Паян, хӗллен пӗрремӗш кунӗнче, Шупашкарта иртен-ҫӳрен ҫын пӑр айне анса кайнӑ пулӑҫа ҫӑлнӑ. Кун пирки «Про Город» хаҫата халӑх корреспонденчӗ каласа кӑтартнӑ.
Арҫын Атӑл ҫинче пулӑ тытса ларнӑ. Хайхискер кӑнтӑрла, 12 сехет ҫурӑра, ӑнсӑртран пӑр айне анса кайнӑ. 70 ҫулти арҫынпа мӗн пуласси пирки шутлама та хӑрушӑ.
Пулӑҫ кӑшкӑрашнине илтсен иртсе каякан ҫын пулӑшма васканӑ. Вӑл ӑна шывран туртса кӑларма пултарнӑ. Вырӑна васкавлӑ медпулӑшу машини ҫитнӗ. Пӑр айне анса кайнӑ арҫынна пульницӑна илсе кайнӑ.
Эпир — Чӑваш республикин тулашӗнче пурӑнакан чӑвашсем, яланах Шупашкар хулине, ӑна хисеплесе, «Шупашкар» — тетпӗр. Пирӗн патри чӑвашсем пӗр-пӗринпе калаҫнӑ чухне ҫак шӗкӗр хула ҫинчен «Чебоксары» — тесе каланине илтмен. Ытти халӑхсен ҫыннисемпе калаҫнӑ чухне ҫеҫ «Чебоксары» — тетпӗр. Ма «Шупашкар» — тетпӗр-ха? Мӗншӗн тесен вӑл пирӗншӗн — Чӑваш республикин шӗкӗр хули. Пирӗн уйпа, ҫак хулара чӑваш чӗлхи янраса тӑмалла пек, унти тӳре-шарасем те, пуҫлӑхсем те, ахаль ҫынсем те пурте пӗр-пӗринпе чӑвашла калаҫмалла пек. Сӑмахран, пирӗн Пушкӑрт республикинче пушкӑртла калаҫнӑ пек. Е Тутар республикинче тутарла калаҫнӑ пек.
Шупашкар урамӗсемпе утса пынӑ чухне эпӗ яланах хама Ӗпхӳ е Пушкӑртри ытти хуласен урамӗсемпе утса пынӑ пек туятӑп. Мӗншӗн тесен, Шупашкар урамӗсенче те Ӗпхӳри, Ҫтерлӗри е Мелевӗсри кӗре сӑн-питлӗ тутар-пушкӑртсем пекех кӗре сӑн-питлӗ ҫынсем васкавлӑн хӑйсен ӗҫӗсемпе утаҫҫӗ, ҫӳреҫҫӗ, тӗрлӗ магазинсемпе организацисенче ӗҫлеҫҫӗ. Ку ҫынсем- пирӗн чӑвашсем иккенне ӑнланатӑн! Мӗншӗн тесен, вӗсен ҫамкисем ҫине, пирӗн авалтан килекен генсем, ҫуралнӑ-ҫуралманах, чӑвашсем иккенне палӑртса ҫырса хунӑ-ҫке.
Ҫӗнӗ ҫул ҫывхарать. 2021 ҫул – Вӑкӑр ҫулталӑкӗ. Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх, Шупашкарти Ленин урамӗнчи Тӗп почта умӗнче ҫулталӑк паллине вырнаҫтараҫҫӗ. Пӗлтӗр Йӗкехӳрене лартнӑччӗ. Кӑҫал Вӑкӑр пулӗ.
Плчта умӗнче мӗнле Вӑкӑр пулассине сасӑлав ирттерсе палӑртнӑ. Вӑл «Уҫӑ хула» порталта иртнӗ.
Сасӑлава 1675 ҫын хутшӑннӑ. Вӗсем пилӗк макетран пӗрине суйланӑ. Чи нумай сасӑ пухаканни – 3-мӗш эскиз. Уншӑн 525 ҫын сасӑланӑ (31,34 процент). Эппин, кӗҫех, Ҫӗнӗ ҫулччен, ҫак эскизра ӳкернӗ Вӑкӑра вырнаҫтарӗҫ.
