Ҫакӑн йышши хыпара вуласан чылай ҫын хӑйӗн студент ҫулӗсене аса илет-тӗр. Теприсем вара: «Вӗреннӗ вӑхӑтра сӗтев пачах тыттарманни пулнӑ-ши вара?» — тесе те шухӑшласа илӗҫ. «Шкулта та, ача пахчинче те тӑкакланмасӑр пулмасть», — кӑмӑлсӑрланӗҫ хӑшӗсем. Юрӗ, ку вӑл умсӑмах вырӑнне пултӑр тейӗпӗр.

Явап тытни — Мускаври автомобильпе ҫул-йӗр университечӗн Атӑлҫи филиалӗн доценчӗ. 2013 ҫулхи ака уйӑхӗнчен тытӑнса кӑҫалхи акаччен ҫав ҫын 42 студентран 147 пин ытла тенкӗ ытлалӑх сӗтев илнӗ иккен. Студентсем укҫа тӳлесен лешӗ зачетсемпе экзаменсене нимле тӗрӗслевсӗр лартнӑ. Отметикне кура экзамен хакӗ тӗрлӗрен пулнӑ. 2,5 пин тенкӗрен тытнӑса 3,9 пин тенкӗ таран иккен. Унсӑр пуҫне студентпа преподаватель епле хутшӑнура пулни те витӗм кӳнӗ пулать. Тата вӑл студентсем занятие епле шута илнине те тӗпе хунӑ имӗш.

Сӗтевле экзамен тыттаракана 230 пин тенкӗлӗх штрафланӑ, 1,5 ҫуллӑха унӑн хӑйӗн юратнӑ ӗҫӗ пирки манма тивӗ — суд ҫав вӑхӑтлӑха ӑна преподавательте ӗҫлемме чарнӑ.

Ҫак кунсенче «Сӗтев» хаҫачӗ тата унӑн тӗп редакторӗ Эдуард Мочалов тӗлӗшӗпе тепӗр пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ — тӗпчевҫӗсем редакцине тата журналистсем патне ҫитсе шырав ирттернӗ.

Владимир Кожевников ҫапларах каласа панӑ: «Ман килте шырав ирттерчӗҫ, пӗтӗмпех ухтарчӗҫ. Экстремисла материалсем шырарӗҫ. Хытӑ диск, темиҫе диск, архиври хаҫат кӑларӑмӗсене илсе кайрӗҫ». Унсӑр пуҫне редакцире техника таврашне тата хаҫат тиражне илсе кайнӑ.

Пуҫиле ӗҫе Етӗрнери районсен следстви пайӗ пуҫарнӑ. Хальхинче йӗрке хуралҫисене 2013 ҫулхи кӑрлачӑн 24-мӗшӗнче пичетленсе тухнӑ «Мы татары, а не русские» (чӑв. Эпир вырӑссем мар, тутарсем) статья кӑсӑклантарать иккен. Статья авторӗ — Фаузия Байрамова ҫыравҫӑ. Вӑл опозицилле «Иттифак» партине ертсе пырать, ҫавӑн пекех тутар наци юхӑмӗн паллӑ ҫыннисенчен пӗри.

Сӗтев илнишӗн кӑна мар, сӗтев пама пӑхнишӗн те явап тыттарнине чылайӑшӗ пӗлет-тӗр. Кӳкеҫре пурӑнакан 36-ри арҫын те ҫакна пӗлмен, те пӗлсен те шикленме пӗлмен? Нумаях пулмасть ун тӗлӗшпе суд пулса иртнӗ. Арҫынна РФ Пуҫиле кодексӗн 291 статйин 3-мӗш пайӗпе явап тыттарнӑ. Ку статья должноҫри ҫынна сӗтев панипе ҫыхӑннӑ. Ӗҫӗ пирки Шупашкар районӗн прокуратури ҫапла пӗлтерет.

36 ҫулти арҫын ҫу уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи суд приставне 3 пин тенкӗ сӗтев сӗннӗ. Ҫавна укҫашӑн приставӑн хайхин никам умӗнче те нимле парӑм та ҫук тесе хут ҫырса памалла пулнӑ. «Тавҫӑруллӑ» парӑмҫӑ шучӗпе приставӑн унӑн парӑмӗ пирки мӗнпур хута пӗтермелле пулнӑ.

Сӗтев сӗнекен шучӗпе нумаях пулмасть суд пулса иртнӗ. Судра арҫын питӗ ӳкӗннӗ. Айӑпне йӑлт йышӑннӑ. Тата унӑн пӗчӗк ача пуррине шута илсе парӑмҫа 105 пин тенкӗлӗх штрафлама йышӑннӑ. Ку вӑл сӗтев сӗннине 35 хут ӳстерсе штрафланине пӗлтерет ӗнтӗ.

