Республикӑн тӗп хулинче киосксемпе кӗрешӳ пуҫарнӑ. Тӳресем пӗлтернӗ тӑрӑх, саккунлӑ майпа вырнаҫтарманнисене сӳтеҫҫӗ.

Кӑҫал кӑна тӑватӑ киоска пуҫтарса кайнӑ. Хула администрацийӗ ӑҫтисене те пӗлтерет: вӗсем — Гагарин урамӗнчи 29-мӗш ҫурт, Эгер бульварӗнчи 51-мӗш, 9-мӗш пилӗкҫуллӑх урамӗнчи 24-мӗш, Трактор тӑвакансен проспектӗнчи 101-мӗш ҫурт адреспа вырнаҫнӑскерсем.

Пӗлтӗр 35 киоска сӳтнӗ, 2012 ҫулта — 54, 2011 ҫулта — 140.

Ҫав вӑхӑтрах хула влаҫӗсем Шупашкарӑн официаллӑ сайтӗнче «Епле суту-илӳ киоскӗсем кирлӗ?» сасӑлав ирттерни пирки аса илтереҫҫӗ.

Паян Шупашкарта малашлӑхлӑ инноваци проектсене шыраса тупас тӗллевпе, пуррисене аталанма пулӑшас тӗллевпе роуд-шоу иртнӗ. Хальхи вӑхӑтра вырӑс чӗлхи те ют чӗлхе сӑмахӗсемпе ҫӳпӗленсе кайрӗ те, пур сӑмаха словарьсӗр ӑнланса та пӗтме йывӑр. Роуд тени, эпир ӑнланнӑ тӑрӑх, ҫул-йӗр тенине пӗлтерет.

Ҫак проект пирки Раҫҫейри калӑпӑшлӑ проект тесе хыпарлать республикӑн Экономика министерстви. Хайхи роуд-шоуна тӗрлӗ шайри тӳре-шара та хутшӑннӑ. Вӗсемсӗр пуҫне ӑсчахсем, тӗпчевҫӗсем, технологи усламҫисем, технопарксемпе бизнес-инкубатор пайташӗсем, техника енӗпе аслӑ пӗлӳ паракан шкулсенче аслӑ курссенче вӗренекенсем, пурӗ 200 ҫын ытла, пухӑннӑ.

Мероприятире тухса калаҫнӑ Иван Моторин премьер-министр мероприяти ҫӗнӗ шухӑшсемпе проектсене палӑртма кӑна мар, авторсемпе заказчиксене пӗр-пӗринпе ҫыхӑнма май парасса та шаннине палӑртнӑ.

Уйрӑм ҫынсем кӑна мар, регионсен те кивҫен илме тивет. Ӑна вӑхӑтра татса пымалли те сӑмахсӑрах паллӑ ӗнтӗ.

Пирӗн республика пӗлтӗр патшалӑх парӑмне вӑхӑтра тата кирлӗ пек чакарнӑ тесе хыпарлать Чӑваш Енӗн финанс министерстви. Ҫакна вӑл цифрӑсемпе кӑтартса парать: обязательствӑсене 4,8 миллиард тенке яхӑн пурнӑҫланӑ. Ҫав шутран 1 миллиарчӗ — патшалӑх облигацийӗ, 86,1 миллионӗ — федераци хыснинчен илнӗ хысна кредичӗ, 2,9 миллиарчӗ — кредит тата пӗтӗм тӗнчери финанс учрежденийӗсенчен илнӗ кивҫен. Республика гарант евӗр пулнипе организацисем илнӗ кредита 276,7 миллион тенкӗлӗх татнӑ.

2013 ҫул пуҫламӑшӗнчипе танлаштарсан республикӑн патшалӑх парӑмӗ 381,5 миллион тенкӗлӗх чакнӑ. Процент ҫине куҫарсан ҫакӑ 3,74 процент чакнине пӗлтерет. Кӑҫалхи кӑрлачӑн пуҫламӑшӗ тӗлне парӑм 9,8 миллиард тенкӗ ытларах юлнӑ. 2013 ҫул пуҫламӑшӗнче ҫав хисеп 10 миллиард тенкӗрен иртнӗ.

Иртнӗ ҫул республикӑн пурлӑхне тара панипе хыснана 1 миллиард тенкӗ ытла кӗнӗ иккен. ЧР Пурлӑх министерстви ҫак цифрӑна 2012 ҫулхипе танлаштарса кӑтартнӑ та, хисеп 1,9 хут ӳснине асӑрханӑ.

