Украинӑри лару-тӑру кӑшт лапланнӑ май Чӑваш Ене килнисем каялла тӑван тӑрӑхне таврӑнма тытӑннӑ. Виҫӗ уйӑхра республикӑран 80 ҫын кайнӑ. 200 яхӑн таркай кунтах-ха. Вӗсенчен 81-шӗ Раҫҫей гражданствине илнӗ. Вӗсем яланлӑхах кунта юласшӑн.
Екатерина Куповых ывӑлӗпе Андрейпа килнӗ. Кунта вӗсем аякри тӑванӗсем патӗнче хӳтлӗх тупнӑ. Унччен вӗсем пӗр-пӗрне пачах курман. Екатеринӑна проект институтне ӗҫе опытсӑрах илнӗ. Ют ҫынсем ун валли хваттер тара тытнӑ. Андрея та ҫӗнӗ шкул килӗшнӗ. Вал вӑрҫӑ пынӑ тӑрӑха таврӑнасшӑн мар.
Таркайсене вырӑнти хӑйтытӑмлӑх кӑна мар, халӑх та та пулӑшнӑ. Нумайӑшӗшӗн Чӑваш Ен иккӗмӗш кил пулса тӑнӑ. Вӗсем кунта пурнӑҫа ҫӗнӗрен пуҫланӑ.
Кун пирки «Ирӗклӗ сӑмах» интернет-хаҫат пӗлтерет. «Ҫав вӑхӑтрах вӗсене вырӑс чӗлхине ӑша хывтарассишӗн хушма занятисем ирттереҫҫӗ», — тесе ҫырать асӑннӑ пичет кӑларӑмӗ. Ку хыпара интернет-хаҫат Шупашкар хула администрацийӗн сайтӗнче пӗлтерни тӑрӑх вулакан патне ҫитерет.
Шупашкар хулин сайтне хӑйӗн ятне кӑтартмасӑр ҫырса янӑ ҫын тин ҫеҫ чӑвашла вӗренме пуҫланӑ Украина ачисем чӑваш чӗлхине епле тытӗҫ тесе кӑскӑланнӑ иккен. Администраци ҫавсене чӑваш чӗлхипе паллӑ лартмасси пирки хуравланӑ.
Ҫав вӑхӑтрах Украина таркайӗсен ачисене вырӑс чӗлхине вӗрентме хушма занятисем ирттерессине «пысӑк тимлӗх уйӑраҫҫӗ»-мӗн. «Таркайсен ачисем вырӑсла япӑх мар калаҫаҫҫӗ пулин те вӗсен теори пайне педагогсем якатмалла тесе шухӑшлаҫҫӗ», — асӑнса хӑварнӑ иккен мэрин хуравӗнче.
Хальхи вӑхӑтра Чӑваш Енри шкулсенче Украина таркайӗсен 199 ачи вӗренет иккенӖ ҫав шутран 25-шӗ — пӗрремӗш класса каяканнисем.
Маларах асӑнн интрнет-кӑларӑмӗ пирӗн республикӑра чӑваш чӗлхин статусӗ пирки пӑшӑрханса палӑртать. Сӑмаха ҫирӗплетме Пӗтӗм тӗнчери спорт форумӗ иртес умӗн Шупашкарти тӗп урамсене чӑвашла ҫырса хунисенчен тасатнине аса илтерет.
Шупашкарта Донецкпа Луганск облаҫӗнчи ополченецсене пулӑшу кӳме йыхравлакан хутсем курӑнма пуҫланӑ. Пӗлтерӳ ҫакакансем хӑйсене информаци тӗлӗшпе пулӑшма, Украинӑри хирӗҫтӑрӑва хутшӑнакансем валли эмелсем, амуници, укҫа ярса пама ыйтаҫҫӗ тата вӗсене майлӑ ҫапӑҫма пыракансене кӗтеҫҫӗ имӗш. Ырӑ кӑмӑллӑ ҫынсене имӗш хулари пӗр универмагри пӑшал тавраш сутакан пая пымалла.
Хутсене ҫуртсен подъезчӗсенче ҫакса ҫӳреҫҫӗ. Донецкпа Луганск облаҫӗсенчи хӗҫ-пӑшаллӑ ҫынсем саккунлӑ маррине кура хута ҫыракансем РФ Пуҫиле кодексне пӑсни, вӗсене пуҫиле явап тыттарма пултарасси паллӑ. Унсӑр пуҫне укҫа ещӗкӗсем анонимлӑ — те улталама ҫакнӑ те чӑн та пулӑшма.
Пӗлтерӳре кӑтартнӑ тӑрӑх ку хута 500 экземплярпа пӗр типографире пичетленӗ имӗш.
Чӑваш Енри Никита Васильев, велосипедпа ҫулҫӳреве тухнӑскер, Кавказ тӑвӗсем патне ҫитнӗ. Унта вӑл тӗнче тетелӗнчи тусӗсемпе, вырӑнти журналистсемпе тӗл пулнӑ.
