Ҫуркунне ҫитсен тирпейлӳҫӗсем ҫул ҫинчи хӑйӑра, ӑпӑр-тапӑра тасатаҫҫӗ. Атту тусан вӗҫет-ҫке-ха.

Ку хӗлле ҫул ҫине тӑварлӑ-хӑйӑрлӑ хутӑш сапнипе ҫыхӑннӑ. Юр ирӗлсе пӗтет, анчах вӑл юлать. 2016–2017 ҫулсенче, хӗлле, «Дорэкс» ертӳҫи Владимир Филиппов пӗлтернӗ тӑрӑх, «бионорд» регентпа усӑ курма тытӑнӗҫ. Унпа тӗп урамсене сапӗҫ. Ыттисене сапассипе сапмасси паллӑ мар.

Хулара халӗ те хӗллехи хӑйӑрлӑ-тӑварлӑ хутӑша шӑлса пуҫтараҫҫӗ. Ку регент вара пӑра лайӑх ирӗлтерет. Хӑйӑрпа тӑвар хутӑшӗ вара газона сиенлетет. Ӑна пуҫтарасси те — тепӗр ӗҫ-ҫке-ха. Кунран хӑтӑлма вӑхӑт ҫитнӗ тесе калаҫҫӗ чиновниксем.

Шупашкарти ҫулсем чи япӑххисен йышне кӗнӗ. Тӗп хула Чулхулапа, Тӗменпе пӗр танах — вӗсенче 1 тӑваткал метр ҫула юсамашкӑн чи нумай укҫа тӑкаклани паллӑ. Кун пирки Общество халӑх фрончӗн сайтӗнче пӗлтернӗ.

Атӑлҫи федераци округӗнче Шупашкарти К.Воробев урамӗнчи ҫула юсас ӗҫ чи хакла ларнине палӑртнӑ. 1 тӑваткал метршӑн 14 182 тенкӗ тӑкакланӑ. Общество халӑх фрончӗн хастарӗсем унта шӑтӑк-путӑк асӑрханӑ.

Чи йӳнӗ ҫулсене те Чӑваш Енрех асӑрханӑ. Котовский, Париж Коммунин, Ушаков урамӗсенче 1 тӑваткал метра 648 тенкӗпе юсанӑ. Унран йӳнӗреххи — Чӗмпӗрти Рябиков урамӗнчи (632 тенкӗ).

Общество хастарӗсем Раҫҫейри ҫулсене 2015 ҫулхи утӑ-раштав уйӑхӗсенче тишкернӗ, юсанисене тӗплӗн пӑхнӑ. Шупашкарти ҫулсем пирки вӗсен сахал мар тиркешмелли пулнӑ. Ҫапах вӗсем пирӗн хулари ҫулсем ытла япӑх пулнине палӑртман.

Ака уйӑхӗн 10-мӗшӗнче Патӑрьел районӗнче рейс автобусӗ ҫаврӑнса ӳкнӗ. Телее, никам та вилмен. Ҫапах аварире виҫӗ ҫын суранланнӑ.

Пӑтӑрмах «Ҫӗрпӳ — Чӗмпӗр — Яманчӳрел» ҫулӑн 7-мӗш ҫухрӑмӗнче пулнӑ. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, «Лада Ларгус» урапан 56 ҫулти водителӗ, ӳсӗрскер, транспорт хирӗҫ килекен ҫул ҫине тухнӑ. Хусантан килекен автобус водителӗ унпа пырса ҫапӑнас мар тесе сылтӑмалла пӑрӑннӑ та ҫул хӗррине тухса кайнӑ, ҫаврӑнса ӳкнӗ.

Салонри 15–28 ҫулсенчи ҫынсем суранланнӑ. Вӗсене пӗрремӗш медицина пулӑшӑвӗ панӑ та киле янӑ. Палӑртмалла: аварире айӑплӑ ҫынна унччен те водитель правинчен хӑтарнӑ. Халӗ пуҫиле ӗҫ пуҫарас ыйтӑва сӳтсе яваҫҫӗ.

Вӑрнар районӗнчи Нурӑс ялӗнчи кӗпере шыв илсе кайнӑ.

Асӑннӑ ял витӗр Мӑн Ҫавал юханшывӗ иртет. Ун урлӑ хывнӑ кӗпере тахҫанах юсама тытӑннӑ та ниепле те вӗҫне ҫитереймеҫҫӗ. Ку кӗпер вара Нурӑсра пурӑнакансемшӗн кӑна мар, ял витӗр Ҫӗмӗрлене, Йӗпреҫе, Канаша каякансемшӗн те пӗлтерӗшлине маларах эпир пӗлтернӗччӗ.

