(«Кайнисене тата чӑваш туррисене таврӑнма вырӑн хатӗрлекенсем» ярӑмран)

«Уҫӑмлӑ тата курӑмлӑ тӑвакан ӗҫ-пуҫа пула кӑна пурӑнӑҫ (бытие) тӗп-йӗрне палӑртма май пур. Рефлекси ҫавӑн пек ӗҫ-пуҫ тавра (ун хутшӑнӑвӗпе тӑрӑмӗсем тавра), пурӑнӑҫа упракан вырӑн координачӗсем тавра ҫаврӑнать пулсан – вӑл трансценденталлӑ рефлекси пулса тӑрать».

-- -- -- -- --

«А когда рефлексия направлена на те состояния и отношения представляющей деятельности, благодаря которым вообще делается возможным определить бытие сущего, то такая рефлексия, направленная на координаты точки, к которой относится бытие, становится трансцендентальной рефлексией»

(Хайдеггер М. Время и бытие. М., 1993. С. 377.)

.

«Киремет умӗнче пурпӗрех тӑратӑп темшӗн…» – ҫырнӑччӗ эп 1992 ҫулта. Киремет умне тӑнӑранпа вӑтӑр (!) ҫула яхӑн иртрӗ – халӗ те тӑратӑп. Мӗншӗн тӑнине те, Киремет кам пулнине те, ун умӗнчи хамӑн тивӗҫе те ӑнланатӑп пек. Киреметсӗр, чӑн чӑваш хӑвачӗсемсӗр наци чӗрӗлӗвӗн, аталанӑвӗн пуласлӑхӗ ҫук.

Малалла...

Лауреат медалӗ

Нестер Янкас ячӗллӗ пӗрлӗх 2018 ҫулшӑн литературӑпа ӳнерте тата культура аталанӑвӗнче палӑрнӑ пултаруллӑ ҫынсене Нестер Янкас ячӗллӗ Преми памашкӑн кандидатсем тӑратмашкӑн халӑх умне сӗнӳпе тухать. Кандидат ҫинчен калакан автобиографипе характеристикӑна тата ӑна тӑратакан организацин ыйтса ҫырнине Преми паракан комиссине 2019 ҫулхи нарӑсӑн 20-мӗшӗччен ҫитермелле.

Нестер Янкас ячӗпе хисепленекен преми тӗллевӗ ҫакӑн пек: чӑваш культурипе искусствине, литературипе чӗлхине аталантарас, культурӑпа истори палӑкӗсене упрас, халӑхсен туслӑхне ҫирӗплетес, ӳссе ҫитӗнекен ӑрӑва тӗрӗс-тӗкел воспитани парас, уйрӑм ҫынсен пултарулӑхне аталантарас, наци культурин ҫитӗнӗвӗсене халӑх хушшинче сарас енӗпе тунӑ ӗҫсемшӗн хавхалантарасси.

Премие чӑваш культурине, литературипе искусствине малалла аталантарас ӗҫре уйрӑмах палӑрнӑшӑн, республикӑмӑрти тата районти ял ҫыннисен тӗрлӗ социаллӑ сийӗн культура аталанӑвӗнчи халӑх пултарулӑхӗн хастарлӑхне ӳстернӗшӗн параҫҫӗ.

Премие уйрӑм пултаруллӑ ҫынсене, пултарулӑх коллективӗсене, шкулсемпе ача сачӗсене, патшалӑх предприятийӗсемпе учрежденийӗсене, коммерциллӗ фирмӑсене тата ӗҫ коллективӗсене пама пултараҫҫӗ.

Малалла...

Ваттисен канашӗнчи самант. Сайт архивӗнчи сӑн

Ҫитес кӗҫнерникун, кӑрлачӑн 10-мӗшӗнче, Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче Чӑваш ваттисен тӗп канашӗн черетлӗ ларӑвӗ иртӗ. Пуҫламӑшӗ 15 сехетре.

Ваттисем пӑхса тухакан ыйтусем хушшинче хӑйсен йышне ҫӗнетесси, 2019 ҫулхи плана ҫирӗплетесси пулӗ. Унсӑр пуҫне пухӑннисем умӗнче Олег Цыпленков паллӑ ҫынсен палӑкӗсене лартасси, асӑну хӑмисене уҫасси тата фильмсем ӳкересси ҫинчен каласа парӗ. А.О.Бойков, Н.М.Адер тата В.Д.Эльмень ваттисен тӗп канашӗ ял-хулари шурсухал-утамансемпе тата халӑх йӗркеленӗвӗсемпе тытакан ҫыхӑнусем ҫинчен сӑмах хускатӗҫ.

Пучинкери Саша Алексеев

«Ёлкӑра чӑваш тумӗллӗ ачасене пуҫласа куртӑм. Шучӗпе ҫавӑ пӗртте тӗлӗнтермелле мар. Анчах Бэтмен, Эрешмен-ҫын тата ыттисен сӑнарӗсене курма хӑнӑхрӑмӑр та, пирӗншӗн тӗлӗнтермӗш евӗр туйӑнаҫҫӗ», – тесе ҫырнӑ «Август» фирмӑн Вӑрнарти филиалӗн пресс-ҫыруҫи Людмила Иванова Фейсбукра.