— Палӑртнӑ маршрут ҫук. Ӑҫталла ҫил вӗрет — унталла каятӑп. Хӑш чухне ҫиле хирӗҫ те… Ытларах республикӑри пысӑк хуласене ҫитетӗп, унта халӑх «тӗсне» курма пулать, — тенӗ Никита.
Никита Васильев 18 ҫулта Беларуҫа, Украинӑна ҫитсе курнӑ. Чӑваш Ене те велосипедпа ҫаврӑннӑ. Унтан вӑл инҫе ҫула кайма шухӑшланӑ.
Никита Шупашкарта географа вӗренсе тухнӑ. Вӑл кунсерен 100 ҫухрӑма парӑнтарать. Никита ятарласа пӗччен тата укҫасӑр ҫула тухнӑ. Ун пек интереслӗрех-мӗн.
Никита каланӑ тӑрӑх, палаткӑра хӑрушӑ мар. Анчах тусем патӗнче ҫеҫ шиклентерет-мӗн. Унта шакалсем ҫӗрлесерен кӑшкӑраҫҫӗ иккен.
Нумай пулмасть «Наша версия: Марий Эл, Чувашия» хаҫатра (тӗп редактор тивӗҫӗсене А.Б. Белов тӑвать) Николай Фёдоров Шупашкара килсе кайнӑ хыҫҫӑн теннис кортне епле хаклани пирки статья тухнӑ. «Александр Белов» псевдонимпа тухнӑ статьяра пулас корта вырӑнтисем сарӑ-кӑвак тӗссене пула «бандеровски» тесе ят панӑ имӗш. Ҫыракан шухӑшӗпе Раҫҫей тӑрӑхӗн тӗп хулинче унашкал тӗссене (автор «жовто-блакитный» палӑрткӑчпа усӑ курнӑ) суйлани тӗлӗнтерме кӑна пултарать иккен.
Ку статья хӑш-пӗр ҫынсен кӑмалне кайман, Роскомнадзора темиҫе шалӑп ҫырса янӑ — материалта Украина ялавӗнчен тата халӑхӗнчен мӑшкӑланӑ тесе. Анчах федераци тӳри-шарисем унта нимӗнле йӗрке пӑснине те тупайман. Вӗсен шучӗпе Раҫҫей ялавӗ пирки ҫеҫ, вырӑссем пирки кӑна машкӑлласа ҫырма юрамасть пулӗ-ши?
Роскомнадзорӑн йышӑнӑвне хирӗҫлесе тата темиҫе шалӑп ҫырнӑ тет. Вӗсене хальлӗхе татса парайман-ха.
Чӑваш Енре сывлӑха ҫирӗплетмелли ҫуллахи кампание пӗтӗмлетнӗ. Кӑҫал уйлӑхсенче (лагерьсенче) 85 385 ача каннӑ.
Ку телӗшпе хыснаран 441 154,87 пин тенкӗ уйӑрнӑ. 12 336 ҫамрӑка ӗҫ вырӑнӗпе тивӗҫтернӗ. Йывӑрлӑха лекнӗ 85 ача Крымри, Севастопольти лагерьсенче каннӑ. Ҫавӑн пекех Чӑваш Ене Украинӑран килнӗ 12 ачана канмалли майсем туса панӑ.
Лагерьсенче ачасене патриотлӑх туйӑмне аталантарма пулӑшакан сменӑсем ӗҫленӗ. Республикӑри 14 район-хулари ачасем сывлӑха ҫирӗплетмели «Гвардеец» лагере хутшӑннӑ.
Телее, кӑҫал уйлахсенче пӑтӑрмахсем пулман.
Раҫҫей Федерацийӗнчи миграци службин Комсомольски районӗнчи уйрӑмӗ кӑҫалхи кӑрлач-ҫурла уйӑхӗсенче ют ҫӗршывӑн 115 гражданинне шута илнӗ, пӗлтӗр вӗсем 183-ӗн пулнӑ. Вӗсенчен 9-шӗ пурӑнакан вырӑнта регистрациленнӗ, 106-шӗ — ҫитнӗ вырӑнта. Ҫынсем Украинран, Азербайджанран, Латвирен, Эрменрен, Грузирен, Кӑркӑсстанран, Молдавирен, Туркменирен, Узбекистанран, Афганистанран килсе ҫитнӗ.
Районта вӑхӑтлӑх пурӑнма 19 гражданин ирӗк илнӗ, ют ҫӗршывран килсе ҫитнӗ 20 ҫын ялан пурӑнакан вырӑнта тӗпленнӗ. Вӗсенчен 6-шӗ тӗрлӗ ҫӗрте ӗҫлет те. 2014 ҫулта 21 гражданин уйрӑм ҫынсем патӗнче тӑрӑшма патент илнӗ.
