Иртнӗ уйӑхӑн 19-мӗшӗнчен тытӑнса кӑрлачӑн 12-мӗшӗччен Питӗр хулинче кӑҫалхипе саккӑрмӗш хут Сурхури ярмӑркки иртнӗ. «Ӑшӑ парнеле» ят панӑ акцие Чӑваш Ен кондитерӗсем те хутшӑннӑ иккен.

Вӗсем Питӗрти шкул-интернатсенчен пӗринче пурӑнакан тата вӗренекен ачасене савӑк кӑмӑл парнеленӗ. Ятарласа ӑсталанӑ ҫурта пынӑ ачасене ӑш пиллӗн кӗтсе илни, пылак кучченеҫпе сӑйлани пирки Чӑваш Енӗн Экономика министерстви хыпарлать.

Халӑх обществин аталанӑвӗн фончӗ ҫӗршывӑн хӑш кӗтесӗнче ҫынсем хӑйсене телейлӗрех туйнин танлаштарӑшне (рейтингне) ҫурла уйӑхӗнче хатӗрленӗччӗ. Ӑна палӑртнӑ чух пурнӑҫ пахалӑхӗнчен ытла ҫынсен кӑмӑл-туйӑмне шута илнӗ тесе хыпарланӑччӗ ун чух. Ҫак хаклава телей танлаштарӑшӗ тесе те ун чух калама тытӑннӑччӗ.

Списока кварталсерен ҫӗнетсе пыма шантарнӑ евӗрех халӗ фонд ҫӗннине хатӗрленӗ. Регионсене ҫурла уйӑхӗнчи евӗрех хальхинче те тӑватӑ ушкӑнпа пайланӑ. Ҫулла Чӑваш Ен 64 балл пухса «пысӑк танлаштарӑша» кӗнӗччӗ. Чи пысӑккине ҫитме ун чух 2 балл ҫитейменччӗ. Хальхи рейтинг вӑхӑтӗнче телейлисен йышӗ ӳснӗ. Чӑваш Ен те 66 балл пухайнӑ. Ҫынсене мӗн хаваслантарни пирки калама хӗн те, тен, вӑрӑм канмалли кунсем ҫывхарни савӑнтарнӑ-ши?

Пурӑнма кирлӗ чи пӗчӗк виҫе шайӗ Ҫӗнӗ ҫултан пирӗн ҫӗршывра 349 тенкӗ, е 6,7 процент, ӳсӗ. Ҫапла вара тупӑш пайӗ уйӑхсерен 5 554 тенке ларсан ним мар майлашса-шайлашса пурӑнма пулать тесе ӑнланмалла-тӑр ӗнтӗ. Хальхи вӑхӑтра ҫак укҫа виҫи 5 205 тенкӗпе танлашать.

Чи пӗчӗк ӗҫ укҫи тени, тӳррипе, ҫавӑн чухлӗ тупрапа шик шӑхӑрса пурӑнма ҫитессине кӑна пӗлтермест-ха ӗнтӗ. Ӑна, тӗпрен илсен, тӗрлӗ пулӑшӑва шутласа панӑ чух тӗпе хураҫҫӗ. Е тата ӗҫ укҫине ҫавӑнтан сахал тӳлеме ирӗк ҫук.

Анчах ку вӑл татса каланиех мар-ха. Хӗллехи вӑхӑта тавӑрас ыйту патне ҫӗршывӑн Патшалӑх Думи ҫуркунне таврӑнасса «Тӳрӗ кӑмӑллӑ Раҫҫей» парти ертӳҫи Сергей Миронов шанать иккен. Ку шухӑша Миронов ӗнерхи брифингра каланӑ. Сочири Олимпиада иртсе кайсан «вӑхӑт ыйтӑвне» депутатсем сӳтсе явасса вӑл шанать-мӗн. Хӑй енчен Миронов сехете ҫулталӑкра икӗ хутчен куҫарассине унччен те хирӗҫ пулнине палӑртнӑ.