Раштав уйӑхӗн 23-мӗшӗнче Вӑрнарти хутӑш препаратсен савучӗ ыр кӑмӑллӑх ёлки ирттернӗ. Унта Йӗпреҫ тата Вӑрнар районӗсенчи нумай ачаллӑ тата сахал тупӑшлӑ ҫемьесенчи ачасене пухнӑ. Ун пеккине предприяти вунӑ ҫул ытла ӗнтӗ йӗркелет. Кӑҫалхине икӗ ача чӑвашла тумланса пынӑ. Иккӗшӗ те вӗсем — Йӗпреҫ районӗнчен. Пӗри — Хурамалтан, тепри — Пучинкерен. Пучинкери ҫиччӗмӗш класс ачи Александр хӑйӗн амӑшӗ, Раиса Алексеева, тӗрленӗ кӗпене тӑхӑннӑ. Ҫак йӗркесен авторне Раисӑпа телефонпа калаҫма май килчӗ. Вӑл ҫемьери тепӗр виҫӗ ачи валли те ҫавӑн пек тум ӑсталаса панине пӗлтерчӗ.

Шупашкара йӗркеленӗренпе 550 ҫул ҫитнине халалласа ирттермелли мероприятисен шутӗнче республикӑн тӗп хулинче Хаяр Йӑван патша палӑкне уҫассине те асӑнма пулать. Кун пирки хула администрацийӗн вӗренӳ управленийӗн пуҫлӑхӗ Дмитрий Захаров Фейсбукра ҫырнӑччӗ. Хулари тӳре-шара IV Йӑван ырӑ ӗҫсем тунине асра тытмаҫҫӗ тесе шухӑшлать.

Архитектурӑпа декораци пластикин скульпторӗ, искусствоведени кандидачӗ, Шупашкарти историк Дмитрий Мадуров Чӑваш Енри Хаяр Йӑван палӑкне хапӑлламанни сисӗнет. Ҫак шухӑша вӑл «Idel.Реалии» сайта панӑ интервьюра палӑртнӑ. Скульптор шухӑшланӑ тӑрӑх, Чӑваш Енре вырӑс патшисене, бизнес-проектсене мала кӑларас юхӑм пырать, наци республикин тӗп хулинче хамӑр тымарсемпе хамӑр паттӑрсем пирки асӑнтарасшӑн мар.

Раштав уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Тӗмен хулинче ача-пӑчан «Хӗлхем» фольклор фестивалӗ иртӗ. Асӑннӑ тӑрӑхри хастар йӑхташӑмӑрсем ку мероприятие пуҫласа йӗркеленӗ. Тӗмен тӑрӑхӗнчи чӑвашсен «Тӑван» пӗрлешӗвӗн ертӳҫи Ираида Маслова Фейсбукра пӗлтернӗ тӑрӑх, фестиваль ҫинчен виҫӗ ҫул каяллах шухӑшлама пуҫланӑ. Пуҫарӑва яваплисемпе, ачасен ашшӗ-амӑшӗпе чылай сӳтсе явнӑ.

Мероприятие ирттерме Тӗмен облаҫӗнчи культура департаменчӗ, Тӗмен облаҫӗнчи национальноҫсен ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен комитечӗ, «Строитель» наци культурисен керменӗ, Тӗмен облаҫ думинчи либерал-демократсен фракцийӗн депутачӗ А.Н. Зайцев пулӑшӗҫ.

Сӑмах май каласан, Иркутск облаҫӗнчи чӑвашсем те ача-пӑчан фольклор фестивальне ирттереҫҫӗ. Унта вӑл кӑҫал тӑваттӑмӗш хут иртнӗ. «Туслӑх хӗлхемӗ» йӗркеленине Иркутск облаҫӗнчи чӑвашсен «Юлташ» ассоциацийӗ ертӳҫи Вероника Тимофеева хыпарланӑ.

«Чӑваш халӑх сайчӗ» Чӑваш Республикин чӑвашлатнӑ схемине ҫӗнетсе тепӗр хут кӑларчӗ. Иккӗмӗш кӑларӑмпа кун ҫути курнӑ Чӑваш Республикин схеми малтанхипе танлаштарсан тупса палӑртнӑ кӑлтӑксенчен хӑтӑлнӑ, Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи ялсемпе пуянланнӑ (ку кӑларӑмра Чӳрекел, Хулаҫырми, Ирҫел, Вӑта Тимӗрҫен, Анат Тимӗрҫен, Клин тата Солнце чӑваш ялӗсене те курма май пур!). Унсӑр пуҫне ял тӑрӑхӗсен тӗплӗхӗсене (центрӗсене) те кӑтартнӑ — ҫапла май ялсене шыраса тупассине ҫӑмӑллатма тӑрӑшнӑ. Аса илтеретпӗр — схемӑра ял ячӗсене чӑвашла ҫеҫ кӑтартнӑ. Ҫавӑн пекех хӑш-пӗр ялсен историллӗ ячӗсене те илсе панӑ. Сӑмахран, Красноармейски малтан Трак ятлӑ пулнине, Первомайски — Аслӑ Арапуҫ пулнине, тата ыт. те.

