Чӑваш наци ӑслӑлӑхпа ӳнер академийӗ паян хӑйӗн йышне Чӑваш Енри паллӑ ҫыравҫӑна, поэта, журналиста илнӗ. Сӑмахӑмӑр Николай Ишентей пирки пырать.
Академи пирки ҫакна палӑртмалла: ун йышне таврапӗлӳҫӗсемпе тӗрлӗ тӗпчевҫӗ-ҫыравҫӑсем, ӳнерҫӗсем тата ыттисем кӗреҫҫӗ. Академие 1992 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 26-мӗшӗнче йӗркеленӗ. Асӑннӑ пӗрлӗх ӑслӑлӑхпа, ӳнерпе, таврапӗлӳпе, халӑх ӑс-хакӑлӗллӗ ӗҫсемпе, культурӑн тӗрлӗ енӗпе хӑйсен ирӗкӗпе тата тӳлевсӗр ӗҫлекен тата вӗсене аталантаракан ҫынсене пӗрлештерет. Унӑн ертӳҫи — Евгений Ерагин.
Паян академи ертӳҫи Евгений Ерагин Николай Ишентей ҫыравҫа академин хисеплӗ ӗҫченӗ ята пани ҫинчен пӗлтернӗ, ҫавна ӗнентерекен паллӑпа чысланӑ.
Паллӑ ҫыравҫӑ, Шупашаар районӗнчи Тойтерек (унччен Чуралькасси) ялӗнче ҫуралса ӳснӗ Иван Илларионов (Иван Мучи) ҫуралнӑранпа авӑнӑн 29-мӗшӗнче 125 ҫул ҫитрӗ. Ҫавна май Л.В. Пучков ячӗллӗ Чӑрӑшкасси шкулӗнче вӗренекенсем Иван Мучи ҫинчен чылай тӗпчесе пӗлнӗ, унӑн кун-ҫулӗнчи паллӑ самантсемпе ҫывӑхрах паллашнӑ.
Шкулта чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен Алина Никооаева пӗлтернӗ тӑрӑх, Иван Мучин пурнӑҫӗпе, ӗҫӗ-хӗлӗпе паллашма ҫыравҫӑн хӗрӗ Людмила Ивановна Фомина ҫемье архивӗнчи материалӗсене шкула парнелени пысӑк пулӑшу кӳрет. Вӗренекенсем 1928-мӗш ҫулхи, 1930-1940-мӗш ҫулсенчи «Капкӑн» журналсемпе (пичет кӑларӑмне шӑпах Иван Мучи никӗсленӗ) кӑсӑклансах паллашнӑ, ҫемьен сӑн ӳкерчӗкӗсен альбомне пӑхса тӗлӗннӗ, хайлавӗсене вуласа тишкернӗ.
«Иван Ивановичӑн пурӗ 113 псевдоним пулнӑ, вӗсен шутӗнче Утик, Хӑймала, Мами, Сӑнакан, Илтекен, Куракан... Халӑхра ӑста сатирик Иван Мучи тенипе асра юлнӑ», – тесе хыпарлать Алина Николаева.
Сӑмах май, ӗнер Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗнче сатирика асӑнса литература каҫӗ иртнӗ.
Паян, авӑн уйӑхӗн 29-мӗшӗнче, Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗнче сатирӑпа юмор каҫӗ иртӗ. Ӑна ҫыравҫӑ, «Капкӑн» сатира журналне никӗслекенӗ Иван Мучи ҫуралнӑранпа 125 ҫитнине халалланӑ. Мероприятие Чӑваш Енри профессионал ҫыравҫӑсен союзӗпе (ертӳҫи — Лидия Филиппова) пӗрле йӗркелеме палӑртнӑ. Литература каҫне ҫыравҫӑсем, чӑваш эстрада артисчӗсем, «Капкӑн» журналӑн редакторӗнче тата пичет кӑларӑмӗнче ӗҫленисем пухӑнӗҫ.
Иван Мучи Шупашкар районӗнчи Тойтирекре 1895 ҫулхи авӑнӑн 29-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Хусанти вӗрентекенсен семинарӗнче пӗлӳ илнӗ. Вӑл актер, тӗпчевҫӗ, литература тата театр критикӗ пулнӑ. Истори тата сатира прозин ӑсти тӗрлӗ жанрпа ӗҫленӗ май калавсем, фельетонсем, халапсем, шӳтсем, памфлетсем, юмахсем, репортажсем, очерксем ҫырнӑ. Унӑн тӗп кӑларӑмӗсем: «Кулӑшла калавсем», «Катка хыҫӗнчи этем», «Суйласа илнисем», «Хӗрлӗ кулӑш» т.ыт.те. Антон Чехов хайлавӗсене чӑвашла куҫарнӑ.
Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗнчи Литература каҫӗ 13 сехетре пуҫланӗ.