Тупӑшӑн ытларах пайӗ патшалӑх пурлӑхне тата ҫӗре тара панипе килет-мӗн. Налук мар тупӑшсенчен чӗрӗк пайне яхӑн, тӗрӗсрех, 24 проценчӗ, ҫапла майпа кӗнӗ.

Маларах асӑннӑ ведомство мӗн чухлӗ ҫӗрпе ытти пурлӑха тара панине цифрӑсемпех кӑтартса парать. Ҫулталӑк тӑршшӗпе куҫман пурлӑха 76,7 пин тӑваткал метр тара парасси пирки килӗшӳ тунӑ иккен. Ҫӗр лаптӑкӗсене илсен, 7,34 пин гектар тара пама 231 килӗшӗве алӑ пуснӑ. Ҫав шутран пысӑк пайӗ, 92,6 проценчӗ, — ял хуҫалӑх тӗллевӗллӗ ҫӗр лаптӑкӗ.

Шупашкарти «Промтрактор» савута хирӗҫ пысӑк индустри паркне тума тытӑннӑ. Тахҫанах палӑртнӑ ӗҫсене тинех тума пуҫӑннӑ теме пулать.

Чи малтанах шыв пӑрӑхӗсемпе шӑк-пӑх пӑрӑхӗсене вырнаҫтарма палӑртнӑ. Ҫавӑн пекех ҫаврӑнса каймалли ҫул ӑҫта пулассине те палӑртмалла. Ун хыҫҫӑн индустри паркне газ ҫитерӗҫ тата электроэнергипе тивӗҫтерӗҫ. Ку ӗҫсене ҫуркуннесене хатӗрлесе ҫитересшӗн иккен — ҫапларах республикӑраи капиталлӑ ҫурт тӑвӑм управленийӗн директорӗ Владимир Громов шантарнӑ.

Республика правительстви инфраструктурӑна кӑна туса парӗ — ҫурчӗсене предприятисем хӑйсем хӑпартӗҫ. Ӑҫта мӗн туса лартасси пирки каласан вырӑнӗсене те палӑртса хунӑ иккен. Пурӗ 10 лаптӑк уйӑрнӑ. 7 компани ӗҫе пуҫӑнма хатӗр, тепӗр виҫҫӗшӗ аукцион ирттерессе кӗтеҫҫӗ.

Улатӑрти механика савучӗ 120 ҫул ҫитнине халалласа ӗҫ коллективӗн конференцине ирттернӗ. Кӑҫал предприяти 392 миллион тенкӗлӗх продукци (вӑл, тӗпрен илсен, чукун ҫул предприятийӗсем валли ӑсанать) сутма палӑртнӑ иккен. Пӗлтӗрхипе танлаштарсан, ҫакӑ 34,2 процент нумайрах-мӗн. Шел те, цифрӑсене хальхи е танлаштаруллӑ хаксемпе илсе кӑтартни паллӑ мар. Апла-и, капла-и, ӳсӗм куҫкӗрет. Производствӑна аталантарма кӑҫал 33,4 миллион тенкӗ хывнӑ. Ҫӗнӗ йышши продукци кӑларассипе те савут ҫине тӑрать-мӗн.

Конференцие хутшӑннӑ Улатӑр хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Михаил Марискин предприятин тӗп директорне Валерий Вялова хула администрацийӗн Хисеп хучӗпе чысланӑ, ӗҫ коллективне тата уйрӑм рабочисене те грамотӑсемпе тата Тав хучӗсемпе хавхалантарнӑ. Рабочисене республикӑн Патшалӑх Канашӗн депутачӗ Николай Ефремов, «Раҫҫей чукун ҫулӗ» обществӑн Чулхулари дирекцийӗн пуҫлӑхӗ Дмитрий Садовников тата асӑннӑ тытӑмӑн Хусан регионӗн инспекторӗ Сергей Волков та саламланӑ.

Производствӑна юсаса ҫӗнетнине пула килес ҫул республикӑри 300-е яхӑн ҫын ӗҫ вырӑнӗсӗр юлмалли пирки Чӑваш Енӗн Ӗҫлӗх служби Раҫҫейӗн ӗҫлӗх службин селекторлӑ канашлӑвӗ вӑхӑтӗнче пӗлтернӗ.

Кӑмӑллӑ мар ҫак списока лекекенсен ҫапах та хуҫӑлсах ӳкме кирлӗ мар, мӗншӗн тесен вӗсене урӑх специальноҫ алла илме пулӑшмалла. Кун валли хыснаран 2 миллион тенкӗ ытла укҫа уйӑрмалла.