Аса илтеретпӗр, Нурӑсра пурӑнакансене маларах вӑхӑтлӑх кӗперпе каҫарма тытӑннӑччӗ. Ҫурхи шыв-шур вӑхӑчӗ ҫывхарнӑ май районта йӗркеленӗ ятарлӑ комисси ейӳ илме пултаракан объектсене пӑхса ҫаврӑннӑ чухне Нурӑсри кӗпере шыв-шурта чӑтаймассӑн туйӑннӑран ҫуран ҫӳрекенсем валли вӑхӑтлӑх кӗпер тума йышӑннӑран вӑхӑтлӑх тесе урӑххине ӑсталанӑччӗ.

Чӑваш Енре кунне-ҫӗрне пӗлмесӗр ҫул-йӗр юсаҫҫӗ. Кун пирки республикӑн Транспорт министерстви ӗнентерет.

Ҫуркунне ҫул-йӗр яланхиллех япӑхса каять. Ҫавна май ятарлӑ предприятисем асфальт ҫинчи шӑтӑк-путӑка юсассипе малалла тимлеҫҫӗ. Маларах каланӑ пек кунне-ҫӗрне пӗлмесӗр кӑна мар, канмалли кунсенче те алӑ усса лармаҫҫӗ. Ҫанталӑк условийӗ меллӗ пулнине кура ӗҫ калӑпӑшӗ те самай пысӑк тесе пӗлтерет маларах асӑннӑ министерство.

Хальхи вӑхӑта илсен юсав ӗҫӗпе "Чувашавтодор», «Воддорстрой», «Автодорсервис», «СтройТЕК», «Ликта» обществӑсем тата Макаров хресчен-фермер хуҫалӑхӗ тимлет. Иртсе каякан эрнене илсен, сменӑра вӑтамран вӗсем 1500-1700 тӑваткал метр лаптӑк юсаса пынӑ. Юсама 66 техника явӑҫтарнӑ. Сменӑра 175 тоннӑна яхӑн материал тӑкакаланать-мӗн.

Маларах эпир шӑтӑк-путӑка "сивӗ асфальтпа" сапланине пӗлтернӗччӗ.

Куславкка районӗнче паян ирхине, сакӑр сехет ҫитеспе, пысӑк тиевлӗ урапапа ҫӑмӑл машина пырса ҫапӑннӑ. Республикӑн Шалти ӗҫсен министерствин пресс-служби хыпарланӑ тӑрӑх, инкекре икӗ арҫын вилнӗ, виҫҫӗн суранланнӑ.

Урапасем федераци трасси ҫинче пырса ҫапӑннӑ. Малтанласа шухӑшланӑ тӑрӑх, «Форд Эксплорер» машина водителӗ хирӗҫ килекен ҫул ҫине тухса кайнӑ та йывӑр тиевлӗ «Вольвӑпа» пырса тӑрӑннӑ.

«Фордра» ашшӗ, амӑшӗ, вӗсен 2008-мӗш тата 2014-мӗш ҫулта ҫуралнӑ ачисем тата ачасен аслашшӗ пулнӑ. Ачасене пульницӑна тӗрӗсленме илсе кайнӑ. Арҫынсем иккӗшӗ те ҫавӑнтах куҫӗсене хупнӑ. Ачасен амӑшӗн сывлӑхӗ те ҫӑмӑл мар-мӗн.

Кӑҫалхи пек япӑх ҫулсем тахҫанах пулман. Ҫуркунне юр кайнӑ май асфальт та ирӗлме пуҫларӗ. Пур тӑрӑхра та тенӗ пекех ҫулсем шӑтӑк-путӑклӑ. Тем пысӑкӑшех вӗсем. Вӗсене пула аварисем те пулаҫҫӗ.

Халӗ республикӑра ҫулсене юсас ӗҫ хӗрсех пырать. Бригадӑсем шӑтӑксене саплаҫҫӗ. Чӑннипе, кашни ҫуркуннех шӑтӑк-ҫурӑксене хуплама тивет. Ку ӳкерчӗке кашни ҫулах куратпӑр-ҫке. Ҫӗнӗ ҫул хута яраҫҫӗ кӑна — тепӗр ҫул юсама тухаҫҫӗ. Мӗнпе ҫыхӑннӑ ку? Ҫулсен пахалӑхӗпе мар-и? «Раҫҫейре икӗ ҫивӗч ыйту: ухмахсем тата ҫулсем», — тени ахальтен мар пуль.