«Хӑрушсӑр тӑван ҫӗршыв» общество организацийӗ патшалӑх саккасӗ валли пӗлтӗр туяннипе регионсен коррупциллӗхне палӑртнӑ. Раҫҫейӗпе илсен пирӗн республика 73-мӗш вырӑн йышӑннӑ. Ку вӑл 83-рен. Тепӗр майлӑ каласан, эпир ытла коррупциллисен шутӗнче мар иккен.

Чӑваш Енре пӗлтӗр патшалӑх саккасӗ валли 37 миллиард тенкӗлӗх туянмалли конкурс ирттернӗ. Пӗтӗмпе — 18,8 пин ытла хутчен. Ҫӑхавсене тӗрӗсех шӑрҫаланӑ тӗслӗхсем 92 хут тӗл пулнӑ, контракта алӑ пусма 47 хутчен чарса лартнӑ.

Патшалӑх валли суту-илӳ ирттерессинче чи коррупциллӗ регионсен шутне Чечен Республики, Чукотка автономи округӗ, Дагестан Республики кӗнӗ. Уйрӑмах «тасисем» хушшине Брянск облаҫӗ, Мӑкшӑ тата Тутар республикисем лекнӗ.

Следстви комитечӗн тӗпчев управленийӗн Ҫӗрпӳ районӗнчи пайӗ вӑл тӑрӑхри сиплев учрежденийӗсенчен пӗринче тӑрӑшакан тухтӑр тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Шур халатлисене тӗпчевҫӗсем сӗтев илнӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ.

Тухтӑр ака уйӑхӗн 29-мӗшӗнче районта пурӑнакан пӗр хӗрарӑмран 2 пин тенкӗ укҫа илнӗ имӗш. Тупрана лешӗ хӑй чирлине ӗнентерекен хут ҫырса панишӗн тухтӑра сӗннӗ. Больница хучӗ илме шухӑшланӑ хӗрарӑм таса сывах пулнӑ иккен. Ӗҫ-пуҫ ҫиеле епле тухнине следстви управленийӗн сайтӗнче вырнаҫтарнӑ кӗске информацире ӑнлантарса паман.

Халӗ ку ӗҫпе тӗпчев малалла пырать.

Ака уйӑхӗн вӗҫӗсенчи пӗр кун, иртнӗ эрнекун, Муркашра район администрацийӗн пуҫлӑхне Р.Н. Тимофеева оставкӑна яма ыйтса митинг ирттернӗ. Кун пирки Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗн депутачӗ, либерал-демократ партийӗн пайташӗ Андрей Кулагин хӑйӗн сайтӗнче пӗлтерет.

Мероприятие «Сӗтев» хаҫат редакторӗ Эдурад Мочалов йӗркеленӗ тесе ҫырнӑ. Мероприятие йӗркеленин сӑлтавне район администрацийӗн ертӳҫине шанма пӑрахнипе сӑлтавланӑ.

Митинга миҫен пухӑннине тӗрлӗрен шутласа кӑларакан тупӑннӑ иккен. Кулагин депутат сайтӗнче 100 ҫынтан пуҫласа 200 ҫын таран тесе шутлакансем пулнине палӑртнӑ. «Чӑваш Енри пысӑк мар районшӑн пӗлтерӗшлӗ» йыш тесе пӗтӗмлетнӗ сайтри хыпарта.

Митинга Андрей Кулагин депутат та хутшӑннӑ. Унӑн пулӑшаканӗсем те, 15-е яхӑн, ҫын Муркаша пырса ҫитнӗ.

«2012 ҫулта эпир район администрацийӗн унчченнхи пуҫлӑхне Иванова отставкӑна яма пултартӑмӑр. Кайран ун тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ те пуҫарчӗҫ. Ҫӗнӗ ертӳҫӗ унчченхин начар опытне шута хуман, ахаль ҫынсене илтесшӗн мар», — тенӗ-мӗн депутат.

Сӑнавлӑ пушар лабораторийӗн ертӳҫи пулнӑ ҫын тӗлӗшпе сӗтев илнӗ тата ӗҫ вырӑнӗпе усӑ курнӑ тесе тӑватӑ ӗҫ пуҫарнӑ. 2012–2014-мӗш ҫулсенче хайхи этем икӗ фирмӑна пушара хирӗҫле пулӑшу кӳнӗ тата тӗрӗслени ҫинчен акт тыттарнӑ. Анчах ӗҫшӗн лабораторине пӗр пус та килмен пулать. Унтан та ытларах — пуҫлӑх ӗҫе тӑсса ярассипе е ӗҫе анчар пурнӑҫлассипе хӑратса ҫав фирмӑсенчен 84 пин тенкӗ сӗтев тата 12 кӗленче шурӑ эрех илнӗ имӗш.

