Респуликӑра шыва кӗмелли сезон вӗҫленнӗ. Пляжсенче асӑрхаттарса ҫырнӑ ялавсене антарнӑ, пляжсем ӗҫлеме чарӑннӑ.
Шел те, пӗтӗмлетӳ савӑнтармасть. Кӑҫал шывра 43 пӑтӑрмах пулнӑ, вӗсенче 37 ҫын вилнӗ. Пӗтӗмпе 8 ача путса вилнӗ, 8 ҫынна ҫӑлнӑ.
Пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан, сахалрах. Пӗлтӗр 49 пӑтӑрмах пулнӑ, 44 ҫын вилнӗ.
ИӖМ пӗлтернӗ тӑрӑх, япӑх кӑтарту ҫынсем канма пӗлменнипе, яваплӑха туйманнипе ҫыхӑннӑ. Чылай пӑтӑрмах эрех-сӑра ӗҫнӗ ҫынпа пулать. Нумайӑшӗ юраман ҫӗрте шыва кӗрет. Шыва кӗмешкӗн ятарласа уйӑрнӑ вырӑнсенче, ача-пӑча лагерӗсенче кунашкал пӑтӑрмахсем пулман.
Ҫӗркаҫ Ҫӗнӗ Шупашкарти нумай хутлӑ ҫурт ҫивитти ҫинче 15 ҫулхи яш виллине тупнӑ. Ҫамрӑк ҫав ҫуртра пурӑннӑ иккен. Вӑл хӑй вилӗмӗпех пурнӑҫран уйрӑлнӑ-и е ӑна такам вӗлернӗ-и — хальлӗхе пӗлтермен.
Вилӗ яш урӑ пулман текен хыпар пур. Ҫурт ҫивитти ҫинче вилнӗскер ҫул ҫитменнисен ӗҫӗпе ӗҫлекен территоринчи пайра шутра тӑнӑ иккен.
Ҫамрӑк ҫыннӑн вилӗм сӑлтавне палӑртассипе халӗ тӗпчевҫӗсем ӗҫлеҫҫӗ.
Шел те, Шупашкарти 40 ҫулти арҫын Шупашкар районӗнчи Етӗрнекассинче пурӑнакан ашшӗ-амӑшне савӑнтармах тӑрӑшман. Ҫу уйӑхӗн пӗр кунӗнче вӑл, ӳсӗрскер, киле пырсах ҫапӑҫса тухса кайнӑ. Хӑйӗн тыткаларӑшӗпе арҫын виҫӗ преступлени тунӑ тесе пӗлтерчӗҫ Шупашкар район прокуратуринче: хӗненӗ, сывлӑха вӑтам йывӑрлӑхлӑ сиен кӳнӗ, вӗлерессипе хӑратнӑ.
Ашшӗ-амӑшӗпе хирӗҫме пуҫланӑскер амӑшне вут пуленккипе персе унӑн чӗркуҫҫине ыратарнӑ, ашшӗ енне мрамор татӑкӗ илсе ывӑтнӑ, анчах лешӗ пӑрӑнса ӗлкӗрнӗ. Ашшӗне вӑл вӗлерессипе хӑратнӑ май «Эпӗ сана вӗлеретӗп. Сирӗн вырӑн ҫӑва ҫинче!» — тесе кӑшкӑрнӑ. Ашшӗпе-амӑшне сӗрӗмпе вилетӗр тесе те хӑратнӑ. Унтан тӗпелтен вӑл ашшӗне пуҫӗнчен тата кӑкӑрӗнчен чышкӑпа янлаттарнӑ. Алӑри хутаҫӗпе (унта апат-ҫимӗҫ тата эрех кӗленчи пулнӑ) те ҫапса панӑ вӑл пуҫран. Кун хыҫҫӑн ашшӗ урайне йӑтӑнса аннӑ.
