Сергей Утриван

Чӳк уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Ҫеҫпӗл Мишши ҫурални, ҫав ятпа республикӑра тӗрлӗ мероприяти ирттерни пирки эпир пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, чӳк уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Шупашкарти Ленин проспектӗнчи 6-мӗш «А» ҫурт тӗлӗнче вырнаҫнӑ Ҫеҫпӗл палӑкӗ умне хастарсем чечек кӑшӑлӗ хучӗҫ. Ҫеҫпӗлӗн тӑван тӑрӑхӗнче, анаш районӗнчи Ҫеҫпӗлте тата вӑл районти Шӑхасанта та (пулас поэт унта вӗреннӗ) уяв мероприятийӗсем иртнӗ.

Ӗнер, чӳк уйӑхӗн 16-мӗшӗнче, Сергей Утриван блогер, историк, халӗ Украинӑра пурӑнакан чӑваш, Чернигов облаҫӗнчи Остер хулине ҫитсе паллӑ чӑваш сӑвӑҫипе ҫыхӑннӑ асӑну вырӑнӗсенче — ун вилтӑпри ҫинчи обелиск, шкул ҫумӗнчи палӑк, поэт вилнӗ вырӑнта лартнӑ мемориал патне Чӑваш поэзийӗн классикне асӑнса чечек хунӑ. Кунсӑр пуҫне Сергей Утриван Ҫеҫпӗл Мишшин «Чӑваш ачине» сӑвва хӑй вуласа видео ӳкернӗ.

Елчӗк районӗнчи вулавӑшсем тӑван халӑхӑмӑрӑн паллӑ ҫыннисене асӑнса тӗрле мероприяти ирттерсех тӑраҫҫӗ. Вилӗмсӗр Ҫеҫпӗл Мишши ятне те унтисем асра тытаҫҫӗ. Кӑвар чӗреллӗ поэтӑмӑр, чӑваш поэзийӗн классикӗ Ҫеҫпӗл Мишши ҫуралнӑранпа чӳк уйӑхӗн 16-мӗшӗнче 116 ҫул ҫитнине асра тытса ҫав районти Патреккел ял вулавӑшӗнче чӑвашлӑх сехечӗ ирттернӗ.

Культура учрежденийӗ «Халӑх асӗнчи поэт» калаҫу йӗркеленӗ. Унта ачасене йыхравланӑ. Чӑвашлӑх сехетне пухӑннӑ шкул ачисене паллӑ поэт ҫинчен ҫӗнни те кӑсӑкли самай каласа кӑтартнӑ. Ачасем вулавӑшра чӑваш поэзийӗн классикне Ҫеҫпӗл Мишшине халалласа йӗркеленӗ «Ҫеҫпӗл пирӗн чӗрере» курав урлӑ та ҫулӑм чӗреллӗ поэт пурнӑҫӗпе, пултарулӑхӗпе, йывӑр та синкерлӗ шӑпипе тӗплӗн паллашма пултарнӑ.

Шӑматкун, чӳк уйӑхӗн 13-мӗшӗнче, Элӗк районӗнче чипер пикене суйласси пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. «Элӗк пики-2015» районти конкурс тӗллевӗ — пултаруллӑ ҫамрӑксене тупса палӑртасси, чӑваш халӑхӗн культурине, йӑли-йӗркине упраса хӑварасси, ҫамрӑксен хушшинчи социаллӑ тата культура ҫыхӑнӑвӗсене йӗркелесси тесе пӗлтернӗччӗ ун пирки вырӑнтисем.

Паян район администрацийӗн сайтӗнче ҫентерӳҫӗ камне хыпарланӑ.

Район шайӗнчи илемлӗх конкурсӗнче Мӑн Вылӑри Инесса Шашкина ҫӗнтернӗ.

«Ал ӑсти пике» Тавӑтри Надежда Соколова тивӗҫнӗ, «Ҫепӗҫлӗх пике» — Ураскилтри Алевтина Степанова, «Сӑпайлӑх пике» — Ехремкассинчи Эвелина Ефремова, «Илем пике» — Утаркассинчи Лина Степанова, «Пултарулӑх пике» — Юнтапари Анастасия Порфирьева, «Куракансем кӑмалланӑ пике» — Тавӑтри Екатерина Филимонова.

Сӑнсем (12)

Чӑваш наци конгресӗ ҫумӗнче тӗрлӗ канаш ӗҫлет. Вӗсенчен пӗри — Ваттисен канашӗ.

Иртнӗ эрнере шурсухалсем Чӑваш наци конгресӗн Ваттисен Канашӗн черетлӗ ларӑвне пухӑннӑ. Унта, ЧНКн пресс-ҫыруҫи Зоя Яковлева пӗлтернӗ тӑрӑх, хастарсем тӑватӑ ыйту пӑxca тухнӑ.