Паян Шупашкарта Даниил Элмен пурӑннӑ ҫурт ҫине астӑвӑм хӑми вырнаҫтарнӑ. Хӑмана уҫма тӗрлӗ шайри-тӳре шара, культура ҫыннисем, ҫыравҫӑсем тата ытти хастар хутшӑннӑ.
Даниил Элмен 1885 ҫулхи декабрӗн 16-мӗшӗнче Етӗрне районӗнчи Исментер ялӗнче хресчен ҫемйинче ҫуралнӑ. Хусанта национальноҫсен ӗҫӗсен Халӑх комиссариачӗн чӑвашсен уйрӑмӗн пуҫлӑхӗнче тата «Канаш» хаҫат редакторӗнче ӗҫленӗ. Юлташӗсемпе пӗрле вӑл Чӑваш ӗҫ коммунине тӑвассишӗн тӑрӑшнӑ. Каярах Чӑваш автономи облаҫӗн ревкомӗн пуҫлӑхӗ пулнӑ.
Асӑну хӑми ҫине икӗ чӗлхепе ҫырса хунӑ. Мӗн тӗлӗнмелли — тепӗр чухне пӗр чӗлхепе кӑна ҫавӑрттарса хураҫҫӗ. Чӑвашла ҫапларах ҫырнӑ: «Ҫак ҫуртра 1920-1924 ҫулсенче патшалӑхпа партин паллӑ ӗҫченӗ, Чӑваш автономи облаҫне йӗркелекенсенчен пӗри, Облӗҫтӑвкомӑн малтанхи председателӗ Д.С. Элмен (Семенов) (1885-1932) ӗҫлесе пурӑннӑ».
Даниил Элмен пурӑннӑ ҫурт Шупашкарти Воробьев композиторсен урамӗнчи 10-мӗш ҫуртра вырнаҫнӑ. Халӗ унта Чӑваш наци конгресӗ вырнаҫнӑ.
Чӑваш тӗррин кунне Шупашкарти В.П. Воробьев ячӗлшӗ ача-пӑча музыка шкулне ҫӳрекенсем те хастар хутшӑннӑ. Ҫав кун вӗренӳ учрежденийӗ «В краю ста тысяч песен и ста тысяч вышивок» (чӑв. Ҫӗр пин юрӑ тата ҫӗр пин тӗрӗ ҫӗршывӗнче~~) программа хатӗрленӗ.
Мероприятие шкулӑн «Контактра» халӑх ушкӑнӗнче йӗркеленӗ. Унта хутшӑнакансене республикӑри ҫӗнӗ уяв ҫинчен каласа кӑтартнӑ, чӑваш тӗррин асамлӑхӗпе паллаштарнӑ.
Маша Леонтьева ҫӗлеме тата тӗрлеме пӗлет, тӑрӑшуллӑскер чӑваш тӗррин вӑрттӑнлӑхне те алла илнӗ. Шкулта ӗҫлекенсемпе вӗренекенсем чӑваш тумне тӑхӑнса ӳкерӗннӗ хитре сӑнӳкерчӗсене кӑтартнӑ, чӑваш композиторӗсен юррисене щӑрантарнӑ видеороликсемпе паллаштарнӑ.
Ӗнер 21 сехет те 40 минутра Шупашкарти Радонежский тата Калинин урамӗсем хӗресленнӗ вырӑнта ҪҪХПИ ӗҫченӗсем ҫул-йӗр правилисен пӑснӑ водителе тытса чарнӑ. Вӑл «Ауди» машинӑпа пулнӑ.
Тӗнче тетелӗнче ку хыпара вулакансем ҫав ҫын чӑваш эстрада юрӑҫи, шомен Данила Ленский тесе палласа илнӗ. Тытса чарнӑ ӳсер водитель чӑнах та республикӑра паллӑ ҫын пулни пирки темӗн пакӑлтатнӑ имӗш.
Ӗҫ-пуҫ ҫапла пула иртнӗ: «Ауди» хирӗҫ ҫул ҫине тухса бордюр патӗнче ҪҪХПИ инспекторӗсен машини патӗнче чарӑннӑ. Ҫеккунт та иртмен – машина тапранса кайнӑ. Инспекторсем – ун хыҫҫӑн.
Тытса чарнӑ водитель ӳсӗр пек курӑннӑ. Машинӑн номерӗ темшӗн салонра пулнӑ, водитель ӑна документсемпе пӗрле кӑтартнӑ. Инспекторсем ун тӗлӗшпе икӗ протокол ҫырнӑ: руль умне ӳсӗр ларнӑшӑн тата патшалӑх номерӗсӗр ҫӳренӗшӗн.