Сӑмах май каласан, вӑхӑта унталла та кунталла куҫарни сывлӑхшӑн та сиенлине палӑртаҫҫӗ. Ҫитменнине хальхи вӑхӑтра эпир хӑй вӑхӑтӗнче ҫуллахи вӑхӑт ҫине куҫарнипех хӗл каҫатпӑр…

Анчах ҫав тапхӑр хыҫҫӑн самолетсем вӗҫме чарӑнмӗҫ-ха. Кунта сӑмах Атӑлҫи федераци округӗнчи регионсем хушшинче йӗркеленӗ авиаҫыхӑну пирки пырать. Асӑннӑ округри регионсем хушшинче сывлӑш ҫулӗн ҫыхӑнӑвне йӗркелесси ҫинчен калакан программӑна тата тепӗр виҫӗ ҫуллӑха тӑснӑ.

Аса илтеретпӗр, асӑннӑ программӑпа йӗркеленӗ вӗҫев хакӗн ҫуррине кӑҫал хыснаран саплаштарнӑччӗ. Ҫав тӑкака федераци хыснипе регион бюджечӗ хӑйсем ҫине ҫурмалла илнӗччӗ. Килес ҫултан ку енӗпе йӗрке кӑшт улшӑнӗ. Пассажир ҫав-ҫавах ҫур хака ҫеҫ тӳлӗ-ха. Улӑшнӑвӗ регионсене пырса тивӗ, килес ҫул вӗсем ҫур хака саплаштарма тесе уйӑракан суммӑран 40 процентен кӑна саплаштарӗҫ, тепӗр 60 процентне федералсем хӑйсем ҫине илӗҫ.

Шупашкар / Н. Плотников сӑнӗ

Адыгей Республикинче ҫак вӑхӑтра туризмпа ӗҫлекен федераллӑ агентство йӗркеленӗ туристсен наци продуктне тӗнче шайӗнче анлӑ сарас меслетлӗхӗн пӗтӗм Раҫҫей канашлӑвӗ иртет. Чӑваш Енрен те унта пирӗннисем кайнӑ.

Ӗнер канашлӑва уҫнӑ — тӗрлӗ тӳре-шара хӑйсен сӑмахне каланӑ. Ҫавӑн пекех кӑсӑклӑ проектсен хӑтлавӗсене те ирттернӗ. Чӑваш Енрен килнӗ делегатсем «Аслӑ Атӑл ҫулӗ» круиз маршручӗн проектне кӑтартнӑ. Ӑна хатӗрлекенсем ҫак ҫула Вӑтам ӗмӗрхи историпе ҫыхӑнтарнӑ имӗш — ҫак ҫулпа хӑй вӑхӑтӗнче тӗрлӗ тӑрӑхсенчи купсасем ҫӳренӗ, вӑл ҫул Скандинавинчи ҫӗршывсене Хӗвелтухӑҫри патшалӑхсемпе пӗр ҫыхха тӗвӗлеме пултарнӑ. Пирӗн тӑрӑхра вара, темиҫе ҫул пӗрлешнӗ вырӑнта, купсасем каннӑ, ыттисемпе тӗл пулса суту-илӳ тунӑ. «Аслӑ Атӑл ҫулӗ» круиз маршрутне «Этникӑлла Чӑваш Ен» туристсен кану кластерне те кӗртнӗ.

Регион пуҫлӑхне отставкӑна ярасси вӑл е ку субъектра патшалӑх парӑмӗ ӳссе кайнинчен ытлах килмест тесе шухӑшлать иккен Глобализаци институчӗн центрӗн ертӳҫи Михаил Нейжмаков. Сӑмахне ӗнентерсе пама вӑл Сарӑту облаҫӗн кӗпӗрнатторне Павел Ипатова отставкӑна янине илсе парать.

Влаҫа Ипатов ертсе пынӑ вӑхӑтра патшалӑх парӑмӗ ӳссе кайнӑ пулнӑ иккен-ха, ҫапах та пуҫлӑх пуканне пушатма тивнин тӗп сӑлтавӗ «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» партин вырӑнти пайташӗсемпе пӗр чӗлхе тупайманнипе тата федерацин витӗм кӳрекен тӳре-шарипе пӗр чӗлхе тупайманнипе ҫыхӑннӑ иккен.

Ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑхри тӑрӑмпа хастарсене паллашма халӗ те чармаҫҫӗ-ха. Ӳлӗмрен вара ҫакна саккун йышӑнсах ҫирӗплетесшӗн. Асӑннӑ отрасльте халӑх тӗрӗслевӗ туса хурасси ҫинчен калакан саккун проектне Раҫҫейӗн патшалӑх Думин депутачӗсем пӗрремӗш вулавпа йышӑннӑ та ӗнтӗ.

Унта палӑртнӑ тӑрӑх, ҫынсем ассоциацисене пухӑнсах ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх енӗпе ӗҫлекен управляющи компанисен ӗҫне хаклама тата тӗрӗслеме пултарӗҫ. Вӗсене надзор органӗсемпе тачӑ ҫыхӑнса ӗҫлеме ҫул уҫса парасшӑн. Халӑх пӗрлешӗвӗсен управляющи компанисен кашни утӑмне тӗрӗслеме тата вӗсем кашни пус ӑҫта яни пирки сметӑпа отчет ыйтма ирӗк пулӗ.

Кӑҫал ҫӑмарта хакланса кайнине ӑна лавккара илекенсем сисрӗҫ ӗнтӗ. Сутакансемшӗн лайӑх ҫакӑ, анчах укҫа парса илекенсене «ҫыртать». Ара, кӑҫалхи ҫур ҫулта ҫӑмарта 14 процент хакланнӑ, ҫурла–юпа уйӑхӗсенче хак 35 процент хӑпарса кайнӑ. Раҫҫейӗн кайӑк-кӗшӗк союзӗнче ҫакна сезонлӑхпа ҫыхӑнтарнӑ, комбикорм хакланнипе тата суту-илӳ предпрятийӗсем самай ӳстерсе сутнипе сӑлтавланӑ.

Ҫапах та ытти апат-ҫимӗҫпе танлаштарсан ҫӑмартана специалистсем ытлашши питӗ хакланаканнисен шутне кӗртмеҫҫӗ. Ҫапах та монополипе кӗрешекен служба ҫак ҫимӗҫ хакланнин сӑлтавне тӗрӗсленӗ май Иваново облаҫӗнчи кайӑк-кӗшӗк фабрикисем тата Пушкӑртстанри курттӑм туянакансемпе пысӑк сутуилӳ сечӗсем хака каварлашса хӑпартнине асӑрханӑ. Ҫакна ҫирӗплетсе парсан вӗсене штрафлӗҫ.

Йывӑр тата уйрӑмах йывӑр преступлени тунӑ ҫыннӑн влаҫ пирки манса каймалла. Ҫакӑн пек саккун проектне ҫак кунсенче Раҫҫейӗн Патшалӑх Думин депутачӗсем пӗрремӗш вулавпа йышӑннӑ. Кун пек йышӑнӑва либерал-демократсем кӑна хирӗҫ пулнӑ, вӗсем ӑна ку саккун ҫӗршывӑн конституцине хирӗҫленипе сӑлтавланӑ.

Пӗлтӗр вара ҫак саккуна тата ҫирӗпрех йышӑнма пӑхнӑ иккен. Ҫӗршывӑн «халӑх тарҫисем» ун чухне йывӑр е уйрӑмах йывӑр преступленишӗн айӑпланнӑ ҫыннӑн нихӑҫан та депутата та, мэра та, кӗпӗрнаттӑра та, президента та суйланма юрамасть тесе йышӑнма пӑхнӑ. Анчах ҫӗршывӑн Конституци сучӗ ӑна пӑрахӑҫланӑ.

Суда айӑпланнӑ ҫын ҫулне «ҫӑварлӑхлани», пӗр енчен, тӗлӗнмелле тӗрӗс пек. Анчах хӑш-пӗр эксперт шучӗпе ку вӑл политика тӗлӗшӗпе айӑпланнисене ура хурас тени пулать.