Пӗрремӗшӗ — чӑваш халӑхӗн историне кӗнекесенче тата ытти ҫӗрте тӗрӗс ҫутатасси, иккӗмӗшӗ — чӑваш чӗлхине сыхласа хӑварас енӗпе тӗрлӗ мел шырасси, виҫҫӗмӗшӗ — ҫамрӑксене халӑх йӑли-йӗркипе сӑпайлӑха вӗрентесси, тӑваттӑмӗшӗ — чӑваш наци кадрӗсене хатӗрлесси.

Ларӑва Ваттисен Канашӗн ертӳҫи Василий Шадриков ертсе пынӑ. Ӗҫлӗ калаҫӑва ЧНК президенчӗн пӗрремӗш ҫyмӗ Валерий Клементьев та хутшӑннӑ.

Канашлура палӑрнӑ ыйтусене сӳтсе явнӑ май вӗсене ҫитес вӑхӑтра Республика Элтеперӗпе тӗл пулса сӳтсе явма йышӑннӑ.

Чӳк уйӑхӗн 11-мӗшӗнче Чӑваш Республикин РФ Президенчӗ ҫумӗнчи тулли праваллӑ элчи Леонид Волков Мускав облаҫӗнчи Одинцово хулин администрацийӗн пуҫлӑхӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Татьяна Одинцовӑпа курса калаҫнӑ.

Леонид Волков Татьяна Одинцовӑна Канаш районӗнчи Шӑхасанта ҫуралса ӳснӗ Виктор Михайлович Михайлова тимлӗх уйӑрнӑшӑн тав тунӑ. Виктор Михайлович — Канаш районӗн хисеплӗ гражданинӗ, Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗ. Халӗ вӑл Одинцово хулинче пурӑнать.

Тӗлпулура Одинцово хулинче тата облаҫӗнче Чӑваш Республикинчи ял хуҫалӑх таварӗсен ярмӑрккине ирттересси пирки калаҫнӑ. Ҫавӑн пекех Одинцово районӗнче ҫитес ҫул чӑваш наци уявне — Акатуя — паллӑ тӑвас ыйтӑва та сӳтсе явнӑ. Хальлӗхе палӑртнӑ тӑрӑх, уяв Захарово ялӗнче иртме пултарӗ. Унта Александр Пушкинӑн ачалӑхӗ иртнӗ.

И.Н.Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнче тата И.Я.Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университетӗнче ют ҫӗршывран килнӗ студентсем вӗренеҫҫӗ. Нумаях пулмасть, чӳк уйӑхӗн 12-мӗшӗнче, вӗсем Чӑваш наци музейӗнче пулса курнӑ.

Музей ӑслӑлӑх ӗҫченӗсем Эльмира Васильева тата Руслан Петров студентсемпе залсем тӑрӑх экскурси ирттернӗ. Студентсем тепӗр икӗ залӗпе хӑйсем тӗллӗн паллашнӑ.

Хӑнасем уйрӑмах чӑваш костюмӗсемпе кӑсӑкланнӑ. Студентсем чӑваш халӑх инструменчӗсем мӗнле сасӑ кӑларнине те киленсе итленӗ.

Сӑмах май, Чӑваш наци музейӗнче ют ҫӗршыв студенчӗсен кунӗ виҫҫӗмӗш хут иртнӗ. Ҫак акципе килӗшӳллӗн музее ют ҫӗршывран килнӗ 300 ытла студент ҫитсе курнӑ.

Чӑваш кӗнеке издательстви черетлӗ кӗнеке кӑларнӑ. Вӑл — ачасем валли. Маларах проза, поэзи, драматурги антологийӗсем тухнӑ. Хальхинче вара «Чӑваш литературин антологийӗ: ача-пӑча валли ҫырнӑ хайлавсем» ятли кун ҫути курнӑ.

Кӗнекене филологи кандидачӗ Ирина Софронова литературовед пухса хатӗрленӗ. Галина Антонова вара редакциленӗ. Антологи кӗнекинче — 496 страница. Пӗтӗмпе 184 автор кӗнӗ унта.

Малтанах 1741 ҫулта ҫуралнӑ Ермей Рожанский хайлавӗсемпе паллаштарнӑ. Вӗсем темиҫе предложенирен ҫеҫ тӑраҫҫӗ. Тӗпчевҫӗсен шухӑшӗпе, чӑваш ача-пӑча литератури Спиридон Михайлов (Янтуш) халӑхран ҫырса илнӗ юрӑсемпе юмахсенчен тата хӑй хайланӑ «Пугачев ҫинчен», «Чее кушак» илемлӗ калавсенчен, «Телейсӗр ывӑл» очеркран, «Ятлаҫу» сценкӑран пуҫланать.

