Хусанти «Ак Барс» Ҫамрӑксен центрӗнче «Культурӑсен пин ҫуллӑхӗ» I халӑхсен хушшинчи наци йӑли-йӗркисен фестивалӗ пысӑк гала-концертпа вӗҫленнӗ. Ӑна ТР Халӑхсен ассамблейи, Хусанти Туслӑх ҫурчӗ тата Хусан хулин ӗҫтӑвкомӗ йӗркелени пирки Тутарстанри "Сувар" хаҫат пӗлтерет.
Мероприятин тӗп тӗллевӗ тӗрлӗ халӑх йӑли-йӗркисене упраса хӑварасси, тӑван чӗлхепе культурӑна аталантарасси, республикӑра пурӑнакан халӑхсен туслӑхне ҫирӗплетесси пулнине унта 15 коллектив хутшӑнни те ҫирӗплетсе парать. Вӗсем наци йӑли-йӗркине, йӑлари япаласене, наци ҫипуҫне кӑтартнӑ. Хӑйсен пултарулӑхӗпе тӗлӗнтернисен хушшинче вырӑссем, тутарсем, грексем, Африка тата Корея ҫыннисем, чечен халӑхӗ, арабсем тата ыттисем пулнӑ. Чӑвашсем те фестивальте тивӗҫлипе хӑйсене кӑтартнӑ.
Нумаях пулмасть Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче «Чувашский рассказ» кӗнеке хӑтлавӗ иртнӗ. Ӑна Чӑваш кӗнеке издательствинче кӑларнӑ.
Кӑларӑмра XIX—XXI ӗмӗрсенчи ҫыравҫисен вырӑсла куҫарнӑ калавӗсем вырӑн тупнӑ. Кӗнекене Борис Чиндыков драматург, писатель, публицист, куҫаруҫӑ пухса хатӗрленӗ.
«Ку антологи чӑваш новеллистикин пуянлӑхне туллин ҫутатакан кӑларӑм тесе каласшӑн мар эпӗ. Кунта эпӗ суйласа илнӗ хайлавсене кӗртнӗ», — тесе калать хӑйӗн ӗҫӗ пирки Борис Чиндыков.
Борис Борисович каланӑ тӑрӑх, ун пек антологи кӑларас шухӑш издательствӑра ҫуралнӑ. Хайлавсене Борис Чиндыков чӑваш тӗнчине, чунне, тавракурӑмне ӑнланса илме пулӑшни тӑрӑх суйланӑ.
Калавсене вӗсене ҫырни тӑрӑх вырнаҫтарни чӑваш калавӗн аталанӑвне кӑтартма пулӑшать.
Кӗнекене Юрий Артемьевпа Атнер Хусанкай (иккӗшӗ те критик та, литературовед та) пысӑка хурса хакланӑ.
Кӑҫал «Чӑваш пики» конкурсра пулма курма тӳр килчӗ. Тӳрех палӑртса хӑварам: пӗтӗмӗшле илсен килӗшрӗ вӑл мана. Филармони алӑкне уҫса кӗрсенех чӑвашлӑх сасси илтӗнчӗ унта. Каҫал тӑрӑхӗнчен килнӗ фольклор ушкӑнӗ юрӑ-ташӑпа савӑнтарчӗ.
Кӑҫал ӑмӑртура республика тулашӗнчен килнӗ пикесем те тупӑшрӗҫ. Чӗмпӗр облаҫӗнчи тата Тутарстанри хӗрсем унта хутшӑнма хапӑл тунине ырламалла ҫеҫ. Чӑваш пикин титулне ҫӗнсе илессишӗн пӗтӗмпе 18 пике кӗрешрӗ. Малтанах хӗрсем хӑйсемпе паллаштарчӗҫ. Чылайӑшӗ видеоролик ӳкерсе килнӗ. Анчах, манӑн шухӑшпа, урӑхларах мел тупнӑ пулсан аванрах. Теприсем чӑнах та лайӑх хатӗрленнӗ. Канаш районӗн пики Ольга Зайцева хӑйӗнпе «Улах» сценка лартса паллаштарчӗ. Оля ҫыхма тата ҫӑм арлама юратнине каларӗ. Ӗненмелле, мӗншӗн тесен пике кӗнчеле тытса та кӑтартрӗ. Теприсем ташӑ урлӑ хӑйсемпе паллаштарчӗҫ.
Пултарулӑх конкурсӗнче те хӗрсем аптӑрамарӗҫ. Пӗрисем — юрларӗҫ, теприсем ташларӗҫ. Юрӑсене хӑйсен сассипе, фонограммӑсӑр, шӑрантарчӗҫ вӗсем. Хӑшӗ-пӗри сӑвӑ илемлӗ вуларӗ. Хальхинче те асӑмра Ольга Зайцева юлчӗ.
Тӗмен хулинче ача-пӑча тата ҫемье кинофильмӗн «Ноль плюс» пӗтӗм тӗнчери фестиваль иртнӗ. «Ҫӗпӗр кӑмӑлӗллӗ чӑвашсем» документлӑ фильм унта дипломант пулса тӑнӑ.
