Паян чӑваш парламенчӗн спикерӗ Юрий Попов, Олег Мешков вице-спикер тата Николай Маловпа Игорь Кушев депутатсем журналистсемпе тӗл пулчӗҫ. Калаҫӑвӑн тӗп теми Чӑваш Патшалӑх Канашӗн черетлӗ тапхӑрне сӳтсе явасси пулчӗ. Астӑвакансем каланӑ тӑрӑх, кун пек мелпе тӗлпулу йӗркелени унччен пулман. Калаҫӑва спикер журналистсене республикӑн саккунсем кӑларакан органне тимлӗх уйӑрнӑшӑн тав тунинчен пуҫларӗ.
Тӗлпулӑва пынӑ МИХсен ӗҫченӗсенчен депутатсем, ӑнланнӑ тӑрӑх, ҫивӗч ыйту самай парасса кӗтнӗн туйӑнчӗ. Ҫапах та, ӗҫтешӗмсем ан кӳренччӗр те, анчах «шӑллӑ» ыйту хускатакансем сахалрах пулчӗҫ. Кӑсӑклӑраххисен шутне, ман шутпа, «халӑх тарҫисене» тӗрлӗ блогра, Интернет-кӑларӑмсенче хурланине вӗсем епле йышӑнни; мӗншӗн хӑш-пӗр депутат сесси вӑхӑтӗнче ҫине-ҫинех сӑмах калани, теприсем вара ҫӑвара шыв сыпнӑн ларни пирки; саккун проекчӗсене ытларах чух Чӑваш Ен Элтеперӗ сӗнни депутатсем пуҫаруллӑ маррине пӗлтермест-и; парламентӑн пӗр-пӗр сессине чӑвашла ирттерме шухӑшламастӑр-и тесе кӑсӑкланнине тата ҫавӑн йышши хӑш-пӗр саманта кӗртмелле-тӗр.
Чӑвашла ирттересси пирки каласан, «маншӑн, Чӑваш Енре ҫуралса ӳснӗ, кунта пурӑнакан, ялан чӑвашла калаҫакан ҫыншӑн (ҫемьере ман виҫӗ ача, виҫҫӗшӗ те чӑвашла калаҫаҫҫӗ, арӑмпа та чӑвашла калаҫатпӑр) чӑвашла калаҫма, ертсе пыма питӗ ҫӑмӑл, кӑмӑллӑ.
Ҫулла кӑҫал пирӗн тӑрӑха шӑрӑх ҫанталӑкпа килчӗ. Ҫурҫӗр енчи районсенче лару-тӑру ытлашшиех япӑх мар пулин те ҫавах та унта та шыв ҫителӗксӗррипе аптӑраҫҫӗ.
«Хыпар» хаҫат (паянхи кӑларӑм) пӗлтернӗ тӑрӑх Ҫӗрпӳ районӗнчи Акташкассинче те шыв ыйтӑвӗ ҫивӗч. Пачах та шывсӑр мар-ха — 20 метр тарӑнӑш икӗ пусӑ пур. Акташкассисене вара скважина юрӑхсӑра тухни, ӑна халӗ те юсаманни пӑшӑрхантарать иккен. 1992 ҫулта туса лартнӑ хыҫҫӑн 5–6 ҫултан вӑл типсе ларнӑ имӗш. Кайран, хӑвсамӑрах пӗлетӗр ӗнтӗ унашкал лару-тӑрура япала майӗпен-майӗпен юрӑхсӑра тухать. Кунта та юсаман.
2004 ҫулта Л. Анисимов пенсионер шыв пӑрӑхне юсас тӗлӗшпе ӗҫе пикеннӗ иккен — проектне хатӗрленӗ, тӗрлӗ кантура ҫыру ҫырнӑ. Хальхи вӑхӑтра патшалӑхран пулӑшу илес тесен ӗҫе пӗр-пӗр программӑна кӗртмелле. Ял халӑхӗ тӑрмашнӑ, министерствӑсем тӑрӑх ҫӳренӗ. Анчах та, 2005 ҫултанпах строймин ӗҫченӗсем «хушма укҫа» тупӑнасса кӗтеҫҫӗ имӗш. Пӗлтӗр тата проект кивелни пирки пӗлтернӗ пулать — хутсене ҫӗнӗрен хатӗрлемелле имӗш, вара 2017 ҫулхи программӑна кӗртме шанӑҫ тупӑнӗ.
Шыв ялта кирлех.
