Шупашкарти 131-мӗш ача пахчинче завхозра тӑрӑшакан Лидия Васильева хулари 132-мӗш пахчара бассейн ҫуккишӗн питӗ пӑшӑрханса ҫӳренӗ. Шухӑшпа шур пӳрт лартаймӑн та, чунне ыраттарса ывӑннӑ хӗрарӑм Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев патне вӗҫтернӗ.
Пысӑк пуҫлӑх патӗнче завхоз Элтепер ҫынсене ятарласа йышӑннӑ кун, утӑ уйӑхӗн 27-мӗшӗнче, пулнӑ. Лидия Васильева 132-мӗш ача пахчинче бассейн ҫуккине хӑйӗн мӑнукӗ Мария унта ҫӳренӗрен пӗлет-мӗн. «Ӗҫлемен ҫав бассейна юсама эсир пулӑшасса питӗ шанас килет. Халӗ ача пахчинче юсав пырать. Унти коллектив питӗ лайӑх, эпир пуринпе те кӑмӑллӑ», — йӑлт ӑнлантарнӑ йышӑнӑва пынӑ хӗрарӑм.
Элтепер хула администрацине бассейна юсассипе ҫыхӑннӑ хутсене хатӗрлеме хушнӑ.
Патӑрьел районӗнчи Шӑнкӑртамри тӗп стадионта ӗнер Республикӑри ача-пӑча сабантуйӗ иртнӗ. Ӑна Чӑваш Енри мӑсӑльмансен тӗн управленийӗ йӗркеленӗ.
Уяв ячӗпе саламлакансен хушшинче Патӑрьел район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Рудольф Селиванов, Альбир хазрат Крганов муфти тата ыттисем пулнӑ. Уява республикӑри культура министрӗн ҫумӗ Вячеслав Оринов та ҫитнӗ.
Республика кунне тата Ӗҫ ҫыннин ҫулталӑкне халалласа Шупашкарта «Ача-пӑча Акатуйӗ» фестиваль-конкурс иртессине эпир пӗлтернӗччӗ. Ӑна ҫӗртме уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Шупашкарти А.Г. Николаев ячӗллӗ паркра йӗркеленӗччӗ. Уяв программине чӑваш юррин тата ташшин конкурсне, «Ӗҫ ҫыннине мухтатпӑр» ӳкерчӗксен конкурссене, «Шупашкар хула паттӑрӗ» ятпа 9–10 ҫулти арҫын ачасем хушшинче вӑй виҫмелли ӑмӑртӑва тата ыттине кӗртнӗччӗ.
Кӑҫал шывра путакан ҫын нумай. МЧС асӑрхануллӑрах пулма ыйтсан та республикӑра инкек ҫине ҫинех пулать. Шел те, ачасен пурнӑҫӗ те татӑлать шывра.
Шупашкарти кӳлмекре паян инкек пулнӑ. 16 сехетре унта хӗрача путса вилнӗ.
Куракансем каланӑ тӑрӑх, виҫӗ хӗрача, 11–13 ҫулсенче курӑнаканскерсем, шыва кӗнӗ. Вӗсенчен пӗри ҫыран хӗррине тухнӑ. Иккӗшӗ шывра путма тытӑннӑ. Пӗрне водолазсем тӳрех ҫӑлнӑ. Ӑна тухтӑрсем тӗрӗсленӗ, анчах вӑл пульница кайма килӗшмен.
Виҫҫӗмӗш хӗрачана вара ҫӑлавҫӑсем пӗр сехет шыранӑ. Шел, унӑн пурнӑҫне ҫӑлма май килмен. Халӗ инкек мӗнле пулнине уҫӑмлатаҫҫӗ.
Муркаш районӗнчи Москакасси ял тӑрӑхӗнче ҫамрӑксен уявне ирттернӗ. Ӑна йӗркелеме унти яш-кӗрӗмпе хӗр-упраҫ хастар хутшӑннӑ.
Вӗсемех уяв вырӑнне ҫулса тирпейленӗ, сценӑна сӑрланӑ, музыка аппаратурине, кирлӗ ытти хатӗр-хӗтӗре вырнаҫтарнӑ.
