Паян Шупашкара республикӑри ял хуҫалӑх ӗҫченӗсем професси уявне пухӑннӑ. Календарьпе пӑхсан ку уяв юпа уйӑхӗнчех-ха, анчах вӑл вӑхӑтра уй-хирти ӗҫ вӗҫленсе ҫитеймест те, хресченсен уявне яланах чӳк уйӑхӗн малтанхи кунӗсенче ҫеҫ ирттереҫҫӗ. Паянхи уява Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче йӗркеленӗ.
Професси уявӗсене пуҫтарӑннисене республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев саламланӑ. Залри пысӑк сцена ҫине тухиччен вӑл агропромышленность предприятийӗсен продукцийӗпе паллаштаракан курава пӑхса ҫаврӑннӑ.
«Эпир сирӗнпе ака вӑхӑтӗнче, уй-хирти ӗҫ пынӑ вӑхӑтра час-часах тӗл пулнӑ. Эсир пурте пулас тухӑҫшӑн пӑшӑрханаттӑр», — тенӗ Михаил Игнатьев.
Вӑл отрасльте ҫаврӑнӑҫуллӑ ертӳҫӗсем йышланса пынине палӑртнӑ. Район администрацийӗсен ертӳҫисене Михаил Васильевич ял хуҫалӑхне аталантарма пулӑшма чӗнсе каланӑ.
Чӳк уйӑхӗн 1-мӗшӗнче Чӑваш Республикин Пуҫлӑхӗ Михаил Игнатьев Федерацин суд приставӗсен службин республикӑри управленийӗн ӗҫченӗсене професси уявӗпе саламланӑ.
«Эсир пӗр килти пек пӗрне-пӗри ӑнланса килӗштерсе ӗҫлетӗр. Суд кӑларнӑ йышӑнусене вӑхӑтра тата туллин пурнӑҫласа пыратӑр. Ҫак службӑра ӗҫлесе тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ ветерансене уйрӑм тав. Вӗсем хӑйсен паха ӗҫ опычӗсене ҫитӗнекен ӑрӑва вӗренсе пыраҫҫӗ. Ҫакӑ хӑйех пысӑк хисепе тивӗҫ. Пархатарлӑ ӗҫшӗн сире пурне те пысӑк тав», —тенӗ Михаил Игнатьев.
Кӑҫал ҫулталӑк пуҫланнӑранпа Федерацин суд приставӗсен служби суд йышӑнӑвӗсене тӗпе хурса 6 миллиард тенкӗ ытла парӑма халӑхран шыраса илнӗ. Тӗрлӗ шайри бюджета пурӗ 2,7 млрд куҫарса панӑ.
«Ирӗклӗх» наци пӗрлӗхӗ Шупашкарта вырӑссен маршне ирттерессине хирӗҫ пулни пирки хӑйӗн шухӑшне пӗлтернӗ. Кунашкал пулӑм наци республикинче килӗшӳсӗр пулни пирки вӗсем хӑйсен шухӑшне ҫыру ҫырса Михаил Игнатьев Элтепере, Шупашкар хулин мэрне Алексей Ладыкова, Чӑваш Ен прокурорне В. Пословскийне, Чӑваш Республики тӑрӑхӗнчи шалти ӗҫсен министрне С. Неяскина пӗлтернӗ (ҫыру копийӗ пирӗн редакцире пур).
Хӑйсен ҫырӑвӗнче хастарсем чӳкӗн 4-мӗшӗнче халӑх пӗрлӗхӗн кунне уявлани пирки аса илтернӗ. Вырӑс маршӗ вара ку пӗрлӗхе пӑсать имӗш, хирӗҫӳ ҫуратать. «Эпир яланах пур наци пӗртанлӑхӗпе ҫураҫулӑхӗшӗн тӑнӑ, кашни нацине тивӗҫлӗ хисепӗмӗрпе йышӑннӑ, чӳк уйӑхӗн 4-мӗшӗ те Чӑваш Патшалӑхӗн, чӑваш нацин шехерӗнче (тӗп хулинче) ҫӳлерех палӑртнӑ чӗнӳсемпе импери ялавӗсен, мыскараллӑ тӑхӑнса та кӑшкӑрашса ҫӳрекенсен кунӗ нихӑҫан та пулмӗ!» — хӑйсен шухӑшне хастарсем ҫырура ҫапла татӑклӑн пӗлтернӗ.
