Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче нумай пулмасть Яков Ухсай ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине халалласа «Ҫӗр поэчӗ: Ухсай Яккӑвӗн пултарулӑхӗнчи хресчен тата ҫӗр шӑпи» регионсен пӗрлехи ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ иртнӗччӗ. Ун тӗлне шкулсенче ятарласа ӳнер ӑмӑртӑвӗсем те ирттернӗччӗ. Ачасем ӑсталанӑ ӳкерчӗксене институтӑн курав залӗнче курма пулатчӗ — вӗсенче ҫамрӑк ӳнерҫӗсем Яков Ухсай пултарулӑхне епле курни, хӑйне евӗрлӗ сӑнарласа кӑтартни сисӗнетчӗ. Кӑранташ, тушь, гуашь, акварель сӑрӑ, киҫтӗк — вӗсемпе пӗлсе усӑ курсан чӑн та куҫа илӗртӳллӗ ӳкерчӗксем ӑсталама пулать.
Курав нумай вӑхӑт институтра вырнаҫнӑ хыҫҫӑн районсем тӑрӑх ҫулҫӳреве тухрӗ. Ӳкерчӗксемпе ҫапла май чылай ача-пӑча, ашшӗ-амӑшӗ паллашма пултарӗ.
Хӑш-пӗр ӳкерчӗксен илемлӗхне эсир тӗнче тетелӗнче те курма пултаратӑр — сире валли ятарласа институтра тунӑ сӑнӳкерчӗксене кунта вырнаҫтарнӑ.
250 яхӑн ӳнер ӗҫӗ — кунта графика та, скульптура та, ҫӗвӗ-тӗрӗ те, йывӑҫран касса кӑларнӑ ал-ӗҫ хатӗрӗсем те. Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче ҫӗнӗ курав уҫӑлчӗ.
Ҫакӑн йышши курава республикӑри ӳнерҫӗсен пӗрлешӗвӗ кашни ҫулах йӗркелет. Кӑҫал унта республика тулашӗнчи художниксем те хутшӑнаҫҫӗ. Тава тивӗҫлӗ ӑстасен ӗҫӗсемпе юнашарах — ҫамрӑк авторсен ӳкерчӗкӗсем. Кӑҫалхи куравра вӗсем ҫурри таранах. Ҫамрӑксен ӗҫӗсене аслӑрах ӑстасеннинчен уйӑрса илме йывӑр мар, тавракурӑмӗ урӑхларах. Портрет, пейзаж ӳкерчӗкӗсемпе юнашарх чӑваш тӗррисем, тӑмран тунӑ савӑт-сапа, графикӑпа мозаика курава хӑйне май илем, асамлӑх кӳреҫҫӗ. Кӑҫалхи курава ҫӗнӗлӗх те кӗртнӗ. Ӳнерҫӗсем реабилитаци центрӗнчи, ача сачӗсенчи, шкулсенчи ачасем валли мастер-классем ирттерӗҫ. Вӗсен тӗллевӗ ҫамрӑксене ӳнер ӗҫӗпе кӑсӑклантарасси, пултарулӑх ҫул-йӗрне тупма пулӑшасси.
Чӑваш наци библиотекин Геннадий Айхи пӳлӗмӗнче «Тумас Транстрёмер тата Геннадий Айхи» курав уҫӑлнӑ. Ӑна Чӑваш халӑх поэчӗн юлташне, Нобель премийӗн (литература енӗпе) лауреатне Тумас Транстрёмера халалланӑ.
Вӗсем 1993 ҫулта Г.Айхипе Перуджа хулинче (Итали) Петрарка премине панӑ чухне паллашнӑ. Сӑмах май, Транстрёмер та ҫак преми лауреачӗ. Ҫулталӑк иртсен вӑл чӑваш ҫыравҫине Швецие чӗннӗ. Унта унӑн пултарулӑхне халалланӑ Пӗтӗм тӗнчери фестиваль иртнӗ. Ҫавна май Геннадий Николаевич хӑйне евӗрлӗ парне хатӗрленӗ. Швед поэчӗн сӑввисене, И.Кутик куҫарнӑскерсене, тата И.Вулох илемлетнӗскерсене «Сегодня» хаҫатра (1994, ҫу, 7, 85№) пичетленӗ. Хыҫсӑмахне хӑй ҫырнӑ. Транстрёмер ку парнене хӗпӗртесе йышӑннӑ. 2001 ҫулта Мускавра Г.Айхин, И.Вулохӑн, Т.Транстрёмерӑн пӗрлехи куравӗ йӗркеленнӗ.
Ҫакӑн пирки тӗплӗнрех Наци библиотекинчи куравра пӗлме пулать, вӑл унта чӳкӗн 30-мӗшӗчченех ӗҫлӗ.
