Шупашкарта ҫынсем тӗлӗнмелле чӗрчун асӑрханӑ. Ара, унашкаллине кашни кунах кураймастӑн вӗт.
Пӑши Королев академик урамӗнче ҫул хӗрринчех выртнӑ. Иртен-ҫӳрене асӑрхаман та тейӗн вӑл.
Альберт Ластухин зоолог каланӑ тӑрӑх, пӑши Атӑл урлӑ ишсе каҫсан канмашкӑн выртма пултарнӑ. Чӗрчун никамран та тарман, лӑпкӑн выртнӑ. Вӑл хулара мӗн ҫухатни иртен-ҫӳрене кӑсӑклантарнӑ.
Альберт Ластухин шухӑшӗпе, пӑши кӗтӳрен юлма пултарнӑ. Тен, вӑл Атӑл урлӑ ишсе каҫсан выртнӑ. Е юханшыв урлӑ каҫма хатӗрленсе вӑй пухмашкӑн выртнӑ. «Халӗ пӑши мӑйракине пӑрахнӑ, ҫавӑнпа ҫынсемшӗн хӑрушлӑх кӑларса тӑратмасть. Чи кирли — ӑна хӑратмалла мар. Тӗслӗхрен, патакпа тытма юрамасть. Ӑна ҫитермелле мар, вӑл йывӑҫ турачӗсемпе тӑранса пурӑнать», — тенӗ зоолог. Специалист палӑртнӑ тӑрӑх, пӑши вӑрмана хӑйех тухӗ. Вӑл урапа айне ан лектӗр ҫеҫ.
Шупашкарти водительсем ҫул-йӗр правилине пӑснине ҫул-йӗр инспекторӗсем вӑрттӑн ӳкереҫҫӗ. Ҫулта-йӗрте йӗрке тӑвакансен ураписене аякран ниепле те уйӑрса илеймӗн — вӗсем ятарлӑ паллӑллӑ машинӑсемпе ҫула тухмаҫҫӗ. Водительсем йӗркене пӑснине асӑрхасан ҫавсем ӳкерсе илеҫҫӗ те ҫывӑхри ҫул-йӗр патруль службине систереҫҫӗ.
Чӳк уйӑхӗн 8-мӗшӗнче пӗр сехетре кӑна йӗркене пӑснине 15 асӑрхани пирки пӗлтерет республикӑн Шалти ӗҫсен министерствин пресс-служби Шупашкарти ҫул-йӗр инспекцийӗн управленийӗ хыпарлани тӑрӑх.
Инспекторсем час-часах асӑрхакан кӑлтӑксем шутӗнче светофорӑн ҫутине пӑхӑнманнине кӗртмелле. Руль тытса пынӑ чухнех телефонпа калаҫни те час-часах тӗл пулать. Ҫуран ҫӳрекенсене каҫарма урапана чарманнине те, е тата, ҫуран ҫӳрекенсем каҫмалли йӗр ҫине машиӑнна чарса лартнине те асӑнмалла. Юлашкинчен каланине маршрут автобусӗсем ытларах пӑсаҫҫӗ-мӗн.
Ырантан, раштавӑн 1-мӗшӗнчен, Шупашкарта Хӗл мучин почти ӗҫлеме тытӑнӗ. Йӑлана кӗнӗ конкурса 14 ҫул тултарман ачасем хутшӑнма пултараҫҫӗ.
Ачасем ҫырура хӑйсен ҫитӗнӗвӗсем пирки, ырӑ ӗҫсем туни ҫинчен ҫырса кӑтартма пултараҫҫӗ. Ҫавӑн пекех вӗсем хӑйсен шухӑшӗсене палӑртаяҫҫӗ: вӗсем Хӗл мучипе Юр пике пулнӑ тӑк мӗн тӑвӗччӗҫ?
Ҫырӑвӑн чӗлхине, унӑн содержанине хаклӗҫ. Вӗсене ӳкерчӗксемпе, аппликацисемпе, мишурапа, хӑюпа, вӗтӗ шӑрҫапа илемлетме юрать. Ҫырӑва ӑҫта ямалла?
Хӗл мучин почти Шупашкарти пур вулавӑшра те ӗҫлет. Раштавӑн 18-мӗшӗнчен пуҫласа вара Хӗл мучин тӗп почтине ҫыру ҫырма юрать. Вӑл хальхи пултарулӑхӑн «Ҫеҫпӗл» академийӗнче уҫӑлӗ.
Конкурса ҫырусене раштавӑн 24-мӗшӗччен йышӑнӗҫ. Ҫӗнтерӳҫӗсене раштавӑн 27-мӗшӗнче академире 14 сехетре чыслӗҫ (Шупашкар, Мускав проспекчӗ, 33-мӗш ҫурт).
Ҫулла пулса иртнӗ ҫак калаҫу халӗ аса килчӗ. Ун чухне Шупашкар хула кунӗччӗ. Самолетсем вӗҫнине курма тесе кайнӑччӗ те шоу пуҫланиччен вӑхӑта ирттермелле кӗнеке вуласа ларнӑ вӑхӑтра сак ҫине манпа юнашар 45-сенчи арҫынпа хӗрарӑм пырса ларчӗҫ. Хӑйсем ӑшӑ вырӑнта канни пӑхсанах паллӑ: ӳчӗсем иккӗшӗн те самай пиҫӗхнӗ.