Ывӑлӗ ашшӗне «тӑн кӗртнӗ» хушӑра амӑшӗ йӗрке хуралҫисене чӗнме ӗлкӗрнӗ. Лешсем пырса кӗрсе ҫапӑҫакана лӑплантарнӑ, ватӑ ҫынна пульницӑна ӑсатнӑ.
Судра хӗрӗхри арҫын хӑйӗн айӑпне йышӑнман, ӗҫ-пуҫ пирки каласа кӑтартма килӗшмен.
Правӑна сыхлакан республикӑри органсем Шупашкар районӗнчи Лапсар ял тӑрӑхне кӗрекен Вӑрманкас ялӗнче пурӑннӑ арҫын следстви изоляторӗнче вилнӗ фактпа тӗпчев ирттереҫҫӗ.
34-ри вӑйпиттие пӗр ял ҫыннине вӗлересле хӗненӗ тесе шухӑшланӑран тытса пынӑ. Усал ӗҫӗ ҫурлан 1-мӗшӗнче хайхин тӑван ялӗнче пулса иртнӗ. Ӳсӗрскерсем, виҫӗ арҫын, теприне, 1972-мӗш ҫулта ҫуралнине хытах ислетнӗ. Шар курнине пульницӑна илсе кайнӑ, анчах лешӗ унта куҫне хупнӑ. Вилмеллех хӗненӗ тесе шухӑшланипе виҫӗ арҫынна, ҫавсен шутӗнче 34-ри те пулнӑ, тытса чарнӑ. Вӗсем пирки Лапсар ял тӑрӑхӗнче эрех ӗҫме юратакансем тесе калаҫаҫҫӗ иккен.
Следстви изоляторӗнче ҫӗркаҫ 34-ри арҫын вилсе кайнӑ. Ӗнер кӑнтӑрла вӑл хӑйне начар туйни пирки пӗлтернӗ хыҫҫӑн ун патне васкавлӑ пулӑшу бригадине чӗннӗ-мӗн. Шурӑ халатлисем «эрехе ылмаштарнин палли, психиоти умӗнчи тӑрӑм, станционарти пулӑшу кирлӗ мар» тесе диагноз лартнӑ. Тепӗр икӗ сехет иртсен лешӗ хӑйне каллех начар туйнине пӗлтернӗ. Ун хыҫҫӑн арҫынна республикӑри наркологи диспансерне илсе кайнӑ.
Утӑ уйӑхӗн 11-мӗшӗнче Шупашкарта пӗчӗк пӑтӑрмах пулса иртнӗ темелле-ши — арҫын общество транспорчӗн чарӑнӑвӗнче троллейбус тӑррине хӑпарнӑ та… ҫывӑрма выртнӑ. Ҫакна куракансем каланӑ тӑрӑх, вӑл самаях ӳсӗр пулнӑ. Ҫав ӳсӗре пула транспорта вӑхӑтлӑх ҫӳреме чарнӑ.
Ҫак лару-тӑрӑва курнӑ Яна Бурдасова каласа кӑтартнӑ тӑрӑх, Чукун ҫул вокзалӗн чарӑнӑвӗнче арҫын троллейбус тӑррине хӑпарса кайнӑ. Яна хайхискер транспортпа тӳлевсӗр каясшӑн тесе шухӑшланӑ. Ӳсӗрскер ҫывӑрма выртнине курсан вара тӗлӗнмеллипех тӗлӗннӗ. Телее, водитель ҫакна асӑрханӑ та транспорта чарнӑ, полицейскисене, МЧС чӗннӗ.
Арҫынна троллейбус тӑрринчен 20 минутран антарнӑ, полици пунктне илсе кайнӑ. Ӳсӗрскере антармашкӑн ҫӑлавҫӑсен самаях тӑрӑшма тивнӗ. Троллейбус тӑррине хӑпарса арҫынна вӑйпа тенӗ пек антарма тӳр килнӗ.
Йӗркене пӑснӑскере административлӑ штраф тӳлеттерме пултараҫҫӗ.
