Умра — сивӗ кунсем. Ҫитес вӑхӑтра пӗвесем, кӳлӗсем, плотинӑсем пӑрпа витӗнӗҫ. Анчах та малтанхи ҫӳхе пӑр чылай хӑрушлӑх кӑларса тӑратать. Калас пулать, уйрӑмах ачасем ҫӳхе пӑр ҫине кӗме кӑмӑллаҫҫӗ.
Чӑваш Ен территорийӗнче пӗвесем, кӳлӗсем, плотинӑсем сахал мар. Пӑр хулӑнӑшӗ нихҫан та пӗр пек шӑнса лармасть. Юханшыв варринчи пӑр ҫӳхерех пулма пултарать. Ҫакна асра тытмалла: пӗр ҫынна 7 сантиметртан кая мар хулӑнӑш пӑр тӳсет. Каток-мӗн тӑвас тесен унӑн хулӑнӑшӗ 12 сантиметр е ытларах та пулмалла. Пӑр хулӑнӑшӗ 15 сантиметр ытларах пулсан кӑна ун тӑрӑх ҫуран каҫса ҫӳреме юрать. 30 сантиметр хулӑнӑшлӗ пӑр ҫине автомашинӑпа кӗмелле мар. Шыв температури 2 градус сивӗ пулсан ҫын унта 5-8 минут кӑна тытӑнса тӑма пултарать.
Пӗтӗмӗшле илсен, пӑр ҫинче асӑрханулӑх кирлӗ. Тимлӗхе ӳстерни инкек-синкекрен хӑтӑлма май парӗ.
Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Нарат ялӗнче хӗл ларриччен кивӗ пӗвене юсарӗҫ.
Ку пӗве темиҫе ҫул ӗнтӗ пушӑ тӑрсаччӗ — пӗр ҫулхине ҫурхи шыв татса кайнӑ хыҫҫӑн ӑна юсама халӑхӑн вӑхӑт тупӑнмарӗ. Ҫавах та шыв управӗ кирлине халӑх ӑнланмасть теме пулмасть — унта хур-кӑвакал ӳстерме те, кирлӗ вӑхӑтра шыв илме те пулнине пӗлсех тӑрать. Ҫакна шута тытсах ӗнтӗ наратсем нумай пулмасть пӗвене юсарӗҫ — хулӑм труба хурса тӑпрапа витсе лартрӗҫ, вала ҫирӗплетрӗҫ.
Кунпа кӑна ӗҫ вӗҫленмерӗ — ял халӑхӗ икӗ ҫуп-ҫап купине тасатрӗ. Пӗри пӗве ҫывӑхӗнче вырнаҫнӑччӗ, тепри — Октябрь урамӗ вӗҫӗнче.
Чи хастаррисем шутӗнче Лаврентьева Г.А., Сарин Е.Г., Трифонов В.А., Даньков В.В. пулчӗҫ. Чӑн та, хӑтлӑ ялта пурӑннине нимӗн те ҫитмест. Хастар ҫынсене тав сӑмахӗ ҫеҫ каламалла!
Кивӗ Вӑрмар пӗвине епле юсанине тӗрӗслесех тараҫҫӗ — ӗнер, юпан 25-мӗшӗнче ӗҫсем епле пынипе Вӑрмар район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Константин Никитин, ҫурт тӑвӑмпа халӑх усӑ куракан инфраструктурӑн аталану пайӗн ертӳҫи Александр Тихонов тата Кивӗ Вӑрмар ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Николай Борисов паллашнӑ.
Пӗвене «Стройсервис» ТМЯО юсать. Ку ӗҫе тума вӑл уҫӑ аукционра выляса илнӗ. Килӗшӳ тӑрӑх «Стройсервис» пӗвен шахтине тата тӗкӗлесе тӑракан юпасене тӗпрен юсамалла, ҫавӑн пекех шыв управӗн валне ҫирӗплетмелле. Организацин маҫтӑрӗ Дмитрий Геннадьевич шантарнӑ тӑрӑх пур ӗҫе те планпа туса ҫитерме тӑрӑшӗҫ.
Ҫак кунах ӗҫлӗ ушкӑн Чулкас ял тӑрӑхӗнчи Ямпай ялӗнче ҫутӑ кӗртесси епле пынипе паллашнӑ. Чӳк уйӑхӗнче Ҫамрӑксен урамӗнче «ЭнергоСетьСтрой» ТМЯО ҫутӑ пуласса шантарать.
