Чӑваш Енре хальхи вӑхӑтра ветерансен хорӗсем — 23. Вӗсенчен 15-шӗ халӑх ячӗллӗ.

Ветерансен хорне тӗрлӗ ҫулхисем ҫӳреҫҫӗ: тинтерех тивӗҫлӗ канӑва тухнисенчен пуҫласа тӑнлавне самаях пас тытнисем таранах. Хорта ытларах хӗрарӑмсем пулни те вӑрттӑнлӑх мар. Сӑлтавне специалистсем темле ӑнлантараҫҫӗ те, анчах, сӑнанӑ тӑрӑх, хӗрарӑмсем хастартарах, вӗсен кун-ҫулӗ те вӑрӑмрах.

Ҫав вӑхӑтрах чӗрӗ арҫынсем те ҫук мар. Ветерансен хорне ҫӳрекен 600 ытла кинемипе мучи хушшинче 96 ҫулти ҫын та пур. Арсений Питеркин ятлӑскер — хорта чи асли. Ку хыпара Чӑваш Республикин культура министрӗ Константин Яковлев ӗнер Ижевскри форумра пӗлтернӗ. Унта ватӑсене культура пурнӑҫне явӑҫтарассипе регионсенче епле ӗҫленине тишкернӗ. Пирӗн регион министрӗ ҫавӑнта доклад тунӑ.

К.В.Иванов ячӗллӗ Литература музейӗнче йӑлана кӗнӗ Иванов вулавӗсем иртнӗ. Вӑл кӑҫалхипе виҫҫӗмӗш хут йӗркеленнӗ.

Иванов вулавӗсем 2015 ҫултанпа иртеҫҫӗ. Пӗрремӗш хутӗнче ӑна чӑваш литературин классикӗ К.В.Иванов ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитнине халалласа йӗркеленӗ. Мероприятие И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУ, И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧППУ вӗрентекенӗсемпе студенчӗсем хутшӑннӑ.

Литература музейӗн заведующийӗ Ирина Оленкина мероприятие уҫнӑ. ЧППУн чӑваш чӗлхипе литературин вӗрентекенӗ Светлана Пафнутьева «Чӑваш классикӗсене шкулта вӗрентесси» хӑтлавпа паллаштарнӑ. ЧППУн чӑваш чӗлхипе литературин кафедрин доценчӗ Николай Осипов «Хальхи калавӑн хӑйне евӗрлӗ философийӗ» доклад вуланӑ.

Пӗтӗмпе мероприятире 20 докладпа паллаштарнӑ.

Чӑваш Ене концертпа килнӗ Раҫҫей юрӑҫи, композиторӗ, пианисчеӗ, актерӗ, продюсерӗ, телеертӳҫи Дмитрий Маликов Чӑваш тӗррин музейӗнче пулнӑ. Унӑн программипе куракансем ӗнер паллашнӑ. Пирӗн республикӑра пулнӑ май вӑл музейнаи пулнӑ. Аваллӑх управҫинее вӑл республикӑн культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗсен министрӗпе Константин Яковлевпа кайнӑ.

Хӑнана музей пуҫлӑхӗ Светлана Недвигина чӑваш тӗррин хӑйне евӗрлӗхӗ ҫинчен каласа кӑтартнӑ. Республикӑн культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗсен министерствин пресс-служби хыпарланӑ тӑрӑх, чӑваш ӳнерӗ тата музей ӗҫӗ пирки юрӑҫ, нумай вӗреннӗ специалист хӑйӗн шухӑшне обьективлӑ пӗлтернине музейҫӑсене итлеме кӑмӑллӑ пулнӑ.

Канаш районӗнчи Сиккасси ялӗнчи культура учрежденийӗнче пултаруллӑ ҫын ӗҫлет. Нумаях пулмасть Ирина Андреева «Культура ҫурчӗн чи лайӑх ӗҫченӗ» ята тивӗҫнӗ.

Ирина Анатольевна мӗн пӗчӗкрен юрлама, музыка инструменчӗсем калама хӑнӑхнӑ. Ӳссен кам пулассине пӗлнӗ вӑл – музыка училищине вӗренме кӗнӗ. Диплом илсен ҫамрӑк специалист тӑван ялне таврӑннӑ, культура ҫуртӗнче ӗҫлеме пуҫланӑ. Унта вӑл 29 ҫул вӑй хурать ӗнтӗ. Культура ҫуртне 13 ҫул ертсе пырать.

Сиккассинчи культура ҫурчӗ тӗрлӗ конкурса хутшӑса пӗрре мар грант ҫӗнсе илнӗ. Ку ял тӑрӑхӗнче пултаруллӑ ҫынсем пурӑнаҫҫӗ. Унта «Асам» вокалпа инструмент ансамблӗ, хор йӗркеленнӗ. Иккӗшӗ те халӑх ятне тивӗҫнӗ.