Шел те, ӗҫре суранланмалли те тупӑнсах тӑрать. Нумаях пулмасть, ав, Шупашкарти МТВ-центр умӗнче тӑпра ишӗлсе аннипе унти рабочи вилнине массӑллӑ информаци хатӗрӗсем тупӑшса тенӗ пек пӗлтернӗччӗ. Пӗтӗмӗшле илсен инкек шучӗ Чӑваш Енре ҫапах та чакса пырать иккен. Ҫакӑн пирки республикӑн сывлӑх сыхлав министрӗ Алла Самойлова ӗнерхи правительство ларӑвӗнче пӗлтернӗ. Унта ытти ыйтупа пӗрлех ӗҫ условийӗпе сыхлавӗн пӗлтӗрхи тӑрӑмне тишкернӗ.
Ӗҫри инкек шучӗ юлашки вунӑ ҫулта республикӑра 1,9 хут сахалланнӑ иккен. Суранланнӑ тӗслӗхсем ытларах чух строительствӑра, тирпейлекен производствӑра тата ял хуҫалӑхӗнче тӗл пулаҫҫӗ-мӗн. Вӗсенчен чылайӑшӗнче ӗҫе тивӗҫлипе йӗркелеменнипе, ҫул-йӗр ҫинчи инкексемпе, ӗҫлекенсем ӗҫ дисциплинине пӑснипе ҫыхӑннӑ. Ӗҫре вилнӗ 18 ҫынтан ҫурри ӳсӗр пулнӑ.
Ҫакна халӗ йӗрке хуралҫисен уҫӑмлатма тивет. Ҫу уйӑхӗн 25-мӗшӗнче ирхи 3 сехет те 45 минутра Шупашкарти йӗрке хуралӗн органне Алькеш поселокӗнче хӗрарӑм виллине тупни пирки пӗлтернӗ.
1962 ҫулта ҫуралнӑскерӗн пуҫӗ тата кӗлеткин ҫӳлти пайӗ 1,5 метр сарлакӑш, 40 сантиметр тарӑнӑш юханшывра пулнӑ. Ку тӗлӗшпе следстви умӗнченхи тӗрӗслев пуҫарнӑ.
Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, хӗрарӑм шывпа чыхӑнса вилнӗ. Вӑл ҫак вырӑнтан 100 метр аяккарах ҫеҫ пурӑннӑ-мӗн. Ахӑртнех, ун чухне килелле утнӑ.
Кӳршисем пӗлтернӗ тӑрӑх, малтанхи кун ӑна вӗсем ӳсӗр курнӑ. Хӗрарӑм эрех-сӑрапа айкашнине пӗрре мар асӑрханӑ-мӗн.
Халӗ ку тӗлӗшпе тӗрӗслев пырать.
Ку пӑтӑрмах кӑҫалхи нарӑс уйӑхӗн 8-мӗшӗнче, ҫӗрле, Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Туктамӑш ялӗнче пулнӑ. ВАЗ–21140 машинӑпа пыракан полицин участокри уполномоченнӑйӗ ҫулпа пыракан 24-ри каччӑна ҫапса кайнӑ. Ҫапла, кайнӑ. Инкеке лекнӗ ҫамрӑка пулӑшма васкаман вӑл, хӑвӑртрах тапса сикнӗ. Тарма сӑлтавӗ те пулнӑ ҫав — 38 ҫулти полицейски руль умне ӳсӗрле ларнӑ.
Машина ҫапса хӑварнипе ҫуран ҫӳрекен сылтӑм урине хуҫнӑ. Ҫакӑ вӑл сывлӑха йывӑр сиен кӳни шутланать.
Ку ӗҫре кӑсӑклӑ пӗр самант та пур-ха. Малтанласа ку инкекшӗн айӑпа йӗрке хуралҫин арӑмӗ хӑй ҫине илнӗ иккен. Ӳсӗрле руль умне ларнӑ тесе ӑна вырӑнти йӗрке хуралҫисем администратвилӑ майпа явап та тыттарнӑ. Анчах прокуратура тата Шалти ӗҫсен министерствин органӗсем ҫине тӑнипе айