Ҫитес кунсенче, пушӑн 4-мӗшпе 5-мӗшӗсенче, Аслӑ Сӑвӑҫӑмӑрӑн 105 ҫулне халалласа Митта уявне ирттерме пулӑртнӑ. Йӗркелекенсем: Митта Ваҫлейӗн Хунти, Чӑваш наци конгресӗ, Патӑрьел район администрацийӗ, Патӑрьел районӗнчи «Авангард (Паянхи сас)» хаҫат редакцийӗ, Ҫӗнӗ Шупашкарти тата Аслӑ Арапуҫри Митта ячӗллӗ шкулсем.
Уяв программинче Шупашкарти Карл Маркс урамӗнчи 26 ҫурт умӗнче вырнаҫнӑ асӑну хӑми умне чечекпе пуҫ тайни, Митта Ваҫлейӗн палӑкӗ умӗнче чечекпе пуҫни тайни, шкул ачисемпе тӗлпулу ирттерни пулӗ. Шупашкарта чечексем пушӑн 4-мӗшӗнче 10 сехетре хурӗҫ, Ҫӗнӗ Шупашкарти палӑк умне — 11 сехетре. Уяв программине ҫавӑн пекех Патӑрьелти район администрацийӗнчи тӗлпулӑва (пушӑн 5-мӗшӗ, 10 сехет), «Ҫӑкӑр» музейпе паллашнине (пушӑн 5-мӗшӗ, 10 сехет ҫурӑ), Аслӑ Арапуҫ ҫӑви ҫинче Митта Ваҫлейӗн вил тӑпри ҫине чечексем хунине (пушӑн 5-мӗшӗ, 13 сехет), Аслӑ Арапуҫӗнчи шкулти тӗлпулӑва (пушӑн 5-мӗшӗ, 14 сехет) кӗртнӗ.
Чӑвашсен малашне комбайн таврашӗнчи терминологине ӑсталама тата вӗренме тивет пулас — пирӗн республикӑн тӗп хулине «Енисей» комбайна пуҫтармалли производствӑна куҫарасшӑн. «Тракторные заводы» (чӑв. «Трактор савучӗсем») ҫапла йышӑннӑ иккен.
Хальхи вӑхӑтра ҫак комбайнсене Красноярскра (чӑвашла Хӗрлӗ Ҫыр пулать) пуҫтараҫҫӗ, анчах та тӑкакӗсем пысӑккине пула унти производствӑна кӑҫалхи кӗр кунӗсем тӗлне хупасшӑн иккен.
Шупашкарта ҫӗнӗ савут «Промтрактор» лаптӑкӗнче вырнаҫӗ. Икӗ сменӑпа ӗҫлесе планпа ҫулсерен икӗ пин комбайн пуҫтарасшӑн.
Ҫак кунсенче ҪКХ ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен Шупашкар хулин администраци пуҫлӑхӗн ҫумӗ Герман Александров экономика аталанӑвӗпе финанс енӗпе ӗҫлекен хула администраци пуҫлӑхӗн ҫумӗ Максим Семёнов «Шупашкарти троллейбус управленийӗ» МУПра пулчӗҫ. Вӗсем тин кӑна туяннӑ МТрЗ троллейбуссемпе паллашрӗҫ.
Паянхи кун тӗлне Шупашкар хулине пурӗ 5 машин килнӗ. Вӗсенчен тӑваттӑшӗ маршрутсем ҫинче ӗҫлеҫҫӗ, пӗрине ҫула тухма хатӗрлеҫҫӗ. Тӗрӗслев сӑлтавӗ ҫак троллейбуссем кивӗ пулни пирки тухнӑ сас-хурапа ҫыхӑннӑ теме пулать. Троллейбус управленийӗнче ӗнентернӗ тӑрӑх — вӗсем пурте ҫӗнӗ, халӑх суя сӑмах ҫеҫ сарать иккен. Пуҫлӑхсем те ҫӗнӗ машинсемпе кӑмӑллӑ юлчӗҫ.
МТрЗ маркӑллӑ троллейбуссем нумай ҫынна вырнаҫтарма пултараҫҫӗ. Унта 23 лармалли вырӑн, пӗтӗмпе вара 111 ҫын таран кӗрсе тулайрать.
Астӑватӑр пулӗ, пирӗн тӳре-шара ҫӳлтен «Президент» ятран хӑтӑлма ыйтсан республика ертӳҫин ятне питӗ хӑвӑрт «Пуҫлӑх» ҫине улӑштарчӗ. Ун чухнех асӑрхакансем пурччӗ — Президент ҫук имӗш, Шупашкарта вара Президент бульварӗ пур иккен. Хайхи ҫав сас-хура тӳре-шара патне те ҫитнӗ курӑнать. Нумай пулмасть ЛДПР партинчен сӗнӳ тухнӑ: ҫак урам ятне улӑштарасшӑн вӗсем, Николай Фёдоров ятне парасшӑн.
Хӑйсен сӗнӗвне ЛДПР партин вырӑнти уйрӑмӗ ӗнер, раштавӑн 19-мӗшӗнче, Шупашкар мэрне Леонид Черкесова тата сити-менеджера Алексей Ладыкова ярса панӑ иккен. Хула администрацийӗ 30 кун хушшинче хуравламалла.