Чӑваш Республикин схемине «СУМ» электронлӑ лавккара туянма май пулӗ. Хакӗ — 200 тенкӗ. Карттӑн хӑтлавӗ кӗҫнерникун, раштавӑн 13-мӗшӗнче, Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче 17 сехетре иртӗ. Пурне те 201-мӗш пӳлӗмре кӗтетпӗр!

Шупашкар районӗнчи Ҫӗньял ялӗнче ҫуралнӑ Светлана Прокопьева «Красавица Ёрдынских игр» (чӑв. Ёрдын вӑййисен пики) конкурса хутшӑнӗ. Ҫакна Иркутск тӑрӑхӗнчи чӑвашсен «Юлташ» культурӑпа наци автономийӗн ертӳҫи Вероника Тимофеева Фейсбукра пӗлтернӗ.

Конкурс 2019 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗнче Иркутск облаҫӗнчи Еланцы ялӗнчен 8 ҫухрӑмра вырнаҫнӑ Хоторук текен вырӑнта пулӗ. Ӑна «Ёрдынские игры» (чӑв. Ёрдын ваййисем) халӑхсем хушшинчи Пӗтӗм тӗнчери этнокультура фестивалӗ иртнӗ май йӗркелеҫҫӗ.

19 ҫулти Светлана Прокопьева «Раҫҫей чӑваш пики—2018» конкурса хутшӑннӑ. Шӑпах унта ӑна Иркутск тӑрӑхӗнчи ӑмӑртӑва хутшӑнма сертификат панӑ.

Шупашкар район хӗрӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнчи медицина факультечӗн стоматологи уйрӑмӗнче вӗренет.

«...Как чувашская девушка Аталпи счастье чувашскому народу искала на земле Иркутской…» — ҫакӑн ятпа пӗлтернӗ чун ыратӑвне Иркутск тӑрӑхӗнчи чӑвашсен «Юлташ» наципе культура автономийӗн ертӳҫи Вероника Тимофеева Фейсбукра. Унта вӑл асӑннӑ тӑрӑхри кӗпӗрне пухӑвӗ ирттерекен социаллӑ пӗлтерӗшлӗ проектсен конкурсне кӑҫал та ӑнӑҫсӑр хутшӑннине хыпарланӑ.

Унта тӗрлӗ общество организацийӗ пурӗ 174 проект тӑратнӑ, вӗсенчен 55-шӗ ҫӗнтернӗ.

Ун пек конкурса «Юлташ» 2016 ҫулта пуҫласа хутшӑннӑ. Ҫавӑн чухне автономи Акатуй ирттерме ӗмӗтленнӗ. Анчах 300 пин тенкӗ вырӑнне 170 пин те 302 тенкӗ ҫеҫ уйӑрнӑ имӗш.

«Жюри пайташӗсемшӗн камсем вӗсем, чӑвашсем? Ну, халӑх. Ун пеккисем нумай кунта. Хайсен шучӗпе ташласа юрлаччӑр», — тенӗ курӑнать вӗсем», — ҫапларах пӗтӗмлетнӗ Вероника Тимофеева. 2017 ҫулта чӑваш чӗлхине упраса хӑварассипе проект хатӗрленӗ. Анчах ун чух та ӑнман. Кӑҫал вӗсем чӑвашсем пурӑнакан вырӑнта спорт лапамӗсене аталантарассипе ҫыхӑннӑ проект калӑпланӑ. Пӗрех ҫӗнтереймен.

Ӗнер, раштав уйӑхӗн 2-мӗшӗнче, Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче СССР халӑх артистне Максим Дорминдонтович Михайлова халалласа ирттернӗ опера фестивалӗ гала-концертпа хупӑннӑ.

Унта пулнӑ «Хыпар» хаҫат журналисчӗ Надежда Смирнова таеатра «чӑвашлӑх хуҫаланма пуҫлани фойене кӗрсенех» сиснӗ.

Вӑл пӗлтернӗ тӑрӑх, «гардеробра тум йышӑнакансенчен пуҫласа программа сутакансем таранах чӑваш тумӗпе» пулнӑ. Сцена ҫинчи артистсене те чӑваш ҫи-пуҫне тӑхӑннӑ пикесем чечек ҫыххисем тыттарнӑ. «Анчах, шел, концерт репертуарӗнче ҫеҫ пулмарӗ чӑваш юрри-ҫемми. Йӗркелӳҫӗсем тепӗр фестивальте ҫакна шута илессе шанатпӑр», — хыпарланӑ журналист «Хыпар» издательство ҫурчӗн сайтӗнче.

Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче, аса илтерер, пӗлтӗрхи авӑн уйӑхӗнченпе Валерий Клементьев директор пулса ӗҫлет.