Чӑваш наци музейӗн йӑла-йӗрке залӗ чылайӑшне килӗшет. Уйрӑмах – туристсене. Ҫуллахи вӑхӑтра унта нумай турист пулса курать. Акӑ нумаях пулмасть музея каллех хӑнасем ҫитнӗ.
Самар облаҫӗнчи туристсем Шупашкара «Разумовский» теплоходпа ҫитнӗ. Вӗсем те Чӑваш наци музейӗн йӑла-йӗрке залне кӗрсе курнӑ. Музей ӗҫченӗсем вӗсене валли интерактивлӑ мероприяти йӗркелесе чӑваш тумӗсене кӑтартнӑ.
Этнографи секторӗн ӑслӑлӑх ӗҫченӗ Наталья Захарова 18-19-мӗш ӗмӗрсенче пурӑннӑ чӑвашсен кун-ҫулӗ, анатри, тури тата хутӑш чӑвашсен ун чухнехи тумӗ пирки каласа кӑтартнӑ. Туристсене музей фондӗнчи тумсем кӑсӑклантарнӑ.
«Янтал» фольклор ансамблӗ «Хӗр макӑрни» йӑлана кӑтартнӑ. Ҫавӑн пекех вӗсем чӑваш тата вырӑс халӑх юррисене юрланӑ.
Ҫу уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Константин Иванов ҫуралнӑранпа 125 сул ҫитрӗ. Вӑл историе поэт, драматург, прозаик, куҫаруҫӑ, фольклорист пек кӗнӗ. Классикӑн вилӗмсӗр «Нарспи» поэмине халӗ те юратса вулаҫҫӗ. Аслисем ачасене ун пирки нумай каласа кӑтартаҫҫӗ. Кӑҫал Чӑваш Енре К.Иванов ҫулталӑкӗ пулнӑ май чылай мероприяти ирттереҫҫӗ.
Утӑ уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Етӗрнери «Непоседы» сывлӑха ҫирӗплетмелли уйлӑха ҫӳрекенсемпе Константин Ивановӑн тӑван тӑрӑхне экскурс ирттернӗ. Вӗсем «Нарспи» поэма авторӗн тӑван тӑрӑхӗнче» хӑтлав кӑтартнӑ.
Ачасем Константин Ивановӑн йӑхӗ, Слакпуҫ ялӗ пирки, Константин Иванов пултарулӑхӗн ҫинчен нумай пӗлнӗ. Вӗсем «Нарспин» поэмине вуланӑ.
«Раҫҫей Почти» уйрӑмӗсенче салам ямалли чӑвашла открыткӑсем сутлӑхра пур — вӗсем пурӗ те 15 тенкӗ кӑна тӑраҫҫӗ. Чӑвашла открыткӑсене «Энтри» ТМЯП типографийӗнче кӑларнӑ, саккас тӑваканни — «Раҫҫей Почти».
Открыткӑсем ҫинче паллӑ чӑваш ӳнерҫисен картинисем вырнаҫнӑ — тӗслӗхрен, Никита Сверчковӑн «Чӑваш туйне» (1963–67), Моисей Спиридоновӑн «Шӑпӑрҫине» (1926) тупма пулать. Ҫавӑн пекех тематикӑсӑррисем те пур — «Чӑваш Енрен ырӑ сунса!», «Чун-чӗререн...» ятлисем.
Чӑваш Ен тулашӗнчисем открыткӑсене «СУМ» лавккара туянма пултараҫҫӗ. Унти хак — 20 тенкӗ.
Чӑваш Ене «Этносла Чӑваш Ен» турист кластерне туса федераци хыснинчен уйӑрнӑ укҫа-тенке усӑ курассипе кая юлса пынишӗн ят лекнӗ иккен. Ҫавна кура-тӑр иртнӗ эрнере республикӑн Правительство ҫуртне «ТРИ групп» акционерсен уҫӑ обществине йыхравланӑ. Шӑпах ӑна ӗҫе генподрядчик пулса тума шаннӑ.
7,6 миллиард тӑракан проекта пурнӑҫлама федераци хыснинчен 1,7 миллиард тенкӗ ытларах килмелле пулсан, 550 миллионне уйӑрнӑ. Анчах ӗҫӗ вырӑнта кал-кал пыни сисӗнмест иккен. Авӑн уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Ростуризм комиссийӗ ӗҫ-пуҫ епле пынине вырӑна ҫитсе тӗрӗслемелле. Генподрядчик хӑй майӗпен ӗҫленине кризиспа тата патшалӑх подрядчикӗсемпе сӑлтавлама пӑхать имӗш. Хайхи проекта тата ҫӗнӗрен пӑхса тухма тивет тесе ӗнентересшӗн иккен.
Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫне вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Михаил Игнатьев кун пек тӳрре тухма пӑхнине, айӑплисене шыраса ларнине ӑнланманнине пӗлтернӗ. Таса чунпа ӗҫлемесен следовательсем патне те ҫул такӑрлатма тивме лекесси пирки асӑрхаттарнӑ.
Елчӗк районӗнчи Шӑмалак ялӗнче чӑвашсен уявне, Хоята, паллӑ тӑвасси йӑлана кӗнӗ. Ҫав кун арҫынсемпе хӗрарӑмсем кӑнтӑрла хыҫҫӑн вӑйӑ картине тӑраҫҫӗ.
Шӑмалаксем Хоята виҫҫӗмӗш ҫул паллӑ тунӑ. Кӑҫал та вӗсем чӑваш тумӗсем тӑхӑнса уява пухӑннӑ. Николай Львов, Раиса Львова, Людмила Чернова, Алевтина тата Ирина Ермаковӑсем, Людмила Степанова, Полина Львова, Валентина Лисова, Валентина Чернова, Валентина Сидорова, Николай Печков хастаррисене йышӗнче пулнӑ.
Чӑвашсен тумне тӑхӑннӑ шӑмалаксем илемлӗн курӑннӑ. Ку ӳсекен ӑрӑва тӗслӗх кӑтартать, чӑвашлӑха упрама май парать.
Сӑнсем (8)
Кӑҫал «Чунҫӳревҫӗсем» ҫирӗм улттӑмӗш хут ҫула тухнӑ. Вӗсем унтан утӑн 16-мӗшӗнче ирхине таврӑннӑ. Малтан вӗсем Чӗмпӗре ҫитсе Ӗренпур тӑрӑхӗнчи Курак районӗнчи Ҫирӗклӗ Тук чӑваш ялне тухнӑ. Унтан Самар кукрине тухса кайнӑ, Ҫӑлкуҫ ялне ҫитнӗ. Самар кукринче вӗсем хулашсене кӗрсе тухнӑ. Муром хулашӗ Атӑл хӗрринче вырнаҫнӑ. Унта вӗсем Азербайджана илсе кайма тӑпра илнӗ. Утӑн 7-мӗшӗнче ҫӗрле вӗсем Волгоградра пулнӑ. Тепӗр кунхине Дагестана ҫитнӗ. Унта чунҫӳревҫӗсене кумыксем тата нухайсем кӗтсе илнӗ. Унта палаткӑсем лартса икӗ кун каннӑ.
Утӑн 9-мӗшӗнче Азербайджана ҫут тытнӑ май вӗсем Байнука, Улӑпи ялне кӗрсе тухнӑ. Вӗсем 2013 ҫулта лартнӑ юпа тӗлне ҫитсе курнӑ. Кайран Дербентра пулнӑ. Бакура вӗсене Элшат Абдуллаев кӗтсе илнӗ. Вӑл Пӗтӗм тӗрӗк ҫамрӑкӗсен пӗрлешӗвӗн тӗп координаторӗ. Хӑнасем валли ятарласа така пуснӑ, экскурси ирттернӗ. Вӗсен таврапӗлӳ музейӗ пуян. Вӗсен тӗррисем чӑвашсенни пекех-мӗн. «Пирӗн Шупашкар хули хӑй вӑхӑтӗнче Вӑта Сӑвар пулнӑ», — тенӗ хыҫҫӑн вӗсем тӗлӗннӗ. «Вара мӗнле апла? Эпир пӗлмен те», — тенӗ вӗсем.
Пӳлесӑвар маларах тата та чикӗ ҫумнерех вырнаҫнӑ пулнӑ, Иран чиккинче.
Чӑваш Ене хӑна ҫитнӗ. Ахаль килмен вӑл. Вӑл кунта пысӑк ӗҫ туса ирттересшӗн.
Раҫҫей этнографи музейӗн Атӑлҫи тата Урал тӑрӑхӗнчи этнографи халӑхӗсен пай ӗҫченӗ Наталья Кашпар Чӑваш Республикинчи ялсем тӑрӑх этнографи экспедицине ирттересшӗн. Вӑл районсенче «Чӑвашсен йӑлана кӗнӗ ӗненӗвӗ» тӗпчев ирттересшӗн.
Наталья Юрьевна Чӑваш наци музейӗн фондне Раҫҫей этнографи музейӗн 100 ҫулхи юбилейне халалланӑ кӗнеке альбом тата «Атӑлҫи тата Урал тӑрӑхӗнчи халӑхсен йӑла пукани» диск парнеленӗ. Вӗсем фондра тивӗҫлӗ вырӑн йышӑнӗҫ.
Чӑваш таврапӗлӳҫисен пӗрлӗхӗн сайтӗнче Виталий Станьял хӑйсен енче Питрава мӗнле уявлани пирки пӗлтерет. Ҫав кунпа ҫамрӑксем ҫимӗк хаваслӑхне, уяв вӑййисене ӑсатса ярать.