Ҫамрӑк чух вӗренни чул ҫинче, ватӑлсан вӗренни — шыв ҫинче тесе каланӑ ваттисем. Ҫамрӑк чух пуҫа ӑша лайӑхрах хывӑнать тенӗ пулинех... Анчах тӗрлӗ ҫӗрте тӑрӑшакан специалистсемпе пуҫлӑхсем вӗренме нихӑҫан та кая мар тесе шухӑшлаҫҫӗ курӑнать. Акӑ, вӗсенчен хӑшӗсем ерсте пыракан кадрсене хатӗрлекен Президент программипе пӗлӗве туптасшӑн. Мӗн шутпа вӗренес тенине вӗсем хут ҫине ҫырсах ӑнлантарнӑ тата хӑйсен организацине аталантарас ҫул-йӗре еплерех курни пирки каласа кӑтартнӑ. Ҫапла майпа вӗсем маларах асӑннӑ программӑна лекес тесе тӑрӑшнӑ.
Ҫак эрнере кандидатурӑсене И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн конференц-залне пухса интервью ирттернӗ. Пӗлӗве малалла туптас ӗмӗтлисен шутӗнче экономикӑпа социаллӑ сферӑн тӗрлӗ сферинче аслӑ тата вӑтам звенора тимлекен ертӳҫӗсем пулнӑ.
Специалистсен професси шайне хаклакан комиссие республикӑн влаҫ органӗсен, предприяти-организацисен пайташӗсене, асӑннӑ аслӑ шкулӑн эксперчӗсене тата психолога кӗртнӗ. Ҫак тата ытти майпа конкурс ирттернӗ хыҫҫӑн ҫӗршыв Президенчӗн программипе вӗренме тивӗҫ 50 ҫынна суйлӗҫ.
Нумай ӗҫ пурнӑҫлакан центрсене кӑҫал туса пӗтермелле-мӗн. Ҫапла вара вӗсен шучӗ 25-пе танлашмалла. Унта уйрӑм ҫынсене кӑна мар, предприяти-организацие те пулӑшу кӳмелле.
Паянхи куна илсен, ун пек центрсене 21 уҫнӑ. Вӗсенче кашнинчех «пӗр чӳрече» текен меслетпе ӗҫлеҫҫӗ. Ансатрах каласан, пӗр-пӗр ӗҫе тӑвас тесен темиҫе тӗрлӗ организацие чупса ҫӳремелле мар, мӗнпур документа пӗр вырӑнта йышӑнаҫҫӗ. Кирлӗ справка таврашне хӑйсемех кирлӗ тытӑмран ыйтса илеҫҫӗ.
Нумай ӗҫ пурнӑҫлакан центрсем, Чӑваш Енӗн экномика министрӗ Алексей Табаков пӗлтернӗ тӑрӑх, тӗрлӗ тапхӑрпа пурнӑҫланать иккен. Пӗрремӗшӗн вӑхӑтӗнче уйрӑм ҫынсене пулӑшу кӳрессине мала кӑларнӑ пулсан, каярах, 2015 ҫултан пуҫласа, усламҫӑсемпе предприятисене те туллин пулӑшма тытӑнӗҫ. Сӑмахран, ҫӗр лаптӑкӗ илес ыйтупа, лицензи тата аккредитаци тухассипе.
Муниципалитетсен пуҫлӑхӗсем надзор органӗсем тӗрӗслесе халтан яраҫҫӗ тесе кӑмӑлсӑрланнине нумаях пулмасть федерацин Чӑваш Енти тӗп инспекторӗ Геннадий Федоров патӗнче иртнӗ канашлура та палӑртнӑччӗ. Паян, ав, ку ыйту патне тӗрӗслевпе надзор органӗсен тухӑҫлӑхне сӳтсе явакан ведомствӑсен хушшинчи канашлура хускатнӑ иккен. Унта Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев та хутшӑннӑ.
Унта пухӑннӑ тӳре-шара прокуратурӑна тата монополипе кӗрешес енӗпе ӗҫлекен службӑна уйрӑмах ӳпкеленӗ. Мӗншӗн тесен вӗсем ытларах тӗрӗслеҫҫӗ-мӗн.
Хӑйсен сӑмахне ҫирӗплетме муниципалитетсем цифрӑсемех илсе кӑтартнӑ. Кӑҫалхи ҫур ҫулта муниципалитетсенче тӗрлӗ орган 10 пин ытла тӗрӗслевпе надзор мероприятийӗ ирттернӗ. Вӗсен шутӗнче 7,9 пин хутчен ыйтса ҫырнӑ хутсем ҫитнӗ иккен. Вӑл шутран 600 тӗслӗхӗнче кирлӗ информацие уҫӑ ҫӑлкуҫсене вырнаҫтарнӑскерсем пулнӑ иккен.