2014 ҫулта клуб «Республикӑри чи лайӑх культура учрежденийӗ» ята тивӗҫнӗ. Вӗсене 100 пин тенкӗлӗх сертификат панӑ. Унпа ҫӗнӗ ҫи-пуҫ ҫӗлеттернӗ, музыка инструменчӗсем туяннӑ. Ирина Андреева малашне те ҫанӑ тавӑрса тӑрӑшасшӑн.

Ара Мишши (Михаил Николаевич Краснов) ҫак кунсенче Чӑваш кӗнеке издательствинче черетлӗ кӗнеке кӑларнӑ. Унччен вӑл «Ҫамрӑк юлан утҫӑ» кун ҫути кӑтартнӑ.

Михаил Николаевич унччен чылай ҫул Чӑваш Енӗн патшалӑхӑн влаҫ органӗсенче ӗҫленӗ. Нумай пулмасть вӑл ачасем валли калавсем ҫырма пуҫланӑ. Унӑн черетлӗ ӗҫӗ «Пӗрремӗш утӑмсем. Первые ступеньки» ятпа пичетленнӗ. Унӑн тиражӗ – 500 экземпляр. Кӑларӑма чӑвашла тата вырӑсла ҫырнӑ пилӗк калав кӗнӗ.

Ара Мишшин ҫӗнӗ кӗнекинчи калавсен теп сӑнарӗ — Настя. Пӗрремӗш класа ҫӳрекенскер тӑван ҫӗршыва юратма тата историе хисеплеме вӗренет. Унпа пӗрлех ачан тантӑшӗсем те ҫавна хӑнӑхаҫҫӗ. Маттур ача тӑмран тӗрлӗ кӳлепе ӑсталать, художество шкулне тата ташӑ кружокне ҫӳрет. «Тӗрлӗ халӑхлӑ класс. Многонациональный класс» калав, тӗслӗхрен, ачасене ытти халӑх культурине хисеплеме вӗрентет. Ытти калава те пӗчӗккисем кӑмӑлласса шанать автор.

Шупашкар районӗнчи кинеми-мучисем социаллӑ пулӑшу кӳрекен центр пулӑшнипе вӗҫӗмех тӗрлӗ ҫӗре тухса ҫӳреҫҫӗ. «Социаллӑ туризм» проекта пурнӑҫа кӗртнӗ май йӗркелекен экскурсисемпе ҫулҫӳревсене ватӑсем кӑмӑлпах хутшӑнаҫҫӗ. Алла туя тытни те ҫула тухма вӗсене чӑрмав кӳмест.

Шорккари ваттисен ҫуртӗнче пурӑнакансем нумаях пулмасть Шупашкарти К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрне ҫитнӗ. Ҫурт ертӳҫи Лариса Афанасьева вӗсене «Туя туй пек тaвар-и?» спектакле илсе кайнӑ. Арсений Тарасов пьеси тӑрӑх лартнӑскере Шорккари ватӑсем кӑмӑлласа йышӑннӑ. «Камит пӗр самант пек иртсе кайрӗ. Ун пек хаваслӑ спектакльсене тата кайса курма хатӗр», — теҫҫӗ ваттисен ҫуртӗнче канлӗх тупнӑ ватӑсем.

Ҫитес ҫул ҫӗршыври Сапантуй Шупашкарта иртмелле. Аҫтӑрханта иртнӗ тутарсен наци уявӗнче «Тулпара» Сапантуй элемне Чӑваш Ене панӑ. Малтанласа шухӑшланӑ тӑрӑх, уява тутарсем Шупашкарта ирттерме палӑртаҫҫӗ.

Икӗ кун каялла, ҫу уйӑхӗн 13-мӗшӗнче, Шупашкарта тутарсен Сапантуйӗ иртнӗ. Ытти ҫулсенчи евӗрех кӑҫал та наци уявне тутарсемпе Шупашкарта пурӑнакансем Лакрей вӑрманне пуҫтарӑннӑ.

Сӑмах май, Сапантуя ытти вырӑнта та йӗркелеҫҫӗ. Темиҫе ҫул каялла Ҫӗнӗ Шупашкарта тутарсем хӑйсен чи пысӑк уявне паллӑ тунине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.

Тутарсем ҫеҫ мар, тӗрлӗ регионта пурӑнакан чӑвашсем те наци уявне ирттерме тӑрӑшаҫҫӗ. Ҫу уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Тольяттинче «Уяв» иртмелле.

Нумаях пулмасть Александра Лазаревӑн 100 ҫулхи юбилейне Шупашкар районӗнчи Ҫӳлтикасассинче паллӑ тунӑ. Ҫак кунсенче, ҫу уйахӗн 11-мӗшӗнче, ҫыравҫа халалланӑ литература каҫӗ К.В.Иванов ячӗллӗ Литература музейӗнче те иртнӗ.