Кӑҫал Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑвашсен наципе культура автономине йӗркеленӗренпе 20 ҫул ҫитрӗ.
Шӑп 20 ҫул каялла, 1997 ҫулхи авӑн уйӑхӗн 27-мӗшӗнче облаҫри чӑвашсен иккӗмӗш отчетпа суйлав конференцийӗ иртнӗ. Унти тӗп ыйту шӑп та лӑп Чӗмпӗр облаҫӗнче чӑвашсен наципе культура автономине йӗркелесси пулнӑ.
Конференцие 250 делегат суйланӑ, 228 делегат хутшӑннӑ. Тӗп ыйтупа Петр Яковлевич Уфимкин, вӑл вӑхӑтра Чӑнлӑ районӗн пуҫлӑхӗн ҫумӗ пулнӑскер, тухса калаҫнӑ. Вӑл облаҫри чӑвашсен И.Я. Яковлев ячӗллӗ культурӑпа ҫутӗҫ обществин (вӑл вӑхӑтра председательте Виктор Егоров пулнӑ) делегачӗсене тата чӑвашсен «Еткер» ыркӑмӑллӑх фондне (президенчӗ Олег Мустаев пулнӑ) Чӗмпӗр облаҫӗнче чӑвашсен наципе культура автономине йӗркелеме сӗннӗ. Конференцие хутшӑннӑ мӗнпур делегат — 228 ҫын — пӗр шухӑшлӑ пулса сасӑланӑ. Ҫакӑнтах автономин уставне, унӑн пӗрремӗш председательне — П.Я. Уфимкина тата ревизи комиссине суйланӑ. Общество организацийӗн тӗп тӗллевӗ — чӑваш культурипе йӑли-йӗркине сыхласа хӑварасси, чӑваш чӗлхине сарасси тесе палӑртнӑ.
Унтанпа 20 ҫул иртрӗ. 20 ҫул хушшинче автономи тӑрӑшнипе Чӗмпӗр облаҫӗнче нумай чӑваш халӑх уявӗ чӗрӗлсе тӑчӗ.
Чӑваш Республикин тӗп хулинче – Шупашкарта чӳк уйӑхӗн 3—6-мӗш кунӗсенче чылай мероприяти ирттерме палӑртнӑ. Тӗп уяв «Пӗрлӗхре пирӗн вӑй» ятпа митинг-концерт пулӗ. Вӑл Хӗрлӗ лапамра чӳк уйӑхӗн 4-мӗшӗнче халӑхпа иртӗ.
Республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев паян ирттернӗ канашлура уяв мероприятийӗсен планне право хуралӗнче тӑрӑшакансем патне илсе ҫитернине пӗлтернӗ. Чаплӑ пулӑмра халӑха хӑрушсӑрлӑхпа тивӗҫтерме чӗнсе каланине те пӗлтерет Чӑваш Енӗн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче ҫырнӑ.
«Уява ытларах та ытларах ҫамрӑксене, тин ҫеҫ ҫемье ҫавӑрнӑ мӑшӑрсене, аслисене те явӑҫтармалла. Уяв пӗтӗм чуна савӑк кӑмӑл тултарасса шанатпӑр. Халӑхӑн пӗр чӑмӑра пухӑнние, пӗр-пӗрин туслӑхне туймалла», — тенӗ Элтепер.
