать.

Кайран вара

ăçта кăна пымастăп –

ӳкерчĕксем тухаççĕ

ман умма.

Эп шухăшра

чĕнместĕп, калаçмастăп –

аса илмеллисем

питĕ нумай.

Ял варринче,

пирĕн умра, кӳлĕччĕ –

Лавăр тесе

чĕнетпĕрчĕ ăна.

Пире унта

шыва кĕме юратчĕ –

ăна куратчĕç

йăмрасем кăна.

Кăвакалсем, хурсем

унта ишетчĕç –

никам та пĕр-пĕрне

кансĕрлемен.

Çулсем хыççăн

çулсем çапла иртетчĕç –

эп ун чухне

ватăласса пĕлмен.

Ял хĕрринче –

пуçланнă юханшыв –

пĕчĕк кăна,

хитре кăна Пăла.

Анчах та маншăн

пулнă – пысăк шыв –

вăл, ман шутпа,

тултарнă Атăла.

Çур ĕмĕр иртрĕ

эп тухса кайни –

çак вăхăтра

ватăлса та кайрăм.

Пăла шывне

е Лавăра курни –

маншăн телей!

Шухăшра пуç тайрăм.

Йăлăмра çĕр çула яхăн ĕлĕк вăйлă пушар пулнă, çамрăк «хырсем веçех çунса-хăрса пĕтнĕ, вĕсен вырăнне вара ытти йывăçсем ӳссе ларнă, — терĕ Степан Лукич пĕррехинче.

«Чимĕр-ха, апла пулсан ытти йывăçĕсем унта мĕнле майпа ӳссе ларнă? Кам лартнă вĕсене, кам акса ӳстернĕ?..» — нумайччен канăç памарĕ мана çак шухăш.

Чăнах, эсир те шухăшласа пăхăр-ха. Кам лартса ӳстерме пултарнă?..

Паллах, Степан Лукич — вăрман хуралçи — ун çинчен те каласа пама пултарать ĕнтĕ, каллех ун патне кайса тархаслама тивет.

Кайрăмăр. Хальхинче пирĕнпе пĕрле пирĕн урамри тепĕр ача — Микиш та пычĕ. Ыт ахальтен пĕрер карçинкка илтĕмĕр; мĕн тупăнать: кăмпа пулсан — кăмпа, çырла тĕлне пулсан — çырла татăпăр, терĕмĕр.

— Ăна та пĕлес килет пулсан, сире паян каллех хампа пĕрле ертсе çӳреме тивет. — терĕ Степан Лукич.

Эпир çав тери савăнса кайрăмăр. Унпа пĕрле çӳресен, темĕн те пĕр курса пĕлетпĕр вĕт!

Степан Лукич пире малтан хыр вăрманĕ витĕр ертсе кайрĕ. Ку хырлăхра урăх йышши йывăçсем çук, ытти йывăçсене ӳсме кунта майĕ те çук, мĕншĕн тесен çĕрĕ тăр хăйăр. Çапах та ак тĕлĕнтермĕш! Хырсем айĕнче унта та кунта пăт та пат хурăн шăтса тухнă. Тепĕр çĕрте — вĕрене, çăка…

Малалла

... Çитмест тесе шутлаттăм чăтăм:

Çыртса-авса хуçлатрĕ хăтăм¹.

Кĕтменччĕ кун пекки хамран,

Ирттертĕм кун, аран-аран

Пусса кăлартăм çав-çавах

Ăшран-вартан çавра Сăмах.

Талас тĕлнех çитсессĕн тĕртĕм²

Вилесчĕ — пĕттĕр, — терĕм, — тертĕм.

Ылхан та савнăç тĕввине —

Хальччен асаплăн йăтнине —

Чăнах, хавасчĕ ӳкерме...

Çуралчĕ... Сăвă-кипкере.

... Мана хама хăварнă Халăх

Мая³ тĕлне, йыша хушмалăх:

Ӳссе çитсен, сарсан çунат

— Пилленĕ пек çӳлти хăват —

Вĕрсе кĕртме черетлĕ чĕм⁴

Сана савса, тăван Чĕлхем.

Ах, ытла сикет-çке хытă

Сарă шăртлă вĕтĕ Пыйтă

Пĕр пуçран тепри çине.

Çухатсассăн виçине

Вăл чупать йăркка-йăркка

Тавралла сапать шăрка...

Ах, ытла çыртать-çке хытă

Сарă шăртлă шыçăк Пыйтă

Каçхине те ирхине

Вăл ĕмет хуçа юнне,

Унпалах пур-çук тăна —

Уямасть — сăхать кăна.

Ытларах пурнатчĕ Пыйтă...

Чарма çук алхасрĕ хытă

Шат! тутарчĕ ик Чĕрне

Çаклатса парсан пĕрре —

Çӳçе май тура-тура —

Вĕтĕ шăллă çĕн Тура.