Сӑнсем (24)
Юпа-чӳк кунӗсем ҫитсе пынӑран ҫутҫанталӑк самай улшӑнать — кӗрхи сӑн ҫапать. Йывӑҫсем симӗс тума саратаҫҫӗ-хӗретеҫҫӗ, кайӑксем кӑнтаралла кайма хатӗрленеҫҫӗ. Ҫулӗ инҫе пулнӑран хур кайӑксем пысӑк шывсенче канса илеҫҫӗ, вӑй илеҫҫӗ.
Нумай пулмасть Вӑрӑмпуҫ пӗвинче ял халӑхӗ акӑшсене асӑрханӑ. Канаш тӑрӑхӗнче вӗсем сайра хутра чарӑннӑран шурӑ кайӑксем питӗ кӑсӑклантарнӑ — чылайччен сӑнарӗҫ вӗсене.
Этем тени хӑш-пӗр чухне ҫутҫанталӑкпа ытла та сӗмсӗррӗн усӑ курать — ҫӳпӗлет, терпейсӗрлӗх кӗртет.
Авӑнӑн 8-мӗшӗнче Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Кукашни шкулӗн ачисем «Таса ҫыран» акци ирттерсе вырӑнти пӗве ҫыранӗсене ҫӳп-ҫапран тасатрӗҫ. Пластик савӑт, хут таткисем, кӑвайт юлашкийӗсем — ку ӑпӑр-тапӑра, паллах, ют ҫынсем мар, канма е пулӑ тытма килекенсем хӑварнӑ. Вӗсем пуҫтарманнине шкул ачисем, 7-8 классенче вӗренекенсем пӗр ҫӗре пухрӗҫ. Уйрӑмах 7-мӗш класс ачисем хастар ӗҫлерӗҫ. Пӗтӗмӗшле 50 кило ытла пуҫтарӑнчӗ.
Шӑмӑршӑ районӗнчи Палтиел ҫумӗнчи вӑрманта, Хырла юханшывне пӳлсе мӑн плотина тунӑ. Унӑн лаптӑкӗ пысӑк — 420 гектар. Управра 15,7 миллион кубла метр шыв пуҫтарӑннӑ. Тӗп дамба тӑршшӗ икӗ ҫухрӑм. Строительсен «штабӗн» ертӳҫи Камиль Салихов тӗп инженер пӗлтернӗ тӑрӑх — федерацин Атӑлҫи округӗнче этем аллипе тунӑ ҫакнашкал объект (ӗҫмелли шыв пухмалли) хальлӗхе урӑх ҫук.
Республикӑри тата Раҫҫейри «Таса шыв» программӑпа килӗшӳллӗн ҫакӑнти шывпа республикӑн кӑнтӑр енче вырнаҫнӑ Шӑмӑршӑ, Патӑрьел районӗсенчи тата Каҫал енӗн пӗр пайӗнчи ялсене тивӗҫтерме тытӑнмалла — пурӗ 84 ял. Сӑлтавӗ паллӑ: халӗ пусӑсенчен тата артезиан шӑтӑкӗсенчен илекен шыв санитари нормисене пӗрре те тивӗҫтермест. Уйрӑммӑн илсен таврари ҫӑлсенче тимӗр тата бор виҫисем виҫӗ хут пысӑк. Акӑ мӗншӗн эпир вар-хырӑм чирӗсемпе нушаланатпӑр!
Управӑн никӗсне 2005 ҫулхи ҫу уйӑхӗнче хывма пикеннӗ. Виҫӗм ҫул вара ҫулталӑк вӗҫӗнче гидроузела патшалӑх комиссийӗ хута яма йышӑннӑ.
Ҫуллахи шӑрӑх кунсенче шыва кӗме кӑмӑллӑ. Лапсарсен ку енӗпе хальччен йывӑртарахччӗ: юнашар ниепле те кӳлӗ ҫук, чи ҫывӑх пӗве те — Ассакассинче. Кӑҫал пӗлтӗрхи пек типӗ ҫанталӑк тӑмасть пулин те — кӑнтарлахи температура пӗчӗк мар — 20 ытла.
Ҫакна асра тытса ӗнтӗ вырӑнти пуҫлӑхсем ялта пӗвесем тума шут тытнӑ та ӗнтӗ — пӗрре мар, иккӗ таранах. Нумай пулмасть Шоссепе Шупашкар урамӗсем хушшинче вырнаҫнӑ Киремет ҫырминче пӗрремӗшне пӗвеленӗ. Ҫапла май ялти ача-пӑчан, халӑхӑн халь Асса пӗвине (Ассакасси ялӗпе ҫуммӑн вырнаҫнӑскерне) каяс сӑлтавсем сахаланнӑ. Тепри унран кӑшт анатаран пулӗ.