Пирӗн ентешсем пирки ӳкернӗ фильма И.Н.Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн профессорӗ Владимир Васильев тата Чӑваш наци конгресӗн пресс-службин ертӳҫи Зоя Яковлева хатӗрленӗ.
Фильмри сӑнарсем — ахаль ҫынсем. Вӗсем, тӗрлӗ вӑхӑтра Ҫӗпӗре куҫса килнӗскерсем, ӗҫчен, чӑтӑмлӑ. Тӑван кӗтесӗнчен аякра пулсан та тӑван халӑхӗн йӑли-йӗркине манмаҫҫӗ. Вӗсем юрӑ фольклорне, халӑх костюмне, наци кухнине сыхласа хӑварнӑ. Культура аталанӑвне наци уявӗсем урлӑ уҫса параҫҫӗ.
Владимир Васильев каланӑ тӑрӑх, вӗсем фильмра чӑваш халӑхӗн лайӑх енӗсене уҫса панӑ.
Чӑваш Енӗн бренчӗ мӗн пулмалла? Пирӗн республикӑна тӗнчери туризм аренине епле кӑлармалла? Ҫак тата ытти ыйтӑва "Наци брендне тӑвассинче ҫамрӑксен вырӑнӗ" дискусси лапамӗнче хускатнӑ. Ӑна "Ҫамрӑксем - Чӑваш Енӗн ӗҫ вӑй-халӗ" форум йӗркеленӗ май "Чӑваш Ен" патшалӑхӑн телевиденипе радиок компанийӗ йӗркеленӗ.
Экспертсем евӗр унта тӳре-шарана та, усламҫӑна та, ҫамрӑксене те йыхравланӑ. Тӳре-шараран республикӑн информаци политин министрӗ Александр Иванов, усламҫӑсенчен Дмитрий Донсков, ҫамрӑксенчен "Хастар" республикӑри ҫамрӑксен организацийӗн пайтаҫи Владислав Московцев хутшӑннӑ.
Бренд никӗсӗ вырӑнне Шупашкарта кӑларакан канихвета та, Атӑла та, "Нарспи" поэмӑна та, Шупашкарти трактора та, чӑваш тӗррине те сӗнекен тупӑннӑ.
Чӑваш Енри наципе культура аталанӑвӗн «Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗ маларах Шупашкарта Ҫӗнӗ ҫул саламӗсем чӑвашла марри пирки хула администрацине ҫыру янине эпир пӗлтернӗччӗ.
Пӗрлешӗве тивӗҫтерменни татах пур иккен. «...хулари «коммерци маршручӗсемпе» ҫӳрекен автобуссенче те чарӑнусем ҫинчен пӗлтерекен информаторсене вырнаҫтарнине пӗлтӗмӗр. Тӗлӗнмелле, унта чарӑнусем ҫинчен вырӑсла кӑна пӗлтереҫҫӗ. Унсӑр пуҫне хулара халӑх йышлӑ пуҫтарӑнакан вырӑнсенче «эвакуаци планне» пысӑк информаци хӑмисем ҫинче вырнаҫтарма тытӑннӑ, каллех вырӑсла кӑна», — тесе ҫырать вӑл халӑх тетелӗнчи хӑйӗн ушкӑнӗнче.
Ҫакӑн пек фактсемпе килӗшмесӗр пӗрлешӳ чӗлхе саккунлӑхне пӑснин ҫак факчӗсем пирки Шупашкар хулин администраципе республика прокуратурине ҫыру янӑ.
Республикӑн Вӗренӳпе ҫамрӑксен политикин министерстви «Чӑваш Республикинчи чӗлхесем ҫинчен» калакан саккун статйисем ҫине тайӑнса хула администрацине «Ирӗклӗх» пӗрлешӗвӗн асӑрхаттарӑвӗсемпе сӗнӗвӗсене шута илсе ӗҫлеме ыйтнӑ-мӗн.
Хула администрацийӗ те черетлӗ канашлура транспортра чарӑнусем ҫинчен чӑвашла та пӗлтерес пирки ыйтӑва ҫӗклеме шантарнӑ.
Тӗп хуламӑрти Трактор тӑвакансен керменӗнче Ҫӗнӗ ҫула халалланӑ чаплӑ уяв концерчӗ курма тӱр килчӗ. Чӑн та, халӑха савӑнтарас, кӑмӑлне юрас тесе тӑрӑшни куҫкӗретех. Республикӑра ҫеҫ мар, Раҫҫейре те, тӗнче шайӗнче те чӑваш халӑхӗн ятне ҫӱле ҫӗклекен, тӑван халӑхӑн юрри-кӗввине, ташшине ытти халӑхсем хушшинче анлӑ саракан Христофоровсем (ашшӗпе ывӑлӗ Иванпа Иван тата вӗсен ҫывӑх тӑванӗ Вячеслав), Виталий Адюков пултарулӑхне куракансем савӑнса, тӑвӑллӑн алӑ ҫупса кӗтсе илчӗҫ. Стас Владимиров хӑйӗн илӗртӱллӗ сассипе чӗресене хускатса хумхантарчӗ. Ҫамрӑк юрӑҫсем те сцена ҫинче хӑйсене шыври пулӑ пекех туйни курӑнчӗ: мӗне тӑрать Александр Думилин (ят-шывне тӗрӗсех ҫыртӑм-ши?) яш каччӑ юрлани. Шӑпах ҫавӑн пек артистсем ӗнтӗ чӑваш эстрадине малалла аталантараканнисем! Мӑшӑр Никитинсем те, вӗсем йӗркелесе ертсе пыракан «Янташ» ушкӑн та… Уяв программи питӗ анлӑ пулнӑран ятран пурне те аса илсе каласа хӑварма та ҫук (ан ҫиленӗр ӗнтӗ!).