Шупашкар хулинчи Эгер бульварӗнче пурӑнакансем 48-мӗш ҫурт ҫумӗнче нумай хваттерлӗ ҫурт хӑпартассине хирӗҫ-мӗн. Хулана ертсе пыракансем ҫынсен шухӑшне пӗлес тесе халӑхпа сӳтсе явнӑ. Кун пирки хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков паян Фейсбукра пӗлтернӗ.
«Эпир халӑхпа сӳтсе яврӑмӑр, проектлакансем хӑйсен проекчӗпе паллаштарчӗҫ, строительсем ӗҫ технологийӗ ҫинчен каласа кӑтартрӗҫ», – тесе ҫырнӑ сити-менеджер.
Алексей Ладыков пӗлтернӗ тӑрӑх, сӳтсе явма ҫывӑхри ҫуртсенче пурӑнакансем хастар хутшӑннӑ. Тӗрлӗрен шухӑшлакансем тупӑннӑ, ытларахӑшӗ – хирӗҫ. Апла пулсан хула администрацийӗ ҫынсен шухӑшне тӗпе хурӗ.
Шупашкартан ҫитес ҫул ҫӗнӗ авиарейссем уҫӑлас шанчӑк питех те пысӑк. А.Г. Николаев ячӗллӗ аэропортра пӗлтернӗ тӑрӑх, Росавиаци патшалӑх субсидилекен авиамаршрутсен списокне пичетленӗ. 266 маршрут шутӗнче Шупашкартан ытти хулана каякан 4 авиарейс та пур. Вӑл хуласем ҫаксем: Краснодар, Екатеринбург, Минеральные Воды тата Ҫӗнӗ Уренгой.
Ҫӗнӗ маршрутсене уҫас тӗллевпе аэопорт самай ӗҫ калаҫу ирттернине ӗнентерет. Ҫав шутпа авиакомпанисемпе, республикӑн Транспорт тата ҫул-йӗр хуҫалӑхӗн министерствипе, республикӑн Элтеперӗпе темиҫе те калаҫнӑ.
«ИрАэро» авиакомпани Краснодар, Минеральные Воды тата Ҫӗнӗ Уренгой хулисене Шупашкар ҫыннисене ҫулталӑкӗпех турттарма хатӗр. «Руслайн» авиакомпани Екатеринбурга ҫулла вӗҫме килӗшнӗ.
Ҫӗнӗ ҫул ҫывхарнине туятӑр-и? Ҫук-и? Апла Шупашкарти Республика тӳремне ҫитсе курӑр. Унта Ҫӗнӗ ҫул чӑрӑшне лартма тытӑннӑ.
Шупашкар хула администрацийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, чӑрӑш раштав уйӑхӗн 1-мӗшӗнче тӗрлӗ тӗслӗ тӗспе ҫуталса кайӗ. Вӑл пилӗк ҫул каялла туяннӑскер. 25 метр ҫӳллӗшскер тӑхӑр ярусран тӑрать, турачӗсем – 3 пин ытла. Чӑрӑш пӗтӗмпе ултӑ тонна таять.
Шупашкарти тӗп чӑрӑша иртнӗ эрне вӗҫӗнчех лартма пуҫланӑ.
Шупашкарта Правительство ҫурчӗ умӗнче пӗр хӗрарӑм пикет ирттернӗ. Вӑл унта плакат йӑтса тухнӑ.
«Дистанта хирӗҫ! Ачасене шкула тавӑрӑр! Йӑлана кӗнӗ вӗрентӳшӗн!» - тесе ҫырнӑ палакат ҫине. Хӗрарӑм ачасене шкулта дистанци мелӗпе вӗрентнине хирӗҫ пулнӑ.
Сӑмах май, чӳк уйӑхӗн 24-мӗшӗнче те Правительство ҫурчӗ умне арҫын пикета тухнӑ. Вӑл та плакат йӑтнӑ, ун ҫине: «Ачасене шкула тавӑрӑр! Дистанци мелӗпе вӗренни – вӗренӳ мар, фикци ҫеҫ!» - тесе ҫырнӑ.
+10.0 °C