Мероприятире пӗчӗк ачасенчен пуҫласа ваттисем таранах савӑнма пултарнӑ. Вырӑнти тӳре-шара та унта пырса ҫитнӗ. Маларах вара лотерея та выляттарнӑ, тӗрлӗ спорт ӑмӑртӑвӗ йӗркеленӗ, Шупашкартан клоунсене чӗнсе илнӗ. Темиҫе теҫетке ҫул каяллахи юрӑсене янӑратнӑ май ташлаканӗ ташланӑ, пӑхса тӑраканӗ пӑхса тӑнӑ.
Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Г.Г.Голубева пӗлтернӗ тӑрӑх, спонсорсемсӗр иртмен ку уяв. Ҫавӑнпа та вӑл вӗсене уйрӑмах тав тунине пӗлтерет.
Миҫе хутчен асӑрхаттараҫҫӗ ӗнтӗ: чӳрече уҫӑ чухне е москитлӑ сетка карсан пӗчӗк ачана пӗччен ан хӑварӑр! Шупашкарта шӑпӑрлан ҫӳллӗшӗнчен ӳкнӗ.
Юрать, суранланнӑ ҫеҫ вӑл. Ӑна васкавлӑ медпулӑшу ӗҫченӗсем пульница илсе кайнӑ.
Ку пӑтӑрмах утӑ уйӑхӗн 24-мӗшӗнче 23 сехетре пулнӑ. Республикӑри ҫӑлавпа шырав службине хӗрарӑм шӑнкӑравланӑ. Хайхискер хваттерне кӗреймест-мӗн. Алӑка шалтан питӗрнӗ, унта вара ача пӗчченех.
Ҫӑлавҫӑсем вырӑна ҫитнӗ, алӑка ҫӗмӗрсе шала кӗнӗ. Анчах хваттерте никам та пулман. 5 ҫулти арҫын ачан 3-мӗш хутран чӳречерен ӳкнӗ.
Выртан каска мӑкланнӑ, ҫӳрен каска якалнӑ тенӗ ваттисем. Шупашкарти 2-мӗш пуҫламӑш шкул: «Укҫа хӗсӗк, ҫитсе пымасть», — тесе ларас вырӑнне шкулсенчи инноваци проекчӗсене аталантарма федераци хыснинчен паракан «кӗмӗле» ҫӗнсе илессишӗн конкурса хутшӑннӑ.
Хутсем хатӗрлесе чӑрманни сая кайман: «Вӗренӳри стартап» лотпа ҫӗнтернӗ. Заявкӑсем нумай пулнӑ — пурӗ 117. Анчах конкурса 84-шне кӑна йышӑннӑ.
Шупашкарти 2-мӗш шкул та, каларӑмӑр ӗнтӗ, телейлисен шутне лекнӗ. Вӗренӳ учрежденийӗн директорӗ Алевтина Димитриева федераци хыснинчен тивӗҫекен 1,8 миллион тенке педагогсен квалификацине ӳстерме, ачасемпе вӗсен ашшӗ-амӑшӗ валли навигатор хатӗрлеме, вӗренӳре кирлӗ тата ытти хӑш-пӗр тӗллевпе усӑ курассине пӗлтернӗ.
Ҫуллахи шӑрӑх кунсенче ҫынсем шыва путни, шел те, час-часах тӗл пулать. Ҫак кунсенче Хӗрлӗ Чутай районӗнчи темиҫе ҫемье шар курнӑ — вӗсем хӑйсен ҫывӑх ҫыннисене ҫухатнӑ.
Тихӑнушкӑнь ялӗнчи пӗр ҫемье ӗнер пӗве хӗрринче каннӑ. Арҫын катамаранпа ярӑнса ҫӳренӗ, унӑн 12 ҫулхи хӗрӗ пӗве хӗрӗнче ларнӑ. Тем вӑхӑтра ача тимлӗхе ҫухатнӑ — ура шуҫса кайнӑ та шыва путма тытӑннӑ.
Инкеке асӑрханӑ ашшӗ хӗрӗ патне ҫийӗнчех ишсе пынӑ та ачине ҫыран хӗрне васкаса тӗксе кӑларнӑ. Анчах хӗрне ҫӑлма ӑнтӑлнӑ арҫын пурнӑҫӗ шывра сарӑмсӑр татӑлнӑ: вӑл шыва хӑй путнӑ. Инкек сӑлтавне катамаранпа ярӑнма тухнӑ ҫав арҫыннӑн хӑрах алли ӗҫлеменнипе сӑлтавлаҫҫӗ. Ҫапла вара 12-ри ача ашшӗ хӗрӗн куҫӗ умӗнчех шыва путса вилнӗ.