Чӑваш Республикинчи Халӑх туслӑхӗн ҫурчӗ чӳк уйӑхӗн 2-мӗшӗнче уҫӑлать. Кун пирки паян Чӑваш Республикин Элтеперӗ Михаил Игнатьев Министрсен Кабинечӗн пайташӗсемпе тата федераци службисен Чӑваш Енри уйрӑмӗсен ертӳҫисемпе ирттернӗ планеркӑра республикӑн культура министрӗ Константин Яковлев хыпарланӑ.
Мероприятине курма пыракансене хаваслӑ юрӑ-кӗвӗ, ташӑ ӑстисен пултарулӑхӗсем кӗтеҫҫӗ. Программа питӗ кӑсӑклӑ пулассине палӑртнӑ министр. Ҫак кун Халӑхсен туслӑхӗн ҫуртӗнче ҫавра сӗтел мелӗпе тӗплӗ калаҫу ирттерме палӑртнӑ, регионта патшалӑх политикин наци культурине пурнӑҫа кӗртессипе ҫыхӑннӑ ыйтусене тӗплӗн пӑхса тухма плана кӗртнӗ. Халӑхӑн пӗрлӗхӗн кунне халалласа республикӑри районсемпе хуласенче пӗтӗмпе чӳк уйӑхӗн 1-5-мӗш кунӗсенче 500 яхӑн мероприяти ирттерме палӑртса хунӑ.
Чӗмпӗр хула администрацийӗ пулӑшнипе, Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑвашсен наципе культура атономийӗ, чӑваш культура центрӗ тата «И.Я. Яковлев хваттерӗ» музейӗ чӑваш букварӗн уявне паллӑ турӗҫ.
Шӑп та 145 ҫул каялла Хусанти К.А. Тилли типографийӗнче паллӑ педагог-ҫуттакӑларуҫӑ хатӗрленӗ чӑваш букварӗ кун ҫути курнӑ. Чӑваш ҫырулӑхӗн сӑпки Чӗмпӗр хули тесе ахальтен каламаҫҫӗ. Шӑпах Чӗмпӗрте хатӗрленӗ те букваре. И.Я. Яковлевӑн ҫак ӗҫри пӗрремӗш пулӑшаканӗсем студент-филолог В.А. Белилин тата пӗрремӗш вӗренекенӗ, педагог, тӑлмач, этнограф А.В. Рекеев пулнӑ. Букварь 1872 ҫулта «Чӑваш ачисене ҫырӑва вӗрентмелли кӗнеке» ятпа пичетленсе тухнӑ.
Мероприятие Чӗмпӗрти 6, 21, 40, 55-мӗш, Луговойӗнчи, Чӑнлӑ районӗнчи Аслӑ Нагаткин, Репьевка шкулӗсенче чӑваш чӗлхипе культурине тӗрлӗ майсемпе вӗренекен ачасемпе вӗрентекенсем килсе ҫитнӗ. Чи малтан вӗсем Чӗмпӗр чӑваш шкулӗн комплексӗпе паллашнӑ, «И.Я. Яковлев хваттерӗ» музейра экскурси иртнӗ. Музейӑн ӑслӑлӑх ӗҫтешӗ Светлана Борисова уйрӑмах иккӗмӗш хутри чӑваш алфавичӗпе тата чӑваш букварӗпе ҫыхӑннӑ экспонатсене тимлӗх уйӑрнӑ. Виҫҫӗмӗш хутра ачасем И.
Тольятти хулинчи Чӑваш наципе культурин автономийӗ тӑрӑшнипе иртнӗ шӑматкун, юпан 14-мӗшӗнче, черетлӗ хут «Чӳклеме» уяв иртнӗ. Ӑна вырӑнтисем чӑваш чӗлхине, литературине, культурине тата йӑли-йӗркине сыхласа хӑварса аталантарас тӗллевпе йӗркелеҫҫӗ.