Эп чăвашла

çырма пуçларăм –

кăштах кăна,

хама валли.

Чăваш чĕлхи

умĕнче парăм –

вăл маншăн

самаях палли.

Кунта нумай

пурăнмасан та,

нихçан та

чăвашла манман.

Ку таранчен

мĕн чул çырсан та,

пĕрре те

чăвашла çырман.

Вырăс юлташăмсем

ăнланĕç –

чăвашла мĕншĕн

çырнине.

Сăвă çырасси

халь ман ĕç –

вулăр

мĕнле пурăннине.

Çырнă сăвăсем

нумай ман –

вырăсла

пурте пĕлеç.

Çырас тесен

ним те тăваймăн –

шухăшсем

хăйсем килеç.

Çавăнпа

сиртен ыйтатăп –

вулăр ман

сăвăсене.

Вырăсла та,

чăвашла та –

алăпа

çырнисене.

Çырас тесен,

çырма пултарăп,

анчах тĕртсе

лартакан çук.

Чăваш чĕлхи

питех те тарăн –

ăна пĕлесчĕ

çырнă чух.

Пурте поэт

пулма пултармĕç,

ун пекки

Турăран кăна.

Ман чĕрере

сăмах тултармĕш,

нумай çырмастăп –

эп хăна.

Эп хăнара

кăна пулсан та,

мĕн курнине

çырас килет.

Мĕнле йывăр

пурнăç курсан та,

ăна çырма

сăмах çитет.

— Санăн ыран У. хулине тухса каймалла пулать, — терĕ мана, тĕпчев институчĕн сотрудникне, ирхине ĕçе пырсан, хамăрăн директор. — Пĕлетĕн ĕнтĕ, унта пирĕн Агния Васильевна Белянская искусствовед пурăнать, çак кунсенче утмăл çул тултарать. Кайса чыс тăвас пулать карчăка. Институт саламĕпе парнисене илсе каятăн. Хамăрăн чăваш правительствин наградине — Хисеп грамоти — Каканаров искусствовед илсе пырать. Пĕр пилĕк кунлăх командировка хучĕпе укçине ил те — çула хатĕрлен.

— Хатĕрленме — темех кирлĕ мар пуль? Эпĕ хатĕр.

— Апла пулсан, Данил Макаровича систер. Пĕрле каятăр. Анчах та асту, вăл, ватти, чирлĕрех, ăна çул çинче пăхкалама ан манса кай. Мĕнле калас, крыльца çине те санпа танах ĕрĕхсе хăпараймĕ вăл. Билетне паянах илсе хурăр.

Çапларах вĕрентсе, ăнăçлă çул сунчĕ мана пуçлăх.

Тепĕр кунне ирхине Каканаров, мана кĕтсе, ури айĕнчи юра çухăрта-çухăрта, Ленин площадĕнчи шап-шурă пасарнă çăка аллейипе уткаласа çӳретчĕ.

Самолет çине лармалли икĕ билет ĕнертенпех кĕсъере те — эпĕ питех хыпаланмарăм пулас. Ватти патне ерипен утса пытăм, сывлăх сунтăм, хамăн хушамата каларăм.

Малалла

Чĕтресе йĕрекен сар Çурта пилĕкне

Çăмламас аллипе хыпашлать тĕттĕмре

Артакпа⁵ сывлакан тухатуллă Çĕрле.

Ăнланать: кун каçа ăна çеç кĕтнине,

Хуп-хура куçĕнче хăй сăнне тинкерме,

Пĕр-пĕрин тайăнне⁶ чĕм кĕртмешкĕн пĕрле.

Тĕлĕкпе витĕнсе выртакан Тăл-пăва⁷ —

Силлесех — ыйхăран тăратать çĕр хута

Курпунланнă Ыйту — тупăнман Хурава

Шыраса памасан евитлет шур Хута.

...Тахçанах çапăнса çӳрекен Ыйтăва

Йышăнать пĕтĕмпех чăтакан шурă Хут;

Чĕнтерет те хушать пăхăнуллă Сăвва:

Кĕр çăка⁸, хунтăла⁹, çĕнсе ил тепĕр хут!

Тăл-пура пурнакан Чĕрепе Ăс-тăнран —

Сăвăри йĕркесем пуçарсассăн чĕр сут —

Пăвăрланнă Хурав пуç кăтартрĕ аран...

Тек Ыйту силлемест, ун пачах урăх шут...

Пĕчĕк тусăм, пукане,

Ма ӳкертĕн пуканне?

Ăçта хутăн урине

Пĕчĕк упа çуринне?

Ма тиркерĕн апатне:

Тутанман та салатне.

Ӳпĕнтернĕ чашăкне?

Хуçнă мар-и кашăкне?!

Ах, тирпейсĕр, ах, наян,

Мĕн хăтланнă эс паян?

Малашне сана ялан

Ертсе çӳрĕп хампалан.