«Бичурин тата паянхи самана» музейра (Кӳкеҫре вырнаҫнӑ) Владимир Галошев ӳнерҫӗн «Тӳпери ҫӑлтӑр» ӳкерчӗксен куравӗ уҫӑлчӗ. Курава ӳнерҫӗ 50 ытла ӗҫ тӑратнӑ — живопиҫ, графика тата декоративлӑ алӗҫ ӳнерӗ. Вӗсен тематики, тӗпрен илсен, чӑваш юмах-халапӗсенчи сӑнарсем: чӑваш туррисем, тӗнче пулса кайни, ырӑпа усал кӗрешни тата ытти те.
В. Галошев «Тӗлӗнмелле тӗрӗ» (1996), «Эткер» (2009), «Чӑваш тӗнчи» (2011) илемлӗ фильмсен авторӗ. Пӗрине, сӑмахран «Чӑваш тӗнчи» фильма, эсир тетелти СУМ лавккара та туянма пултаратӑр. Вӗрентӳ министерстви те ун ӗҫӗсене Чӑваш Республикинчи шкулсенче усӑ курма ирӗк панӑ.
Авӑнӑн 30-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче Станислав Юхтар куравӗ ӗҫлеме тытӑнчӗ. Ӑна уҫма музей директорӗ Геннадий Козлов, Раҫҫей халӑх ӳнерҫи Равель Фёдоров, ӳнер пӗлӗвӗн тухтӑрӗ Алейсей Трофимов, Чӑваш художникӗсен пӗрлӗхӗн правлени председателӗ Василий Кузьмин, Ӳнер музейӗн тӗп управҫи Георгий Исаев татат ыттисем хутшӑнчӗҫ. Тухса калаҫакансем пурте ӳнерҫӗ ӗҫӗсенчи хӑйнеевӗрлӗхе палӑртрӗҫ, вӑл усӑ куракан мелсемпе меслетсене сӳтсе яврӗҫ. Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ ӳнерҫине ӗҫре ӑнӑҫусем сунса унӑн юлташӗсем Николай Кривошеевпа Вадим Шипилевский те тухса сӑмах каларӗҫ.
Станислав Юхтарӑн ӳкерчӗкӗсенчи тӗп сӑнар — ҫутҫанталӑк. Чылайӑшӗсенче вӑл тӗнчене тытса таракан вӑйсене сӑнлать, этемӗн ҫутҫанталӑкри вырӑнне кӑтартса пама тӑрӑшать. Унашкал ӳкерчӗксем шутне «Этем тата Ҫӑлтӑрсем», «Пурнӑҫ йывӑҫҫи» тата «Леш Тӗнче» ятӑмсем кӗреҫҫӗ. Станислав ӗҫӗсенче чӑваш тӗнӗ те пысӑк вырӑн йышӑнать.
Чӳк уйӑхӗн пиллӗкмӗшӗнче — вӗрентекенсен кунӗ. И.Н.Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнче те ҫак уява сумлӑн паллӑ турӗҫ. Преподавательсем валли ятарласа концерт кӑтартрӗҫ.
Ку кӑна та мар, кӗрхи улма-ҫимӗс пуянлӑхне пуҫтарса курав та йӗркеленӗ. Кашни факультет хӑй ӑсталӑхне, фантазине кӑтартма мел тупнӑ. Темле асамлӑ чӗрчунсен тӗнчине лекнӗн туйӑнчӗ выставкӑпа паллашнӑ чух. Кашни пахча ҫимӗҫе чун кӗртнӗ, сӑн панӑ. Ҫак пӗчӗк теттесем кӗрхи ҫимӗҫсем тесе пӗрре пӑхсан калаймӑн та. Мӗн кӑна ҫук пуль кунта! Чӗрӗпӗ, чее тили, хаяр крокодилӗ, упи, мулкачӗ, упӑти… Куҫ чарӑлса каять. Ҫӑмартапа помидортан ӑсталанӑ кӑмпасем, ҫулҫӑсем, пилеш, чечексем. Ак тата… тата… купӑсти… епли кӑна ҫук-ши! Кавӑнран мӗн тӗрлӗ япала ӑсталаман-ши тата! Ку ҫеҫ те мар-ха. Кӗр мӑнтӑрӗн апат-ҫимӗҫӗ те сӗтел ҫинчех. Ҫавра ӑшӑ ҫӑкӑрӗ, сӑри, салачӗ… Каласа та пӗтерес ҫук пуль!
Апат-ҫимӗҫре кӑна мар, техникӑра та ӑсталӑх кӑтартакансем пулчӗҫ. Ак йывӑҫран касса тунӑ пӗчӗк упасем вутӑ сӗреҫҫӗ, пӗр спортсменӗ кире пуканӗ йӑтать, ҫавӑнтах арҫын ачипе хӗрачи велосипедпа пыраҫҫӗ.