«Все мы — Россия» (чӑв. Эпир пурте — Раҫҫей) информаци порталӗ пӗлтернӗ тӑрӑх кашни ҫул кунта ҫӗршер-ҫӗршер чӑваш пухӑнать. Кӑҫал 300 ытла ҫын килсе ҫитнӗ — вырӑнтисем те, ытти хуларисем те пулнӑ.
Уявра наципе культура автономийӗн ертӳҫине Александр Бикмурзина тата пултарулӑх ушкӑнӗсене хисеп хучӗсемпе чысланӑ, чӑваш халӑхӗн йӑли-йӗрки пирки ӳкернӗ фильмпа паллашнӑ. Ҫавӑн пекех уява пынисем тӗрлӗ апат-ҫимӗҫпе паллашма пултарнӑ, чӑваш апатне тутанма пултарнӑ, вырӑнти чӑвашсен пултарулӑхӗпе паллашайнӑ.
Паллах, уяв юрӑ-кӗвӗсӗр иртмен. Пултарулӑх ушкӑнӗсем Самартан та, Тольяттинчен те, Чӗмпӗр облаҫӗнчен те ҫитнӗ. Ачасем те хӑйсен пултарулӑхӗпе халӑха савӑнтарнӑ.
Шӑмӑршӑ районӗ паян 90 ҫул тултарнине савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уявланӑ. Район центрӗнчи мероприяти юрӑ-ташӑпах вӗҫленмен, спорта юратакансем валли ӑмӑртусем иртнӗ, ял тӑрӑхӗсем хӑйсен хӑйне евӗрлӗхӗпе паллаштаракан картишсем йӗркеленӗ.
Муниципалитета пӗтӗмлетмелли уява хутшӑннӑ Чӑваш Енӗн ҫут ҫанталӑк ресурсӗсен тата экологи министрӗн ҫумӗ Владимир Кузюков районтисене республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев ячӗпе саламланӑ. Республикӑри муниципалитет пӗрлешӗвӗсен канашӗн ӗҫ тӑвакан директорӗ Станислав Николаев, ЧР Патшалӑх Канашӗн депутачӗ Кирилл Ермолаев, Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн илемлӗх ертӳҫи, тӗп режисҫерӗ, СССР халӑх артисчӗ Валерий Яковлев, «Хыпар» издательство ҫурчӗн директорӗ - тӗп редакторӗ Татьяна Вашуркина та уява хутшӑннӑ. Сӑмах май каласан, режиссерпа редактор Шшӑмӑршӑ ҫӗрӗ ҫинче ҫуралса ӳссе унтах амаланса аталаннӑ.
Паян Чӑваш Республикин Элтеперӗ Михаил Игнатьев Ухсай Яккӑвӗ ячӗллӗ Культура керменӗнче Учительсен кунне халалласа ирттернӗ савӑнӑҫлӑ мероприятине хутшӑннӑ. Чи малтан вӑлкуравсене пӑхса тухнӑ, педагогсемпе калаҫнӑ, вӗсен шухӑш-кӑмӑлне ыйтса пӗлнӗ.
Раҫҫей шайӗнче хисепе тивӗҫнисене уйрӑммӑн палӑртса тав сӑмахӗсем каланӑ. Ҫӗнӗ Шупашкарти 6-мӗш шкул директорӗ Вера Вавилова чи пултаруллӑ вӗрентекенсене укҫа-тенкӗ тӗлӗшӗнчен пулӑшу панишӗн ырласа хӑварнӑ.
Мероприятире учительсен хорӗсен республикӑри конкурсӗн пӗтӗмлетӗвӗ иртнӗ. Амӑшӗпе ашшӗн ҫулталӑкне халалласа ирттернӗ конкурсра вырӑсла юрласа Улатӑр хулинчи учительсен хорӗ ҫӗнтернӗ. Чӑвашла юрлакансем те кая юлман — кунта Вӑрмар тӑрӑхӗнчи учительсен хорӗ палӑрнӑ. Ҫӗнтерӳҫӗсене «Чувашия» санаторие канма кайма путевка панӑ.
+4.3 °C