«Одис-отель» (маларах «Сувар» ятпа хӑпартма тытӑннӑскер) ҫуртӗнче тилӗ вырӑн тупнӑ тет. Ӑна чи малтан вырсарникун ирхи курнӑ иккен. Ҫынсем пӗрлехи диспетчер службине шӑнкӑравланӑ хыҫҫӑн туса ҫитермен ҫурт патне Патшалӑхсунарпулӑслужбин ӗҫченӗсем пырса ҫитнӗ. Анчах хӑна ҫурчӗн «чи пӗрремӗш пурӑнаканӗ» вӗсене сиссен ҫурт ӑшӗнче ҫухалнӑ тет.
Патшалӑхсунарпулӑслужбӑн пуҫлӑхӗ Владимир Кузюков каласа панӑ тӑрӑх тилӗсем Шупашкарта тахҫанах пурӑнаҫҫӗ иккен, сӑмахран Юрӑҫсен лаптӑкӗ таврашӗнче, Атӑл хӗрринче вӗсен йӑвисем пур. Владимир Кузюков шухӑшӗпе ку тилӗ каҫхи киле таврӑнайманнип туса ҫитермен ҫурта суйлама пултарнӑ. Ялсенче те тилӗсем час-часах пӑрахса кайнӑ ҫуртсенче пурӑнаҫҫӗ иккен.
«Сувар» хӑна ҫуртне 2006 ҫулхи ҫурла уйӑхӗнче хӑпартма пуҫланӑ. 2008 ҫулта укҫа-тенкӗ ҫитменнине пула ӗҫ чӑхӑмланса ларнӑ. Темиҫе ҫул хуҫасӑр тӑракан ҫурта 2011 ҫулта Мари Элти «Одис» компанисен ушкӑнӗ туяннӑ, вӗсем ӑна 2014 ҫул вӗҫне туса ҫитересшӗн.
Шупашкар хула администрацийӗ чи лайӑх тӗп планӑн ӑмӑртӑвне пӗтӗмлетнӗ — конкурсра Питӗрти урбанистика институчӗ ҫӗнтернӗ.
Шупашкарӑн хальхи тӗп планне вунӑ ҫул каялла хатӗрленӗ. Унтанпа вӑл самай кивелнӗ тесе шутлаҫҫӗ, сӑмахран, ҫӗнӗ микрорайонсене шута илменнипе. Ҫӗннине хатӗрлес тӗлӗшпе ӑмӑртӑва ҫавӑн пекех Хусан, Ростов, Саранск ӑстисем хутшӑннӑ, анчах хакпа, пахалӑхпа тата хатӗрлес вӑхӑчӗпе вӗсем Питӗрти ӑстасенчен япӑхрах пулнӑ. Ҫӗнӗ плана ӑсталама пурӗ 6,2 миллион тенкӗ тӑкаклама шутлаҫҫӗ, ӑна 7 уйӑх хушшинче туса ҫитермелле. Паллах, хатӗрленӗ плана патшалӑх ӗҫченӗсем тата халӑх ырламалла.
Ҫӗнӗ тӗп плана Сосновка, Севернӑй, Ҫӗнӗ Лапсар посёлоксем тата Чантӑр ялӗ кӗмелле. Шупашкар хулин тӗп архитекторӗн Александр Шевлягин шухӑшӗпе тӗп хулапа Ҫӗнӗ Шупашкар ҫитес вӑхӑтра пӗрлешме пултарӗҫ. хальхинчи тӗп планпа мар пулин те, 15–20 ҫултан ку пулса иртмеллех.
Иртнӗ юнкун, карлачӑн 23-мӗшӗнче, Шупашкарти «6х7» ӳнер галерейинче Красноармейскинчи алӗҫ ӳнерӗн «Пӳрнеске» кружокӗн куравӗ уҫӑлнӑ.
«Всем место под сияньем небесным» (чӑв. Тӳпе йӑлтӑравӗ пурин валли те) курава уҫнӑ май Чӑваш Республикин Халӑх пултарулӑх ҫурчӗн директор ҫумӗ Тамара Шамсеева ҫак ача-пӑча ушкӑнне пысӑк хак парса хакларӗ, вӗсем чӑннипех те «халӑх ача-пӑча кружокӗ» ята тивӗҫлине пӗлтерчӗ. Галерейӗн куравӗсене тӑтӑш хутшӑннӑшӑн тав хучӗсемпе чыслама та манмарӗ.
Ку куравра эсир ачасем тӗрленӗ алшӑллисемпе, вӗсем хатӗрленӗ теттесемпе, пуканесемпе тата ытти тӗрлӗ ӗҫсемпе паллашма пултаратӑр. Вӑл нарӑсӑн 11-мӗшӗччен ӗҫлет.