Муниципалитетсене пӗтӗмпе 133 хутчен 1,085 миллион тенкӗлӗх штарфланӑ иккен. Ҫав шутран 41 процентне монополипе кӗрешекенсем ҫырса панӑ, 38 процентне — прокуратура, ӳркенмесӗрех шутланӑ муниципалитетсем.
«Ылтӑн пучах» уйлӑхра вожатӑйсем ачасенчен тӑрӑхланӑ тӗслӗх пирки пӗр вӑхӑтра питӗ шавларӗҫ. Кун пирки эпир темиҫе те пӗлтернӗччӗ. Вожатӑйсене явап тыттарасси каламасӑрах паллӑччӗ ӗнтӗ. Халӗ, акӑ, тата тепӗр хыпар.
Тивӗҫлӗ йышӑну тумалли пирки РФ Тӗпчев комитечӗн республикӑри тытӑмӗ Чӑваш Енӗн Вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерствине ятарлӑ хут ярса панӑ иккен. Халӗ ведомствӑна ҫав асӑрхаттарӑва хуравлакан ҫыру ҫитнӗ-мӗн. Канма кайнӑ ачасемпе пулса иртнӗ пӑтӑрмахшӑн республикӑн Вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерствинче тӑрӑшакан виҫӗ ҫынна: министр ҫумне, пай пуҫлӑхӗпе ҫав пайри пӗр ӗҫчене — дисциплина тӗлӗшӗнчен явап тыттарнӑ тесе пӗлтернӗ иккен унта.
Ҫак материала ҫырма пуҫлас умӗн совет саманинчи паллӑ пӗр камитри персонаж: «Эпӗ айӑплӑ мар. Вӑл хӑй килчӗ», — тени асӑма килчӗ. «Пире айӑпламалла мар, пулӑшмалла», — тӗмсӗлнӗ иккен тӳре-шара тӗрӗслев органӗсене — прокуратурӑна, Федерацин монополипе кӗрешес енӗпе ӗҫлекен службине, Роспотребнадзора — федерацин Чӑваш Енти тӗп инспекторӗ Геннадий Федоров патӗнче иртнӗ кӗҫнерникунхи канашлура.
Чӑваш Енӗн муниципалитет пӗрлешӗвӗсен канашӗн ӗҫ тӑвакан директорӗ Станислав Николаев тӗрӗслевҫӗсем профилактика енӗпе ытларах ӗҫлеме тытӑннине палӑртнӑ. Ҫапах та ял тӑрӑхӗсене ҫӑмӑлах мар иккен. Кӑҫалхи ҫур ҫула илсен тӗрӗслевсен иккӗ-виҫҫӗмӗш пайӗ — планпа палӑртманнисем. Пӗтӗмпе 133 хутчен миллион тенкӗ ытлалӑх административлӑ штраф ҫырса панӑ.
Профилактика пирки калаҫнӑ май, ку енпе ӗҫлессине тимлӗх нумай уйӑратпӑр тесе палӑртнӑ монополипе кӗрешекенсем. Тӳре-шара сехрине хӑпартас мар тесе тӗллев лартнине Чӑваш Ен прокурорӗн ҫумӗ Александр Григорьев та палӑртнӑ. Унтан та ытларах — прокуратура ытти надзор органӗ пули-пулми тӗрӗслеменнине те сӑнаса тӑрать-мӗн.
Элӗк район администрацийӗ халӑх тӳре-шара, тепӗр майлӑ каласан, хӑйсем патне, епле ыйтупа ытларах пынине тишкернӗ. Кӑҫалхи ҫур ҫулта унти администрацине уйрӑм ҫынсенчен 181 ҫыру ҫитнӗ. Вӗсен шутне сӑмахпа пулӑшу ыйтнӑ 17 тӗслӗхе те кӗртнӗ. Йышпа пухӑнса шӑрҫалакансем те пулнӑ. Ун пекки — 1 тӗслӗх. Цифрӑсене пӗлтӗрхи кӑрлач-ҫӗртме уйӑхӗсенчипе танлаштарнӑ та вӗсен шучӗ 1,16 хут ӳснине асӑрханӑ.
Теприсем республика шайӗнчи пуҫлӑхсенчен пулӑшу ыйтнӑ иккен. Асӑннӑ 181 тӗслӗхрен 9-шне Чӑваш Ен Элтеперӗн Администрацийӗнчен ярса панӑ. РФ Патшалӑх Думин депутачӗ патне ҫул такӑрлатакан та пулнӑ: Руслан Тихоновӑн йышӑну пӳлӗмӗнчен района 1 ыйту ярса панӑ. Пӗр ҫын «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» партин общество йышӑнӑвӗн пӳлӗмне ӳркенмесӗрех ҫитсе килнӗ. Ыйтӑва вырӑнта татмаллине кура ҫыру район администрацине ҫитсе выртнӑ. Тата хастартараххисем, пурӗ 3 ҫын, РФ Президенчӗн Администрацийӗн ҫынсен тата организацисен ҫырӑвӗсемпе ӗҫлекен Управленинех ҫыру ҫитернӗ.