Кӗнекере авторсене ҫуралнӑ ҫулӗсем тӑрӑх вырнаҫтарнӑ. Унтах вӗсен сӑнӳкерчӗкӗсене, биографийӗсене лартнӑ. Антологие повеҫ сыпӑкӗсем, сӑвӑсем, калавсем, кӗске пьесӑсем, сӑпка юррисем, тупмалли юмахсем, шӳтсем кӗнӗ.

Томск тӑрӑхӗнчи чӑвашсен пӗрлӗхӗ 20 ҫул тултарнӑ. Унти наципе культура центрне туса хуракансем Яков Мульдияров, Емельян Мульдияров, Александра Крестова тата ытти ҫӗnӗp хастарӗсем пулнӑ.

Ку пӗрлӗхе йӗркеленӗренпех унӑн ертӳҫи пулса Яков Мульдияров тӑрӑшать. Вӑл Тутарстанри Элмет районӗнче ҫуралса ӳснӗ.

Инҫе ҫула пӑxмacӑp Томск чӑвашӗсемпе савӑнӑҫа пайлама Чӑваш наци культура конгресӗн комитечӗн ертӳҫи Елена Османова, пресс-служба ертӳҫи Зоя Яковлева, «Чӑваш xӗpapaмӗ» комитет пайташӗ Людмила Кинер тата конгресс хастарӗ Григорий Вакку кайнӑ.

ЧНК делегацине Томскри йӑхташсем чи ҫывӑх тӑвансене кӗтсе илнӗ пек кӗтсе илни пирки пӗлтерет Зоя Яковлева пресс-ҫыруҫӑ.

Томск чӑвашӗсен пӗрлӗхӗн 20 ҫулне паллӑ тума та ку тӑрӑхри ялсенчен чылайӑн пухӑннӑ.

Томск тӑрӑхӗнче чӑвашлӑха сыхласа хӑварса аталантарассишӗн тӑрӑшнӑшӑн унти чӑвашсен пӗрлӗхӗн ертӳҫине Яков Мульдиярова Чӑваш Республикин Культура, наци тата архив ӗҫӗсен министерствин Хисеп хучӗпе чысланӑ.

Чӳк уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Шупашкарта Чӑваш халӑх ӑслӑлӑхӗпе ӳнерӗсен академийӗн йӑлана кӗнӗ Ҫулталӑк пухӑвӗ пулса иртет. Кӑҫал ӑна Академи президенчӗн Евгений Ерагинӑн 60 ҫулне халалласа ирттерме йышӑннӑ. Президент биографийӗ ЧНАНИ «Хыпарӗсенче», ытти журналсенче пичетленӗ. Е.Е.Ерагин, тӑлӑх ӳснӗ ача, салтакра пулнӑскер, Ялхуҫалӑх институтӗнче инженера вӗренсе тухрӗ те ялхуҫалӑхӗнче ӗҫлерӗ. Тӑван халӑх ӑс-халне пӗлес килнипе Чӑваш патшалӑх университетӗнче хӗрсе вӗренчӗ, ун хыҫҫӑн шкулта вӑрах тӑрӑшрӗ.

Ялти хуҫалӑхне, кил-йышне тӗрӗс-тӗкел тытса тӑрать, ял-йышпа пӗрле кӗрлесе пурӑнать. Ҫав вӑхӑтрах Чӑваш халӑх ӑслӑлӑхӗпе ӳнерӗсен академине ҫирӗппӗн аталантарса пычӗ. Ку вӑл халӑх (общество) пӗрлӗхӗ, патшалӑх ӑна тытса тӑма пӗр пус та уйӑрмасть. Анчах кашни утӑмне шӑрпӑкланса тӗрӗслет, тӗрлӗ штрафсемпе хӑратса чуна илет. Чӑтӑмлӑ Евгений Ерагин президент ҫухалса кайни, каялла чакни пӗрре те пулмрӗ-ха. Пачах урӑхла — вӑл ертсе пынӑ чухне ЧНАНИ чылай тӗрекленчӗ, йышне хушрӗ, курӑмлӑ ӗҫсемпе малалла талпӑнчӗ.

Кунта эпӗ тӗрлӗ енлӗ хастар та тава тивӗҫлӗ ҫыннӑн (халӑхра вӑл Ешентей мӑчавар ятпа палӑрса юлчӗ) йӑла-йӗрке ӗҫӗнчи шухӑшӗсем ҫинчен пӗр-ик сӑмах калас тетӗп.

Малалла...