Кӑҫал ҫулсемпе ҫӳреме май ҫук. Шупашкартан Канаш еннелле каякан ҫула тин кӑна ҫӗнетрӗҫ те вӑл аптӑрамасть. Вӑрнар ҫулӗпе вара тракторпа ҫеҫ ҫӳремелле — ним майӗ ҫук. Пӗлтӗр кӑна унта лайӑхчӗ. Бригадӑсем юсама тухнӑ-ха, анчах хальлӗхе унта вӗсем курӑнмаҫҫӗ. Ҫынсен вара ҫула тухмалла, яла каймалла…

Кӑнтӑрла шӑтӑк-путӑка асӑрхаса ӗлкӗрме пулать пуль, каҫхине вара йывӑртарах. Водительсем ҫил пек вӗҫтерсе ҫӳреме юратаҫҫӗ. Ун пек хӑтланасран «выртакан полицейскисем» хураҫҫӗ. Кунашкалли Патӑрьелте нумай.

Малалла...

Республикӑри шӑтӑк-путӑк ҫулсене юсас ӗҫ малалла пырать. Пордряд организацисене ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев хушу панӑ.

Ҫул ҫинчи шӑтӑксене «сивӗ асфальтпа» юсаҫҫӗ. Урамра сивӗ пулсан та ку вӗсене чӑрмантармасть. Шӑтӑк-путӑка пула авари чылай пулать, ҫавӑнпа ӗҫе кая хӑвармалла мар.

«Сивӗ асфальт» лайӑх енчен палӑрнӑ. Уйрӑмах — сивӗ ҫанталӑкра. Ара, халь урӑхла майпа ӗҫлеме пулмасть.

Халӗ республикӑри ҫулсем ҫинче 17 бригада, 40 единица техника ӗҫлет. Кунашкал асфальта хумашкӑн вӑхӑт нумай кирлӗ мар. Кунне 300 тӑваткал метр юсама ӗлкӗреҫҫӗ. Ҫулталӑк пуҫланнӑранпа 4 пин ытла тӑваткал метр ҫӗнетнӗ.

Общество халӑх фрончӗ хӑйне евӗр танлаштарӑм хатӗрленӗ. Вӗсем ҫул-йӗрти ҫухрӑма шутласа унта мӗн чухлӗ ҫын вилни ҫине пайланӑ. 2015 ҫулхи кӑтартусене шута илнӗ.

«Ҫӗрпӳ — Чӗмпӗр» автоҫул ҫинче кашни 10 ҫухрӑмра 2,61 ҫын вилнине шутласа кӑларнӑ. М-7 ҫул ҫинче ку коэффициэнт 2,5-пе танлашнӑ. Ҫапла халӑх фрончӗн танлаштарӑмӗнче ку ҫулсем 9-мӗш тата 10-мӗш вырӑнсене йышӑннӑ.

Экспертсем 50,5 пин ҫухрӑма тишкернӗ. Вӗсем шутланӑ тӑрӑх, кашни 100 ҫухрӑмра 12,3 вилнӗ. Унччен Владимир Путин 2018 ҫул тӗлне ку кӑтартӑва кашни 100 ҫухрӑмра 10,6-па танлаштарма тӗллев лартнӑ. Пӗлтӗр ку 15,8-па танлашнӑ.

Шупашкартан Сочине ҫулла самолетпа ҫитме май туса парассине маларах эпир пӗлтернӗччӗ.

Аса илтеретпӗр, рейса «Победа» авиакомпани уҫать. Сочине Boeing-737 самолет вӗҫӗ.

Маларахри хыпарта эпир рейса ҫу уйӑхӗн 30-мӗшӗнче уҫассине каланӑччӗ те халӗ ҫӗннине илтрӗмӗр. Рейссене ҫӗртмен 3-мӗшӗнчен уҫӗҫ. Самолетсем Шупашкартан (малтан эпир пӗлтернӗ пекех) эрнекунсерен хутлӗҫ. Адлерти аэропорта ҫитсе чарӑнакан самолет Чӑваш Енӗн тӗп хулинчен ирхи 4 сехет те 10 минутра хускалӗ. Сочире вӑл 6 сехет те 50 минутра пулӗ.

Тепӗр майлӑ каласан, ҫулла канмалли куна Сочире ним мар ирттерме май пулӗ. Билет хакӗ — 4999 тенкӗрен пуҫласа 7499 тенкӗччен.

Сӑмах май каласан, «Ижавиа» авиакомпани те ҫӗртме уйӑхӗн 2-мӗшӗнчен, Шупашкартан авиарейс уҫӗ. Вӑл пирӗн республикӑн тӗп хулине Крымпа ҫыхӑнтарассине эпир маларах хыпарланӑччӗ.