Ҫаксем сӑмах чӗнчӗҫ те калаҫса кайрӑмӑр. Чулхула облаҫӗнчен пулчӗҫ. Шупашкар хула кунне курма ятарласа килнӗ иккен. Ӑнланнӑ тӑрӑх, вӗсем – хӑйсен бизнесӗпе аппаланакан ҫынсем. Ҫӗршыври тӗрлӗ хулара пулса курнӑ. Хайхисенчен чӑвашсене хаклама ыйтатӑп. Вӗсем пирӗн халӑх пирки пуян пурӑнаҫҫӗ тесе шухӑшланине палӑртрӗҫ. Мӗншӗн ҫавӑн пек пӗтӗмлетнипе кӑсӑклантӑм. Урапа тӑрӑх хаклаҫҫӗ иккен. Темиҫе ҫул каялла Шупашкарта «копейкӑсем» тата ҫавӑн йышши кивӗ машинӑсем нумай пулнӑ-мӗн, халӗ — чаплисем (ҫынсенчен самай пайӗ урапасене кредитпа илнине пӗлмеҫҫӗ курӑнать вӗсем). Тепӗр япалана та палӑртрӗҫ хӑнасем: «Чӑвашсем шап-шурӑ ҫӳреҫҫӗ. Кӑнтӑр енче канма юратманни сисӗнет».
Канма юратмаҫҫӗ тенипе манӑн килӗшес килмерӗ.
Шупашкарта, Чӑваш Енре туризма аталантармалли пирки тахҫанах шутлаҫҫӗ. Акӑ халӗ Австри специалисчӗсем Шупашкарти туризма сӳтсе яваҫҫӗ.
Ют ҫӗршыв специалисчӗсем Шупашкарта ҫӗнӗлӗхсем кӗртмелли пирки калаҫнӑ. Вӗсем тӗп хулара шӑккалат фестивальне тата романтика уявне ирттерме сӗннӗ.
Австри спциалисчӗсем Пушкӑрт Республикинче, Красноярск крайӗнче, Якутире, Тутар Республикинче, Кавказра туризма проекчӗсене хатӗрленӗ. Чӑваш Енре вара вӗсем ҫулталӑк ӗҫлеҫҫӗ. Специалистсем Шупашкар «пуянлӑхне» вӑтам балпа хаклаҫҫӗ. Анчах планӗсем вӗсен пысӑк.
Австри хӑнисем Шупашкарта «Шӑккалат тӗнчи» фестиваль тата «Романтикӑллӑ Шупашкар» уяв ирттерме сӗннеҫҫӗ. Вӗсен шухӑшӗпе, «Нарспи» поэмӑпа туризм маршрутне йӗркелемелле.
Ку шухӑшсем ҫеҫ-ха хальлӗхе. Кристофер Хинтереггер Шупашкар валли сӑмах ҫаврӑнӑшӗ те шутласа тупнӑ: «Шупашкар – туйӑмсен хули». Ку плана вырӑнти влаҫ та ырланӑ.
Дальнобойщиксем ҫул ҫинче ҫӳренӗшӗн укҫа тӳлемеллине хирӗҫ пулса акцие тухнине пӗлтернӗччӗ. Водительсем черетлӗ акци йӗркеленӗ.
Чӳк уйӑхӗн 28-мӗшӗнче 11-12 сехетсенче Шупашкарти Гагарин палӑкӗ патне пухӑннӑ вӗсем. 12 тоннӑран ытларах таякан фурӑсен водителӗсем ку эрнере иккӗмӗш хут акцие тухнӑ ӗнтӗ.
Гагарин палӑкӗ патне 100 яхӑн ҫын пухӑннӑ. Иртен-ҫӳрен вӗсене чарӑна-чарӑна пӑхнӑ, плакатсене вуланӑ. Сӑмах май, кунашкал акцисем ҫӗршывӗпех иртеҫҫӗ.
Ҫав вӑхӑтрах ЧР Транспорт министерстви 12 тоннӑран ытарах таякан водительсем укҫа тӳлеме тытӑннине пӗлтерет. Укҫа федераци ҫул-йӗр фондне кӗме пуҫланӑ ӗнтӗ.
Шупашкарти шкулсенчи апатланмӑшсенчи йӗркене улаштарасшӑн. Ачасене апат-ҫимӗҫе суйламашкӑн май туса парасшӑн.
Шупашкар хула администрацийӗн вӗренӳ управленийӗнчен пӗлтернӗ тӑрӑх, «Швеци сӗтелӗ» тытӑмӗпе ӗҫлекен апатлану 20 тенкӗрен пуҫласа (ирхи апатшӑн) 60 тенкӗ таран (кӑнтӑрлахи апатшӑн) тӑма пултарӗ. Ку хальхинчен кӑштах хаклӑрах. Анчах ку апат-ҫимӗҫ пахалӑхлӑрах тесе шутлаҫҫӗ.