Литература каҫне шкул ачисем, студентсем, ҫыравҫӑсем, поэтсем, ӑсчахсем, Александра Лазаревӑн тӑванӗсем хутшӑннӑ. Унта юрӑсем те янӑранӑ. Ҫултикассинчи хӑнасем те, Александра Лазаревӑн тӑванӗ те юрӑ шӑрантарнӑ.

Александра Лазаревӑпа Леонид Агаковӑн хӗрӗ Алиса Агакова, Юрий Сементер поэт, Геннадий Дегтярев чӗлхеҫӗ тата ытти сумлӑ ҫын хутшӑннӑ. Вӗсем Александра Лазаревӑн пултарулӑхне пысӑк хак панӑ.

Александра Лазарева 1917 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 5-мӗшӗнче Муркаш районӗнчи Тури Тӑмлай ялӗнче ҫуралнӑ. Вӑтам пӗлӳ илнӗ хыҫҫӑн Балашовӑри авиаци техникумӗнче ӑс пухнӑ. 1939 ҫулта хавшанӑ сывлӑхне пула авиацие хӑварма тивнӗ. Шупашкара килсен ҫыравҫӑсен курсӗнче вӗреннӗ, 1945 ҫултанпа литература каҫалӑкӗнче тӑрӑшнӑ. Унӑн паллӑ кӗнекисене асӑнса хӑвармалла: «Чипер Анна», «Ҫутӑ пӗве», «Телейлисем», «Хӗр чӗри», «Санӑн ҫитмӗл ҫичӗ тус».

Малалла...

Ӗнер, ҫу уйӑхӗн 14-мӗшӗнче, Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче Хӗветӗр Матурӑн (Фёдор Мадуровӑн) «Вӑрҫӑ ачисем» куравне чаплӑн вӗҫлерӗҫ. Тӗрлӗ картинӑсемпе кӳлепесемпе паллаштаракан куравпа сывпуллашма тӗрлӗ сферӑра вӑй хуракан ҫынсем сахал мар пухӑнчӗҫ. Каласа хӑварас пулать, Хӗветӗр Матур каласа панӑ тӑрӑх ӳнер музейӗнчи куравра мӗнпур ӗҫӗсенчен чи нумаййи те 15% ҫеҫ вырӑн тупнӑ, курав валли автор чи пӗлтерӗшлӗ ӗҫсене кӑна суйласа илнӗ.

«Вӑрҫӑ ачисем» курав ака уйӑхӗн 21-мӗшӗнче уҫӑлнӑччӗ. Ӑна паллӑ кӳлепеҫӗ тата ӳнерҫӗ 75 ҫул тултарнӑ ятпа йӗркеленӗ. Автор каласа панӑ тӑрӑх курав чылайӑшӗн кӑмӑлне кайнӑ. Хӑшӗ-пӗри унти ӗҫсенче вӑрҫӑ ачисене тупайманни пирки пӗлтерсен Анатолий Кипеч пӑхассипе курасси хушшинче пысӑк уйрӑмлӑх тесе палӑртрӗ. Автор ӗҫсемпе тӗплӗн паллаштарса тухнӑ хыҫҫӑн вӑрҫӑ ачисен тематики картинӑсемпе кӳлепесенче чылай вырӑн йышӑнни палӑрчӗ. Унсӑр пуҫне, каласа хӑварар, автор хӑй те ҫав вӑхӑтри ҫынсен йышне кӗрет. Унӑн ачалӑхӗ шӑп та лӑп вӑрҫӑ хыҫҫӑнхи йывӑр тапхӑрта иртнӗ.

Ӗҫсемпе паллаштарса тухнӑ хыҫҫӑн автор хӑйӗн 75 ҫулхи юбилейӗ тӗлне кӑларнӑ кӗнекесемпе те паллаштарчӗ, курма пынисене парнелерӗ.

Малалла...

Шупашкарти кинофестивале скайппа сӳтсе явнӑ

Шупашкарти Пӗтӗм тӗнчери кинофестиваль кӑҫал ҫу уйӑхӗн 22-27-мӗшӗсенче пулассине, хальхипе вӑл 10-мӗш хут иртессине Чӑваш халӑх сайчӗ маларах пӗлтернӗччӗ. Ӗнер ку ыйтупа Чӑваш наци вулавӑшӗнче пӗрремӗш пресс-конференцие пухӑннӑ. Ӑна кинофестивалӗн программа директорӗ Сергей Лаврентьев скайппа ирттернӗ.

Аса илтерер, кинофестивальте тулли метражлӑ 11 фильм кӑтартма палӑртнӑ. Кунсӑр пуҫне экран ҫине 14 этника тата регион фильмӗсем тухӗҫ. Конкурса кӗртмен 60 ытла картинӑпа та ун вӑхӑтӗнче паллашма май килӗ. «Союзмультфильм» киностуди экран ҫине мультфильмсем кӑларӗ.

Жюри Францире, Пушкӑртстанра, Якут, Хакас, Удмурт республикисенче, Тутарстанра, Чӑваш Енре ӳкернӗ ӗҫсене хаклӗ.