Кӑҫал авӑнӑн 18-пе 23-мӗшӗсенче Шупашкарта ҫулсерен иртекен «XXI ӗмӗрӗн Кулибинӗ» ятпа алӑпа тунӑ тракторсен куравӗ иртӗ. Машин тӑвакансен кунне халалланӑ мероприяти «Трактор кун-ҫулӗн ӑслӑлӑхпа техника музейӗнче» (Мир пр., 1) иртӗ.
Йӗркелӳҫӗсем курав интереслӗ иртессе шанаҫҫӗ. Кашни номинацире виҫӗ преми пулӗ. Ҫӗнтерӳҫӗсене вара пысӑк укҫаллӑ парне кӗтет.
Ӑста алӑсем тунӑ тимӗр урхамахсене Шӑмӑршӑ районӗнче те курма пулать. Тӗслӗхрен, Ярӑславри Фёдор Хайлов хуҫалӑхӗнче унашкал трактор пур. Хӑй каласа панӑ тӑрӑх ӑна хатӗрлеме ЗИД-4,5, ГАЗ-51, «Жигули» пайӗсем кайнӑ. Урхамах 10 ҫул ытла ӗнтӗ килти хуҫалӑхра пулӑшу кӳрет — утӑ ҫӑлма, ана сухалама унсӑр ниепле те май ҫук.
Эрнекун, пушӑн 18-мӗшӗнче, Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче Александр Никонорович Алимасовӑн куравӗ уҫӑлнӑ. Ӑна пултаруллӑ ӳнерҫӗ пирӗнтен вӑхӑтсӑр уйрӑлса кайнӑранпа 40 кун ҫитнӗ тӗле йӗркеленӗ.
Александр Алимасовӑн ӗҫӗсем гуманитари институчӗн 2-мӗш хутӗнче вырнаҫнӑ, эсир вӗсемпе ӗҫ кунӗсенче 9-па 17 сехет хушшинче паллашма пултаратӑр.
Алимасов Александр Никонорович — чӑваш ӳнерҫи, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ. 1935 ҫулхи нарӑсӑн 2-мӗшӗнче Пушкӑртстанри Пишпӳлек районӗнчи Ермолкино ялӗнче ҫуралнӑ. Чӑваш ӳнерҫисен пӗрлешӗвӗн пайташӗ (1995).
Александр Никонорович кӑҫал нарӑс уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче 77 кайсан вӑхӑтсӑр ҫӗре кӗчӗ.
Шупашкарти ӳнер училищине (1964 ҫулта), Чӑваш патшалӑх педагогика институчӗн ӳнерпе графика факультетне (1974) вӗренсе пӗтернӗ. Телевиденире ӗҫленӗ, педагогика институтӗнче, ӳнер училищинче вӗрентнӗ. Чӑваш Республикин Мускаври елчӗлӗхӗ ыйтнипе Александр Никонорович чӑвашсен чи паллӑ ҫыннисен сӑнӗсене (Н.
Кӑрлачӑн 25-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче Владислав Немцевӑн ятарлӑ куравӗ ӗҫлеме пуҫланӑ.
Юбиляра ӳнер анинче тӑрӑшса ӗҫленӗшӗн Чӑваш Республикин Президенчӗ Михаил Игнатьев хӑйӗн Хушӑвӗпе пултаруллӑ ӳнерҫе «Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ ӳнерҫи» ята панӑ ятпа саламларӗҫ.
Курава килнӗ ҫынсене ун ӗҫӗсем кӑмӑла кайрӗҫ. «Тавралӑхра чаплӑран та чаплӑ тавралӑх», — тесе хакларӗҫ ун ӗҫӗсене хӑш-пӗр куракан.
Раштавӑн 16-мӗшӗнче К.В. Иванов ячӗллӗ литература музейӗнче Любовь Мартьянова ҫуралнӑранпа 60 ҫул ҫитнӗ ятпа «Эсӗ чӗртнӗ вучах» ятлӑ курав уҫӑлать. Пуҫламӑшӗ 14 сехетре.
Любовь Васильевна Мартьянова 1950 ҫулхи раштавӑн 16-мӗшӗнче Сӗнтӗрвӑрри районне кӗрекен Карапаш ялӗнче ҫуралнӑ. Октябрьскинчи вӑтам шкулта пӗлӳ пухнӑ, Шупашкарти пир-авӑр комбинатӗнче ӗҫленӗ.
Каярахпа Чӑваш патшалӑх университечӗн историпе филологи факультетӗнчен вӗренсе тухнӑ. 1974-1977 ҫулсенче Патӑрьел районӗнчи Турханти вӑтам шкулта ачасене вӗрентнӗ. 1977 ҫултан пуҫласа «Тӑван Атӑл» журналта поэзи пайне ертсе пынӑ.
Унӑн паллӑрах кӗнекисем: «Эп чӗртнӗ вучах» (1982), «Сенкер ачалӑх» (1983), «Шурӑ юр юрри» (1986), «Йышӑнман сӑмахсем» (1991).
+0.3 °C