Ку йӗркене кӗртесси пирки халӗ шкулсенче ашшӗ-амӑшӗсен пухӑвӗнче сӳтсе яваҫҫӗ. Ыйтӑмра 586 ҫын хутшӑннӑ. Ку йӗркешӗн респондентсен 87,4 проценчӗ хирӗҫ мар. 11,1 проценчӗ – хирӗҫ. Ыттисем хуравлама тӑхтанӑ.
Ку тытӑма 8-11-мӗш классенче кӗртме палӑртнӑ. Анчах ашшӗ-амӑшӗ ҫакна кӗҫӗннисем валли те кӗрттересшӗн.
Республикӑра Культура пулӑмӗсен марафонӗ иртнӗ май паян Красноармейскинче "Ай, юрлар-и юррине" ятпа черетлӗ мероприяти иртет. Унччен вӑл Пӑрачкаври ача ҫуртӗнче пулнӑ.
"Ай, юрлар-и юррине" проект - "Уяв" халӑх фольклор ансамблӗн фолк-шоувӗ. Ку проект Чӑван Ен Элтеперӗн гранчӗшӗн иртнӗ конкурсра ҫӗннӗ.
Пӑрачкаври фолк-шоуна ача ҫуртӗнче пурӑнакансемпе унта ӗҫлекенсем кӑна мар, Пӑрачкавра пурӑнакансем те пухӑннӑ. Шупашкарти Клубсен тӗп тытӑмӗн ("Уяв" ансамбль асӑннӑ тытӑмра шутланать, ӑна РФ тата Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Зинаида Козлова ерсте пырать) методисчӗ Екатерина Осипова пӗлтернӗ тӑрӑх, проекта фольклор ансамблӗн 30 ҫулхине халалланӑ.
Куракансене "Уяв" ансамбль тата унӑн "пепки" "Юрай чечекӗ" ансамбль, Л. Шиманская ячӗллӗ классика ташшин халӑх ансамблӗ (ертӳҫи - Мария Антонова) тӑван халӑхӑмӑрӑн наци пуянлӑхӗпе, ҫав шутра ҫипуҫпа татат йла-йӗркепе, паллаштарнӑ.
Чӳк уйӑхӗн 22-мӗшӗнче республика шайӗнче иртнӗ «Вдохновение Крымом» ача-пӑча ӳкерчӗкӗсен конкурсне пӗтӗмлетсе ҫӗнтерӳҫӗсене чысланӑ. Конкурса 323 ӗҫ килнӗ. Чи хастарри Шупашкарти 2-мӗш пуҫламӑш шкул пулнӑ. Унтан ачасен 114 ӗҫӗ ҫитнӗ.
Ачасем ӳкерчӗкӗсенче Крымри ҫутҫанталӑка сӑнланӑ. Хура тинӗс хӗрри, шыв сиккисем, тусем, Лермонтов тӑвӗ тата ыттисем… Пурне те илемлӗ сӑнланӑ шӑпӑрлансем.
1-мӗш вырӑна Шупашкарти ача-пӑча ӳнер шкулӗнче вӗренекен Анастасия Торгашинова йышӑннӑ. Унтах ӑс пухакан Ксения Капранова тата Екатерина Климова 2-мӗшпе 3-мӗш вырӑнсене йышӑннӑ.
Сусӑрсен хушшинче Ҫӗрпӳри ятарлӑ 2-мӗш интернат шкулта вӗренекен Елена Никифорова ҫӗнтернӗ. 2-мӗш вырӑна Эмилия Бугрова, Арсений Собакин, Дарья Ковтун, Анна Дорофеева йышӑннӑ.
3-мӗш вырӑна вара Иван Строкач, Кирилл Харитонов, Кирилл Михайлов, Марина Новикова, Яна Дмитриева, Ксения Петрова, Анна Егорова, Анастасия Васильева, Анастасия Лубашкина тивӗҫнӗ.
Шупашкарти кондитерсем пысӑк торт пӗҫернӗ. Ӑна вӗсем Ҫӗнӗ ҫул умӗн хула ҫыннисене тӗлӗнтерес тӗллевпе тунӑ.
Торта яруслӑ конструкципе хатӗрленӗ. Ӑна тунӑ чухне марципанпа усӑ курнӑ, ӑшне хатӗрленӗ чухне 20 ингредиент янӑ.
Кондитерсем каланӑ тӑрӑх, вӗсем хӑйсен пултарулӑхӗпе халӑха тӗлӗнтересшӗн пулнӑ. Торт 1,5 метр ҫӳллӗш, 15 килограмм таять. Ӑна 4 кондитер пӗр эрне хатӗрленӗ.
Кондитерсем кунран та пысӑк торт пӗҫересшӗн. Ӑна вӗсем Шупашкар 550 ҫул тултарнӑ ятпа хатӗрлесшӗн. Ун чухне Шупашкар кондитерӗсем рекорд лартасшӑн.
+11.3 °C