Общество организацийӗсенчен пӗринчен те хайхи ҫын 154 пин тенкӗ сӗтев илнӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ. Ӗҫ вырӑнӗпе усӑ курнӑ тепӗр факт вара хӑйӗн Кӳкеҫре вырнаҫнӑ керменне тума вӑл хӑйӗн патӗнче ӗҫлекен виҫӗ ҫынна явӑҫтарнӑ. Лешсем пуҫлӑх ҫуртне ӗҫ вӑхӑтӗнче хӑпартнӑ-мӗн.

Вӑрмар районӗнчи ҫул-йӗр инспекцийӗн инспекторне сӗтев илнӗшӗн тата ӗҫ вырӑнӗпе усӑ курнӑ тесе айӑплаҫҫӗ.

Тӗпчевҫӗсен шучӗпе 39 ҫулти полицейски пӗлтӗрхи утӑ уйӑхӗнче руль умне правасӑр ларнӑ арҫынна тытса чарнӑ. Хайхин правине ҫулталӑк ҫурӑлӑха туртса илнӗ иккен. Сӗмсӗрленнӗ водителе 15 талӑклӑха ним мар хупса хума пултарнӑ. Анчах ҫул-йӗр хӑрушсӑрлӑхӗн инспекторӗ апла хӑтланас темен — административлӑ майпа явап тытарасси пирки хутсем ҫырасси вырӑнне 5 пин тенкӗ ыйтнӑ. Ҫавӑн чухлӗ тӳлесен вӑл курнине курмӑш пулма шантарнӑ. Тӗрӗсрех, автомобилӗн саппас пайне сутакан лавккара хӑйӗн парӑмне ҫавӑн чухлӗлӗх тӳлесе татма сӗннӗ. Лешӗ килӗшнӗ.

Маларах вара ҫав инспектор хӑйӗн тӑванне ҫур литр эрехле пулӑшнӑ. Лешӗ Тӑвайӗнче пӗр хӗрарӑма машинӑпа ҫапса хӑварнӑ пулнӑ, сывлӑхне вӑтам сиен кӳнӗ. Тӑван тӑванах тенӗ-тӗр ҫав — явап тыттарасси пирки ӗҫ пуҫарман. Хӗрарӑм вара ҫине тӑнӑ, ҫӑхав ҫырнӑ та айӑплӑ водителе 2 пин тенкӗлӗх штрафланӑ.

Сӗтев илекен инспектор ӗҫне ҫывӑх вӑхӑтра суд пӑхса тухӗ.

Ыран, нарӑсӑн 12-мӗшӗнче, 17 сехетре «Сӗтев» хаҫат Шупашкарти филармонире хӑйӗн юбилейне ирттерӗ.

Мероприяти канашлу евӗрлӗ иртӗ, хыҫҫӑн — савӑнӑҫлӑ концерт. Канашлу ячӗ — «Чӑваш Енӗн экономика, социаллӑ тата политика аталанӑвӗн альтернативла ҫулӗ».

Меропритие йӗркелекенӗ — Чӑваш Патшалӑх Канашӗн депутачӗ Андрей Кулагин.

Тӳлевсӗр. Уява пурне те йыхравлаҫҫӗ.

Ҫӗрпӳ районӗнче вырнаҫнӑ арҫынсен 9-мӗш колонийӗнче хӑрушсӑрлӑх пайӗнче кӗҫӗн инспекторта ӗҫленӗ 24 ҫулти арҫын шӑпине ҫывӑх вӑхӑтра унти район сучӗ татса парӗ.

Тӗрмере йӗрке тума тивӗҫ арҫын унта ларакансем валли карас телефонӗсем илсе кӗртсе панӑ иккен. Тепӗр тесен, тӗрмере ларакансем ун пек хатӗрсемпе усӑ курни вӑрттӑнлӑхах мар-тӑр-ха. Телефонсем тӗрмене хӑйсем тӗллӗн утса кӗрейменни паллӑ ӗнтӗ. Апла тӑк ку инспектор ҫакланнӑ тесе шухӑшламалла-ши?

Апла-и, капла-и, кӗҫӗн инспектор саккуна пӑснӑ фактсене икӗ хутчен тупса палӑртнӑ: пӗрремӗшӗнче вӑл пӗлтӗрхи ҫурла уйӑхӗн 4-мӗшӗнче телефон илсе кӗнӗ, тепӗр хутӗнче — юпан 7-мӗшӗнче. Малтанхи хутӗнче вӑл ыр кӑмӑллӑхшӑн 3 пин тенкӗ тӳленипе «ырӑ» ӗҫ тума килӗшнӗ. Иккӗмӗш хутӗнче 4,4 пин тенкӗ тӑракан бензопӑчкӑ парсан пулӑшма килӗшнӗ.

Халӗ инспектора сӗтев илнӗ тесе айӑпласси пирки ӗҫе суда ярса панӑ.