Авӑн уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗнче «Варкӑш» литература клубӗн ларӑвӗ иртнӗ. Унта ҫамрӑксен хайлавӗсенчен тӑракан «Пирӗшти патне янӑ ҫыру» кӗнекене тишкернӗ.
Кӑларӑма 11 авторӑн: Нина Царыгинан, Екатерина Кошелеван, Ольга Австрийскаян, Инесса Шашкинан, Анастасия Владимирован, Валентина Селенинан, Ирина Кошкинан, Мальвина Петрован, Анастасия Данилован, Екатерина Устинован, Олесч Михайлован – хайлавӗсем кӗнӗ. Чӑваш кӗнеке издательствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑларӑмра тӗрлӗ темӑна хускатнӑ: тӑватӑ ураллӑ туссем, ҫутҫанталӑка хӳтӗлесси, ҫемьери хутшӑнусем ҫинчен тата ытти те.
Кӗнекене хаклама авторсем те пуҫтарӑннӑ. Литература клубне пухӑннисем кӗнекери калавсем, юмахсем, халапсем – вӑтам шкул ҫулӗнчи ачасем валли питех паха хайлавсем.
Ӗнер, чӑваш халӑх поэчӗ Стихван Шавли ҫуралнӑранпа 110 ҫул ҫитнӗ кун, Шупашкарти Литература музейӗнче ҫыравҫӑн тӑванӗсемпе тӗл пулу иртнӗ. Кун пирки Чӑваш Енри профессионал писательсен союзӗн правленийӗн ертӳҫи Лидия Филиппова ҫыравҫӑсен мессенджерсенчен пӗринчи ушкӑнӗнче пӗлтернӗ.
Литература музейӗнче Степан Антонович Шумковӑн (Стихван Шавлин) хӗрӗ Ольга Степановна (сӑнӳкерчӗкре вӑл иккӗмӗш ретре, варринче, хӗрлӗ костюмпа тӑрать), мӑнукӗсем Николай тата Степан Кругликовсем пуҫтарӑннӑ. Лидия Филиппова хыпарланӑ тӑрӑх, Степан Юрьевич Кругликов (вӑл сулахай енче тӑрать) Швейцаринче ӗҫлесе пурӑнать.
Паян Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗ Стихван Шавли поэт тата куҫаруҫӑ ҫуралнӑранпа 110 ҫул ҫитнине халалласа ҫавра сӗтел ирттерчӗ. Ырӑ йӑлана малалла тӑсса мероприятие вулавӑш хӑйӗн Ютубри каналӗнче тӳрӗ эфирта кӑтартрӗ.
Калаҫӑва Юрий Артемьев литературовед, филологи наукисен докторӗ тата Чӑваш Республикин искусствисен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, ҫыравҫӑ тата драматург, «Тӑван Атӑл» журналӑн редакторӗ Арсений Тарасов хутшӑнчӗҫ.
Стихван Шавли обкома ҫӳреме юратман, ҫавна май вӑл, тен, нумай ҫухатнӑ та пулӗ. Ҫак шухӑша та асӑнса хӑварчӗ Юрий Артемьев. «Шавлисем пирӗн литературӑн меккисем, вӑл юпасем нихҫан та ҫӗрмеҫҫӗ», — терӗ Арсений Тарасов.
1976 ҫулта ҫӗре кӗнӗ поэт. «Вӑл пӗтӗм пурнӑҫне, талантне чӑваш чӗлхи пурӑнтӑр, аталантӑр тесе пӗтӗм вӑйне ҫитернӗ таран пултарулӑхӗпе, гражданлӑхӗпе, публицистла хӑюлӑхӗпе май килнӗ таран тунӑ», — палӑртрӗ Юрий Артемьев.
Шавли пек ятсене пропагаландӑламаллах, манӑҫма памалла мар. Ҫак шухӑша палӑртрӗҫ ҫавра сӗтеле хутшӑннӑ хӑнасем.
Авӑн уйӑхӗн 15-мӗшӗнче Стихван Шавли чӑваш ҫыравҫи ҫуралнӑранпа 110 ҫул ҫитет. Юбилей ячӗпе Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗнче онлайн мелпе «Стихван Шавлы: грани творчества» (чӑв. Стихван Шавли: нумай енлӗ пултарулӑх) ҫавра сӗтел иртӗ.
Ҫыравҫӑн малтанхи хайлавӗсем 1931 ҫулта Самарӑри «Пӑр тапранчӗ» альманахра пичетленнӗ, 1941 ҫулта «Малтанхи аслати» сӑвӑсен кӗнеки пичетленнӗ. Пулас ҫыравҫӑ Самар облаҫӗн Шӑнтал районӗнчи Чулҫырмара ҫуралнӑ.
Стихван Шавли вырӑс ҫыравҫисен: А. Пушкинӑн, Ю. Лермонтовӑн, Н. Ершовӑн, Т. Шевченкон тата ыттисен – сӑввисене чӑвашла куҫарнӑ.