«Пӳрнеске» кружока тӗрлӗ ӳсӗмри ачасем ҫӳреҫҫӗ. Хӑйсен ӗҫӗсенче вӗсем йывӑҫпа та, пирпе те, ҫӑмпа та ӗҫлеҫҫӗ. Кружока Жанна Михайлова ертсе пырать. Вӗсен ӗҫӗсем чылай куравсене хутшӑннӑ — республика шайӗнчисене те, патшалӑх шайӗнчисене те. Тӗнче анлӑшӗпе иртнӗ куравсен дипломӗсемпе те вӗсем мухтанма пултараҫҫӗ.
Иртнӗ эрнекун, кӑрлачӑн 25-мӗшӗнче, Шупашкарти Ленин проспекчӗпе вырнаҫнӑ 14-мӗш ҫурт ҫинче Мария Ухсая асӑнса хӑма уҫрӗҫ. «Кӑра ҫилсем» повеҫсен авторӗ кунта 1959–1969 ҫулсенче пурӑннӑ. Асӑну хӑмине Вячеслав Немцев хатӗрленӗ.
Асӑну хӑмине ҫыравҫӑсен хӗрӗ Ольга Ухсай, Юрий Сементер сӑвӑҫ тата Сергей Павлов ҫыравҫӑ уҫрӗҫ. Ҫавӑн пекех мероприятине Чӑваш Енӗн культура министрӗ Вадим Ефимов та хутшӑнчӗ.
Мария Ухсай — чӑваш ҫыравҫи, драматургӗ. 1908 ҫулхи кӑрлачӑн 25-мӗшӗнче Куславкка районӗнчи Карач ялӗнче ҫуралнӑ. 1969 ҫулхи авӑн уйӑхӗн 25-мӗшӗнче тӑван ялӗнче вилнӗ.
Ялти хресчен ҫамрӑкӗсен шкулӗнче, Шупашкарти педагогика техникумӗнче тата педагогика институтӗнче вӗреннӗ. Канашри тата Чӗмпӗр педагогика техникумсенче ӗҫленӗ. 1940 ҫулта Шупашкара куҫса килнӗ.
Паян Чӑваш Республикин Министрсен Кабинечӗн ларӗвӗ иртнӗ. Парковка хакӗсемпе, пурӑнма юрӑхлӑ чи пӗчӗк виҫене (5 510 тенкӗ) пӑхса тухнисӗр пуҫне ҫул хакне ӳстересси пирки те калаҫнӑ.
Чӑваш Енри тариф тӗлӗшӗпе конкуренци политикине пӑхса тӑракан патшалӑх службин ертӳҫи Альбина Егорова ӑнлантарса панӑ тӑрӑх ҫынсене турттаракан чи пысӑк предприятисене хыснаран укҫапа пулӑшу параҫҫӗ пулин те вӗсен ӗҫӗ ҫавах тупӑшлӑ мар иккен. Ҫул укҫи ӳстернине пӗлтӗр те ҫакӑнпах сӑлтавлатчӗҫ-ха та, хаксене пысӑклатни тӑкаксене чакарайман пулас. Тепре ӳстерсен тупӑшлӑ пулма шутлаҫҫӗ-ши?
Ҫапла май нарӑсӑн 10-мӗшӗнчен пуҫласа автобуссенче 16 тенкӗ, электротранспортра (троллейбуссенче ӗнтӗ) 14 тенкӗ тӳлеме тивӗ. Шупашкартан Ҫӗнӗ Шупашкара ҫитес тесен вара 19 тенкӗ кӑларса хумалла пулӗ. Уйӑхлӑх ҫул хучӗн хакӗ 650 тенке ҫитӗ, икӗ тӗслӗ транспортпа та ҫӳреме май параканнин вара — 1 пин тенке.
Альбина Егорова пӗлтернӗ тӑрӑх пирӗн тӑрӑхри хаксем юнашар регионсемпе пӗр шайрах (ӗҫ укҫи хӑш шайри пирки — шӑпӑрт).
Паянхи кун, кӑрлачӑн 22-мӗшӗнче, чӑваш халӑхӗн чаплӑ сӑвӑҫи, пултаруллӑ поэчӗ Петӗр Хусанкай ҫуралнӑ. Ҫак куна асра тытса йӑлана кӗнӗ йӗркепе унӑн вилтӑпри умӗнче йышлах мар халӑх пухӑнчӗ, поэта аса илчӗ. Вӗсен хушшинче Атнер Петрович Хусанкай, Геннадий Анатольевич Дегтярёв, Алексей Иванов-Сӗрмек, Арсений Тарасов, Николай Плотников, Ирина Софронова тата ыттисем пулчӗҫ.
Чи малтанах Владимир Васильевич Степанов иртнӗ ҫулсенче кам килнине палӑртрӗ, вӑл вӑхӑтри ҫанталӑк пирки те пӗлтерме манмарӗ. Пухӑннӑ ҫыравҫӑсем, чӗлхеҫӗсем тата халӑхшӑн вӑй парса ӗҫлекенсем Петӗр Хусанкайӑн сӑввисене вуларӗҫ, унӑн пурнӑҫне аса илчӗҫ.
Ҫак куна малашне те палӑртасси пирки калаҫса татӑлнӑ хыҫҫӑн мероприяти вӗҫленчӗ.
-8.7 °C