Виталий Станьял хӑйсен енче, Шупашкар районӗнчи Вӑрман-Ҫӗктер тӑрӑхӗнче, Ҫимӗке Хравути поххи ятлӑ акатуйпа пуҫланине ҫырать. Кӑҫал вӑл Станьял ялӗ патӗнчи Чемен паттӑр картинче районти акатуйпа питӗ чаплӑ иртнӗ-мӗн. Чӑваш таврапӗлӳҫисен пӗрлӗхӗн ертӳҫи Сергей Сорокин акатуй тӗлне тӑватӑ пашнеллӗ, 16 «яллӑ» хулаш хӳми картарнӑ.
Ҫимӗк эрнисем Питравкка уявӗпе вӗҫленеҫҫӗ. Станьял палӑртнӑ тӑрӑх, халӗ чӑвашсен авалхи Питравкки вырӑс Петровкипе пӗрлешнӗ. «Питравкка тени «пӗтрекке» (кӑтра) тенинчен тухса кайнӑ теҫҫӗ, мӗншӗн тесен ҫав кун кашни ӑратне е кил-йыш Ҫут тӗнчене тав туса пӗтрекке така пусса чӳкленӗ. Пирӗн Ишлей-Шарпаш ушкӑнне кӗрекен 20 ял халӑхӗ Питравккана ӗмӗртенпех Салапай-Вӑрманкас тавринчи уҫланкӑсенче ирттернӗ. Кӑҫал ӑна Вӑрманкас ҫыннисем хӑйсен ялӗнчи авалхи вырӑна — Хуралту сӑрчӗ ҫине тавӑрчӗҫ», — ҫапла ҫырать Виталий Станьял.
Питрав кунне уявласси чылай ялта йӑлана кӗнӗ. Утӑ уйӑхӗн 12-мӗшӗнче Елчӗк районӗнчи Курнавӑш ҫыннисем те уява пуҫтарӑннӑ.
Уяв халӑх йӑли-йӗркинчен пуҫланнӑ. Халӑх вӑйӑ картине тӑнӑ. Унта наци тумне тӑхӑннӑ хӗрарӑмсемпе хӗрсем хутшӑннӑ.
Ҫапла майпа курнавӑшсем «Вӑйӑ», «Хуҫа юрри», «Вӑйӑ такмакӗсем», «Хӗр юрри», «Ҫерем пӑсса вир акрӑмӑр» кӑтартнӑ. Ҫаксене йӑлтах Курнавӑшри культура ҫурчӗн ӗҫченӗсем Ольга Шмелева тата Раиса Горшкова ертсе пынӑ.
«Вӑйӑ» вӗҫленсен хӗрсемпе хӗрарӑмсем халӑх вӑййисенче тата кокурссенче тупӑшнӑ. Пултарулӑх ушкӑнӗ вара халӑх юррисене шӑрантарнӑ. Халӑх вӗсене хапӑлласах йышӑннӑ.
Курнавӑшсем наци тумне тӑхӑнса вӑйӑ картине тӑни аякран чӑннипех те илемлӗ курӑннӑ.
Сӑнсем (24)
Утӑ уйӑхӗн 10-мӗшӗнче РФ Патшалӑх Думин депутачӗн Анатолий Аксаковӑн йышӑну пӳлӗмӗнче чӑваш парламенчӗн депутачӗ Олег Николаев «ҫавра сӗтел» ирттернӗ. Олег Николаева Чӑваш Ен Элтеперӗ пулма «Тӗрӗслӗхшӗн Раҫҫей» парти кандидата тӑратнӑччӗ.
Тӗлпулу суйлавпа ҫыхӑннӑ тесе шухӑшлама пулать-тӗр, анчах Виталий Станьял пӗлтернӗ тӑрӑх, унта суйлав пирки те, экономикӑпа хысна пирки те мар, наци политики пирки сӑмахланӑ. Ҫав шутра демографи, ассимиляципе дессимиляци, вӗренӳ, культура, чӗлхе, литература тата ӳнер пирки-мӗн.
«Ҫавра сӗтеле» пынӑ ЧПУ профессорӗ, экономика ӑслӑлӑхӗсен докторӗ Анатолий Яковлев тӑван халӑхӑн ӑс-хакӑл пурнӑҫне тишкернӗ иккен. Вӑл хускатнӑ темӑна Чӗмпӗрти таврапӗлӳҫӗ Дмитрий Кузьмин, Хусанти шурсухал Олег Александров, хамӑр республикӑри экономист Сергей Петров, Николай Максимов писатель, Владимир Карсаков режиссер малалла тӑснӑ.
+17.3 °C