Вӑт паттӑр ку. Денис Кириллов путакан ачасене курсан ҫухалса кайман — пулӑшма чупнӑ.
Утӑ уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Шупашкарти пӗр пляж ҫумӗнче арҫын путакан икӗ арҫын ачана шывран туртса кӑларнӑ. Денис унта ҫемйипе канма юратать. Ҫав кун вӑл шывра вылякан икӗ ачана асӑрханӑ. Денис вӗсене асӑрхаттарасшӑн пулнӑ. Ҫав вӑхӑтра вара пӗри шыв айне кайнӑ, тепри те путма тытӑннӑ.
Денис иккӗмӗш ачана тупас тесе виҫӗ хутчен чӑмнӑ. Ҫыран хӗррине кӑларсан вӑл вӗсен уринчен тытса силленӗ, ҫапла майпа ҫӑлнӑ. Ыттисем пулӑшма шутламан та. Арӑмӗ ҫеҫ пынӑ ун патне. «Тавтапуҫ», — тенӗ те ачасем чупса кайнӑ. Вӗсене шыв хумӗ илсе кайнӑ-мӗн. Пӗри тепринчен тытӑнса ҫыран хӗррине тухма хӑтланнӑ вӗсем.
Ксюша Максимов комӑна кӗрсе ӳкнӗренпа ҫур ҫул иртнӗ. Мӗнле улшӑнусем пулнӑ? Амӑшӗ Ирина Максимова халӗ тӗ хӗрӗпе юнашарах, ӑна самантлӑха тӑ пӗччен хӑвармасть.
Ксюша Шупашкарти ача-пӑча медицина центрӗнче выртать. Ӑна ятарлӑ аппаратпа сывлаттараҫҫӗ. Нумаях пулмасть Пӗтӗм Раҫҫейри «Вера» ыркӑмӑллӑх фончӗ Ксюша валли питӗ хаклӑ медицина хатӗр-хӗтӗрӗ ярса панӑ. Вӑл пулӑшнипе амӑшӗ Ксюшӑна киле илсе кайма пултарӗ.
Ирина Максимова хулара хваттер туянасшӑн, мӗншӗн тесен Етӗрне районӗнче пульница вӑйлах мар. Шупашкарта пурӑнсан вара кирек хӑш вӑхӑтра та васкавлӑ медпулӑшу ҫитет.
Халӗ Ирина ҫӗнӗ аппаратпа усӑ курма вӗренет. Фонд Ксюша валли ятарлӑ матрас, кравать те ярса пама шантарнӑ.
Аса илтерер: Ксюша Максимов кӑрлач уйӑхӗнче спорт ӑмӑртӑвӗнче хӑйне япӑх туйнӑ. Кайран вӑл комӑна кӗрсе ӳкнӗ. Тухтӑрсем унӑн пуҫ мими вилнине калаҫҫӗ.
Чӑваш Енре «Ачалӑхшӑн, ачалӑх ячӗпе» ыркӑмӑллӑх марафонӗ вӗҫленнӗ. Хальхинче ӑна Пӑрачкав районӗнче савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура хупнӑ. Ҫак района ахальтен мар суйланӑ. Унта пурӑнакансем укҫа ыттисенчен нумайрах пухнӑ.
Кӑҫал марафонра 7 миллион та 800 пин тенкӗ укҫа пухнӑ. Ку, пӗлтӗрхипе танлаштарсан, 600 пин тенкӗ ытларах.
Марафона 1500 ытла ҫын хутшӑннӑ. Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх, чи нумай укҫа хывакансене медальпе тата тав хучӗпе чысланӑ. Марафона хупнӑ ҫӗре ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев та хутшӑннӑ.
Марафонра пухнӑ укҫа йывӑр чирпе нушаланакан ачасене сиплеме, пултаруллӑ ачасене пулӑшма, пульницӑсем валли хатӗр-хӗтӗр туянма кайӗ. Укҫа-тенке ӑҫта пухнӑ — вӑл ҫав тӑрӑхрах юлӗ.
Сӑмах май, Чӑваш Ен — нимелле укҫа пухакан пӗртен-пӗр регион. Ытти регионта пӗр-икӗ спонсор тупаҫҫӗ, вӗсем 5-7 миллион тенкӗ укҫа параҫҫӗ.
-12.7 °C