Ҫырусен тӗп пайӗ — 151 тӗслӗх — ҫӗр ыйтӑвӗпе ҫыхӑннӑ. Тӳре-шараран пулӑшу ыйтас хастарлӑхпа вара Элӗк, Крымсарайкӑ, Ехремкасси ял тӑрӑхӗсенче пурӑнакансем палӑрнӑ.
Йӗпреҫ район администрацине иртнӗ эрнекунтан ҫӗнӗ ҫын — Николай Чугаров — ертсе пыма тытӑннӑ. Унччен ҫак тилхепене туртнӑ Анатолий Петров тӗлӗшпе кӑҫалхи нарӑс уйӑхӗнче пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑччӗ. Тӗпчевҫӗсем Анатолий Петров кивӗ тата ишӗлекен ҫуртран куҫарнӑ чух ӗҫ вырӑнӗпе усӑ курса кивӗ тата ҫӗнӗ хваттер хакӗн уйрӑмлӑхне саплаштарма укҫа тӳлеме тивет тесе ҫынсене ӗнентернӗ иккен. «Кӗмӗле» кӑларса хума килӗшмесен хваттер тивӗҫмессипе хӑратнӑ имӗш. Аптӑранипе ҫынсем ҫурт тӑвакан организаци счечӗ ҫине пурӗ 5,9 миллион тенкӗ куҫарнӑ-мӗн.
Депутатсен районти пухӑвӗн черетлӗ ларӑвӗнче администрацие ертсе пыма халӑх тарҫисем икӗ кандидатурӑна пӑхса тухнӑ. Пуҫлӑх лавне туртма кӑмӑл тӑвакансем малтанласа пилӗкӗн пулнӑ иккен, анчах кашнинпе уйрӑмшар калаҫнӑ хыҫҫӑн конкурс комиссийӗ вӗсенчен иккӗшне ырланӑ. Вӗсенчен пӗри — Игорь Семенов, тепри — Николай Чугаров. Юлашкинчен асӑнни юлашки ҫулсенче район администрацийӗн пуҫлӑхӗн ҫумӗн — ял хуҫалӑх пайӗн пуҫлӑхӗ пулса тӑрӑшнӑ. Депутатсенчен 16-шӗ шӑпах ӑна шаннине палӑртнӑ та. Тепӗр улттӑшӗ Игорь Семеновшӑн сасӑланӑ.
Чӑваш Енӗн Информаци политики it.cap.ru текен ҫӗнӗ портал ӗҫлеттерсе янӑ. Вӑл ятарласа тӳре-шара валли шухӑшласа кӑларнӑскер. Унта тытӑмпа ҫыхӑннӑ саккунсемпе, тӗрлӗ информаципе паллашма пулать. Портал пулӑшнипе тӗрлӗ шайри пуҫлӑхсем хӑйсене кирлӗ документсене пӗр-пӗринчен ыйтса илейӗҫ. Ҫӗнӗ сайтра чӑваш чӗлхи валли вырӑн тупӑнманни ҫеҫ пӑшӑрхантарать — чӑвашла тума майӗсем те пур ӗнтӗ, саккунӗпе те пирӗн икӗ патшалӑх чӗлхи. Ҫак хисеплемеҫҫӗ тӳре-шарасем чӑвашсен чӗлхине.
Аса илтеретпӗр, хальхи вӑхӑтра ведомствӑсем хушшинче электронлӑ майпа ӗҫ тӑвакан 15 влаҫ органӗ, 26 муниципалитет, 291 ял тӑрӑхӗ ҫыхӑну тытать. Асӑннӑ тытӑм урлӑ халӗ республикӑра ведомствӑсем хушшинче 2 пин ытла, федерацин влаҫ органӗсем 5 пин ытла запрос янӑ иккен.
Иртнӗ уйӑхра порталпа Шупашкар, Элӗк, Хӗрлӗ Чутай, Муркаш, Ҫӗрпӳ районӗсен, Ҫӗнӗ Шупашкар хулисен администрацийӗсем, ЧР Тариф енӗпе ӗҫлекен тытӑм, Сывлӑх сыхлав, Пурлӑх тата ҫӗр хутшӑнӑвӗсем министерствисем порталпа уйрӑмах хастар усӑ курнӑ иккен.
+14.3 °C