Ҫынсен ӗҫ вырӑнне ҫухатма тивекен предприятисен шутӗнче чи малтанах «СУОР», «Ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑхӑн управляющи компанийӗ» тулли мар яваплӑ обществӑсене, «Юрма» агрохолдинга, «Акконд» акционерсен обществине, Шупашкарти троллейбус управленине асӑннӑ.

Чӑваш Енре пурлӑх хуҫисем ытларах чухне хӗрарӑмсем иккен. Кун пирки Росреестрӑн республикӑри управленийӗ хыпарлать. Вӗсене мӗнпур хваттерпе ҫурт-йӗр, ҫӗр участокӑн, ытти пурлӑх пурӗ 615,6 пин штук тивет иккен. Арҫынсен харпӑрлӑхӗнче вара — 575,1 пин кӑна.

Хӑш хулапа районта лару-тӑру еплине тишкернӗ те, этемлӗхӗн черчен ҫурри ҫине ҫыртарнӑ пурлӑх Шупашкарпа Ҫӗнӗ Шупашкар хулисенче, Канаш, Улатӑр тата Ҫӗмӗрле районӗсенче уйрӑмах нумаййине асӑрханӑ. Куславкка, Хӗрлӗ Чутай тата Пӑрачкав районӗсенче хӗрарӑмсен пурлӑхӗ арҫынсеннинчен пушшех те самай-мӗн. Кунта асӑнман ытти районта вара арҫынсем ҫине ҫыртарни нумайрах иккен.

Ҫӗнӗ Шупашкарта «Хӗвел» ТМЯП хӗвел хӑвачӗпе ӗҫлекен пӗрремӗш электространцие хута янӑ. Вӑл савутӑн 1 800 тӑваткал метрлӑ тавар кӑларакан тӗп корпус умӗнче вырнаҫнӑ иккен. Пӗтӗмӗшле хӑвачӗ 44 кВт, ку электростанцие савут хӑй усӑ курӗ.

Электростанцие савӑнӑҫлӑн уҫнӑ ҫӗре Министрсен Кабинечӗн Председателӗ Иван Моторин, «Хӗвел» компанин тӗп пуҫлӑхӗ Игорь Ахмеров тата Ҫӗнӗ Шупашкарӑн администраци пуҫлӑхӗ Александр Сироткин хутшӑннӑ.

Пӗрремӗш электростанцие маларах компани ҫак ҫулталӑкрах хута ярасси пирки шантарнӑ иккен. Иван Моторин вара хӑйсен сӑмахне тытнӑшӑн вӗсене тав сӑмахӗ каланӑ.

Хӑват паракан установка 350 ҫӳхеҫурхахлӑ модульсенчен тӑрать, вӗсене тимӗр юпасем тытса тӑраҫҫӗ. Ҫавӑн пекех хӗвел ҫуттинчен пухнӑ хӑвата электроэнергие куҫаракан хатӗрсем вырнаҫнӑ. Комплекса ҫын сӑнаса тӑни кирлех те мар иккен, хутран-ситрен тӗрӗслени те ҫителӗклӗ. Пурӗ 25 ҫул ним мар ӗҫлемелле имӗш вӑл.

Электростанцие хута янӑ пулин те тулашран электричество ҫавах илсе тӑмалла пулӗ. 44 кВт ҫитмест ӗнтӗ, савута самай ытларах кирлӗ.

Кун пирки Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев ӗнер ЧР Патшалӑх Канашне янӑ Ҫырура палӑртрӗ. Кунта сӑмах икӗ ҫуллӑ налук каникулӗ парасси пирки пырать. Анчах пурне те мар. Республикӑшӑн пӗлтерӗшлӗ отрасле укҫа-тенкӗ хывакан инвесторсене кӑна ҫапла ҫӑмӑллӑх кӳресшӗн.

Сӑмахпа каланине епле пурнӑҫламаллине Патшалӑх Канашӗпе Министрсен Кабинечӗн тишкермелле, майсем сӗнмелле. Республика экономикине укҫа хывакансене илӗртессипе хастартарах ӗҫлемеллине палӑртнӑ май пирӗн патра «инвестици условийӗсем тӑнӑҫли» пирки те асӑнса хӑварчӗ. Ҫав вӑхӑтрах вӑл ют ҫӗршывран килекен «кӗмӗле» илӗртме ятарлӑ саккун кирлине те ӑнланать.