Ҫапах та, шухӑша ямалли те тупӑнчӗ ҫак концертра. Пӗр ятлӑ-сумлӑ юрӑҫ ҫӗнӗ юрӑпа паллаштарчӗ.
Чӑвашла открыткӑсем кӑҫал сахал мар кун ҫути курчӗҫ. Чӑваш халӑх сайчӗ ку ӗҫе ҫак иртсе пыракан ҫулта пуҫарнӑччӗ — ҫулталӑк хушшинче эпир 6 тӗрлине кӑларма пултартӑмӑр. Ҫав шутра — Ҫӗнӗ ҫулпа саламламаллине те.
Хальхинче вара ҫак ӗҫе тепӗр ушкӑн — Мускаври «AVANклуб» калаҫу клубӗ хутшӑнчӗ, Ҫӗнӗ ҫулпа тата Раштавпа саламламалли открыткӑсем туса кӑларчӗ. Тӗрлисене хатӗрленӗ: пӗчӗккине те, виҫҫӗлле хуҫланаканнине те, пысӑккине те. Вӗсене пурне те «СУМ» лавкка урлӑ туянма пулать. Хакӗсем: 30, 35 тата 40 тенкӗ. Открыткӑсене пурне те чӑвашла хатӗрленӗ, хуҫланаканнисенче чӑвашла салам сӑввисене вырнаҫтарнӑ.
Сӑмах май, «СУМ» электрон лавккара чӑвашла открыткӑсен йышӗ 18-тан та иртрӗ ӗнтӗ. Кунта эпир кӑларнисене те, «Ноу-хау» тунисене те, «Раҫҫей почти» хатӗрленисене те тупма пулать.
Мускаври чӑвашсем хастарлӑхпа вӗҫӗмех палӑраҫҫӗ. Хальхинче унти маттурсем литература каҫӗ ирттерме шут тытнӑ. Вӑл паян, раштавӑн 19-мӗшӗнче, иртӗ. Ӑна чӑваш ҫыравҫисене халалланине пӗлтернӗ «Пӗркласрисем» халӑх тетелӗнчи «Мускаври чӑвашсем» ушкӑнра.
Мероприяти кӗҫех пуҫланмалла. Ӑна 11 сехетре уҫмалла. Литература каҫне Мускаври Нацисен ҫуртӗнче пухӑнаҫҫӗ. Нацисен ҫурчӗ, сӑмах май, ҫӗршывӑн тӗп хулинчи Ҫӗнӗ Басман урамӗнчи 4-мӗш ҫуртра вырнаҫнӑ.
Уявӑн ятарлӑ хӑнисем Елена Соловьева юрӑҫ тата Мускаври чӑвашсен «Атӑл» хорӗ пуласса хыпарлаҫҫӗ.
Литература каҫне каяс текенсен «Красные ворота» метрора тухмалла. Унта кӑмӑл пур ҫынна кирек кама та кӗртессине пӗлтереҫҫӗ.
Пуҫлӑхах ҫирӗплетмен те, анчах тивӗҫе кама шанса парассине палӑртнӑ.
Тутартсанри Чӑвашсен наципе культура автономийӗн ларӑвӗ Тутарстанри Халӑх туслӑхӗн ҫуртӗнче иртнӗ.
Унта Тутарстан президенчӗн шалти политика енӗпе ӗҫлекен управленийӗн наци политикине аталантаракан управленин пуҫлӑхӗ Данил Мустафин, Тутарстанри Халӑхсен ассамблейин канашӗн ертӳҫин ҫумӗ, ассамблейӑн ӗҫтӑвкомӗн ертӳҫи Николай Владимиров хутшӑннӑ.
Чӑваш Енӗн культура министрӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Константин Яковлев (Тутарстанри чӑвашсен автономине чылай ҫул вӑл ертсе пынӑ) 2015 ҫулта туса ирттернӗ ӗҫсем пирки доклад тунӑ.
Ассоциаци ертӳҫин тивӗҫӗсене пурнӑҫлама Евгений Морозова шаннӑ. Ҫитес ҫулхи чӳк уйӑхӗнче отчетпа суйлав конференцийӗ иртмелле. Унчен Е. Морозов ку ӗҫре «тивӗҫе пурнӑҫлакан» евӗр тимлӗ.
Евгений Морозов Анатри Кама хулинчи 16-мӗш шкулта физика вӗрентет.
+10.3 °C