Ҫавра сӗтеле Юрий Артемьев литературовед тата филологи наукисен докторӗ, Арсений Тарасов журналист хутшӑнӗҫ. Ҫавра сӗтеле Наци вулавӑшӗн Youtube-каналта трансляцилӗҫ. Вӑл 10 сехетре пуҫланӗ.
Эстонире пурӑнакан Дина Гаврилова ҫыравҫӑ Тартури фестивале хутшӑннӑ. Писатель пӗлтернӗ тӑрӑх, Жуковский ячӗллӗ литература фестивальне Людмила Казарян ҫыравҫӑ йӗркеленӗ.
«Тартура виҫӗ кун сисӗнмесӗр иртрӗ. Каяс-и, каяс мар-и тесе нумай шухӑшларӑм. Ҫапах та кайрӑм. Юкка Маллинен финн поэчӗпе, эссеистпа, славистпа, вырӑс литературине финн чӗлхине куҫараканпа паллашни маншӑн кӗтменлӗх пулчӗ», – тесе ҫырнӑ Дина Гаврилова Фейсбукра.
Аса илтерер: Пушкӑртстанри Пишпӳлек районӗнчи Мелеспуҫ Ялтӑра чӑваш ялӗнче 1962 ҫулта ҫуралнӑ Дина Гаврилован чӑн ячӗ — Надежда Григоренко. Политехника техникумӗнче, каярах Ленинградри политехника институтӗнче вӗреннӗскер 1985 ҫултанпа Эстонире пурӑнать.
Ҫиччӗре чухне вырӑс интернатне лекнӗ пулин те тӑван чӗлхене манман. Кӗнекисене те ентешӗсем ҫинчен ҫырать. Хӑй калашле, малашне те пултарулӑхне вӗсене халалласшӑн.
Чӑваш Енри Профессионал ҫыравҫӑсен союзӗн йышне икӗ ҫӗнӗ ҫын кӗнӗ. Асӑннӑ пӗрлешӳ черетлӗ ларӑва пуҫтарӑннӑ. Унта ытти тӗрлӗ ыйтупа пӗрлех союза кӗме заявлени ҫырнисене те пӑхса тухнӑ.
Чӑваш Ен Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, профессионал ҫыравҫӑ пысӑк ята Мальвина Петрова тата Инесса Шашкина ҫамрӑк авторсем те тивӗҫнӗ.
Мальвина Петрова сӑвӑсем тата сатирӑллӑ юптарусем ҫырать, Инесса Шашкина — калавсем. Вӗсен ӗҫӗсем Чӑваш кӗнеке издательствинче пичетленнӗ «Пирӗшти патне янӑ ҫыру» кӗнекере пичетленнӗ.
Валем Ахун (Валентин Осипович Максимов) (1930-2007) – чӑваш поэчӗ, писателӗ, куҫаруҫи, фольклорисчӗ, СССР писательсен союзӗн пайташӗ, Митта Ваҫлейӗн премийӗн лауреачӗ. Вӑл ҫуралнӑранпа
паян, авӑн уйӑхӗн 2-мӗшӗнче, 90 ҫул ҫитнӗ. Вӑл Тутарстанри Пӑва районӗнчи Кипеккассинче ҫуралнӑ.
В. Ахун И.Я. Яковлев Чӑваш патшалӑх педагогика институтӗнче (халӗ – уриверситечӗ) вӗреннӗ. 1956 ҫулта ӑна хастар ялкор тесе Пӑвари район хаҫатне ӗҫе илнӗ. Кайран вӑл Елчӗкри район хаҫатӗнче, «Вузовец» хаҫатӑн яваплӑ секретарӗнче, «Трактор» хаҫатра секретарьте, «Пионер сасси» хаҫатра пай пуҫлӑхӗнче, Чӑваш кӗнеке издательствинче аслӑ редакторта ӗҫленӗ.
Литература ӗҫӗпе Валем Ахун иртнӗ ӗмӗрӗн 50-мӗш ҫулӗсен пуҫламӑшӗнче аппаланма пуҫланӑ: очерксем, калавсем тата сӑвӑсем ҫырнӑ, чӑваш халӑхӗн сӑмахлӑхне пухнӑ. Вырӑс, беларуҫ, азербайджан, тутар, турккӑ тата ытти чӗлхерен чӑвашла куҫарнӑ.
Валем Ахунӑн тӗп кӗнекисен шутӗнче ҫаксем: «Ҫула тухатӑп эп ирех... », «Урхамахӑм чӗнет инҫете», «Чӗвӗл-чӗвӗл чӗкеҫӗм», «Хӑтлӑ ҫурт», «Хӳкле кӗвви», «Шурӑ акӑш» тата ыттисем.
+0.3 °C