Украинӑран килнӗ ҫынсене ахаль ҫынсем те, тӳре-шара та кӗтеспе тивӗҫтерме пулӑшаҫҫӗ. Нумаях пулмасть Чӑваш Республикин вице-премьерӗ, ЧР сывлӑх министрӗ Алла Самойлова Донецк облаҫӗнчен килнӗ ҫынсене пурӑнмалли вырӑн уйӑрса панӑ.
Министр таркайсене — ҫав шутра икӗ ача — тӑванӗн унчченхи хваттерне вырнаҫтарнӑ. Аслисем хальлӗхе ӗҫе вырнаҫаҫҫӗ, ачасем авӑнӑн 1-мӗшӗнче шкула 2-мӗш класа кайнӑ.
«Ачасене шкула каймашкӑн пуҫтарӑнма пулӑшрӑмӑр. Ҫемье туслӑ», — пӗлтернӗ Алла Самойлова.
Аса илтерер: Чӑваш Енре халӗ 1014 таркай пурӑнать. Вӗсенчен 218-шӗ — ачасем. Вӗсене пурӑнмалли кӗтеспе тивӗҫтернӗ.
Паян ачасем чечек ҫыххи йӑтса шкула утрӗҫ. Республикӑра чӑваш ачисем кӑна мар, Украинӑран килнисем те Пӗлӳ кунне уявлӗҫ. «ПроГород» корреспонденчӗ вӗсемпе тӗл пулнӑ.
Анастасия Макаренкопа Александра Шарова паянтан пуҫласа Луганскра мар, Чӑваш Ен хулинче вӗренме тытӑнӗҫ. 8 ҫулти Анастасия вӗреннӗ шкула персе аркатнӑ. Хӗрача авӑнӑн 1-мӗшӗнче парта хушшине ларнӑшӑн хӗпӗртет. Шкула каймалли япаласене хатӗрлеме Хӗрлӗ Хӗрес пулӑшнӑ. Хӗрача пултаруллӑ. Луганскри журналистсем ун пирки хаҫата та ҫырнӑ. Настьӑн хӑйӗн пӗчӗк куравӗ те пулнӑ.
Хӗрлӗ Хӗресӗн Шупашкарти уйрӑмӗн элчи Татьяна Толстова каланӑ тӑрӑх, вӗсем патне япала илсе килекен нумай. Пӗр организаци форма та парнеленӗ. Ручкӑсем, тетрадьсем, кӑранташсем… ҫитмеҫҫӗ-мӗн.
Шупашкарти шкулсене Украинӑран килнӗ 52 ача кайнӑ. 20 шӑпӑрлан ача пахчине ҫӳреҫҫӗ. Ҫӗнӗ Шупашкарти 9-мӗш шкул директорӗ Наталья Батюнина каланӑ тӑрӑх, ҫав ачасем ятарлӑ программӑпа вӗренӗҫ. Вӗсем пур предмета та вӗренӗҫ. Ҫав шутра — чӑваш чӗлхине те.
Алена Макаренко пӗлтернӗ тӑрӑх, Настя — тӑрӑшуллӑ ача. Чӑваш чӗлхине вӗренме йывӑр пулмӗ, мӗншӗн тесен ӑна чӑвашла пӗлекен кукамӑшӗ пулӑшма шантарать.
Республикӑна ҫывӑх вӑхӑтра Украинӑран тарса килекен тепӗр 278 ҫын ҫитмелле. Чӑваш Енре вӗсене вырнаҫтарма тата тепӗр 10 вырӑн туса пама йышӑннӑ. Ҫапла вара вӗсен шучӗ 13-е ҫитӗ.
Аса илтеретпӗр, хальхи вӑхӑтра таркайсене «Контур» акционерсен уҫӑ обществинче, «Чувашиякурорт» санаторире тата Ачасемпе ҫамрӑксен реабилитаци центрӗнче йышӑнаҫҫӗ. «Контур» территоринче вырнаҫтарнине тата «Чувашиякурорт» санаторие таркайсене вӑхӑтлӑх вырнаҫтармалли пункт статусне панӑ. Вӗсен хуҫисене кашни таркая пуҫне федераци хыснинчен тӑкаксене саплаштармалла. Пӗр талӑкшӑн — 800 тенкӗ. Хальлӗхе пирӗн республикӑра 186 таркай хӳтлӗх тупнӑ.
Ҫӗнӗ пунктсем шутне Шупашкар районӗнчи «Заимка» туризмпа сывлӑх комплексне, Етӗрне районӗнчи «Созвездие» уйлӑха тата «Ача-пӑча канӑвӗ» обществӑна, Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи «Белые камни» центра тата ыттисене кӗртнӗ.
Таркайсене тӳлевсӗр сим-карттӑсем валеҫсе пани пирки эпир хыпарланӑччӗ.
+3.3 °C