Ялта пӗве пачах та ҫук теме май ҫук ӗнтӗ — пурри пур-ха, анчах тахҫанах тунӑскер типсе ларнӑ, ҫурхи вӑхӑтра ҫеҫ шывпа тулать. Ӑпӑр-тапӑр пайтах, юшкӑнлӑ — ку вырӑнта, паллах, шыва кӗме май ҫук.
| ҪӖР | 24 |
Анаткас Уҫырма ялӗнчи (Канаш районӗ) Уй урамӗнче (ул. Полевая) нумай пулмасть, ҫӗртмен 21-мӗшӗнче, пӗве юсарӗҫ. Ӗҫе вырӑнти ял тӑрӑхӗн администрацийӗ йӗркеленӗ — ҫӗр турттарма «Агат» ТМЯО-ран экскаваторпа самосвал ыйтса илнӗ. Пархатарлӑ ӗҫе Анаткас Уҫырма ялӗнче пурӑнакан Виталий Николаев та хутшӑннӑ — хӑйӗн тиев машинипе ҫӗр турттарнӑ.
Ку пӗве пысӑках мар пулин те, ҫурхи шыв ӑна татса каяс хӑрушлӑх пурччӗ. Халӗ вара, пӗве пуҫне ҫирӗплетнӗ хыҫҫӑн, вӑл сирӗпех тӑрасса шанӑҫ пур.
Тирпейлӗ вырӑн ялан илем кӳрет. Ҫакна асра тытсах ӗнтӗ нумай пулмасть, авӑнӑн 16-мӗшӗнче, Хирти Мӑнтӑр ялта пӗве тасатрӗҫ. Ӗҫе юнашар урамсенчи халӑх тухрӗ. Хирти Мӑнтӑрти тӗп пӗлӳ паракан вӑтам шкул ачисем уйрӑмах хастар ӗҫе кӳлленчӗҫ — пӗрле ӗҫлесе пӗр трактор ӑпӑр-тапӑр пуҫтарчӗҫ.
Хастар ӗҫленисене уйрӑммӑн асӑнса хӑвармалла: класс ертӳҫи Астраханова Елизавета Александровна; Афанасьев Федор Ильичпа Данилов Сергей Александрович кил-йышӗ. Васильева Ольга Павловна, Мордяков Александр Витальевич тата Миронов Алексей Юрьевич та вӗсене самай пулӑшрӗҫ.
Ҫуллахи шӑрӑх кунсем иртсе кайрӗҫ пулин те чӑваш халӑхӗ ҫӑлсемпе пӗвесем пирки манмасть. Ак, нумай пулмасть, Патӑрьел районӗнче пӗвесене тарӑнлатрӗҫ. Кун пирки «Хыпар» хаҫат пӗлтерет.
Хуравай ҫырми Патӑрьел районӗнче вырнаҫнӑ Вӑрманхӗрри Шӑхаль ҫумӗнчи вӑрман уҫланки урлӑ хӑйне валли ҫул уҫнӑ. Тахҫан тунӑ пӗве вӗҫне ӗнесем тапӑра анатчӗҫ. Пуҫӗнче, тарӑнрах вырӑнта, ял ҫыннисем ҫӑвӗпех ӑшӑ шывра чӳхенсе уҫӑлатчӗҫ. Шел, иртнӗ ӗмӗр вӗҫнелле ҫурхи шыв-шур татса кайнӑ хыҫҫӑн курорт евӗр хитре вырӑн юрӑхсӑра тухрӗ. Кӑҫалхи шӑрӑхра кӳлленчӗксем кӑна мар, ҫырми хӑй те типсе ларчӗ. Ӑна чӗртсе тӑратасчӗ тесе халӑх сахал мар шухӑшланӑ. Улатӑрпа Йӗпреҫ енче вӑрмансем ҫунни те ял пуҫлӑхне ҫирӗп утӑмсем тума хистерӗ пулӗ. Вут-ҫулӑм тухас-тӑвас пулсан таврара пӗр витре шыв ӑсмалӑх ҫӑл ҫук!
Патӑрьелӗнчи Шӑнкӑртам строительство организацийӗ пархатарлӑ ӗҫе пурнӑҫлама килӗшнӗ. Бульдозерсемпе скреперсем хытнӑ ҫӗре хырса тикӗсленӗ хыҫҫӑн шыв управӗ тепӗр хут «шӑтса» тухрӗ.
+22.3 °C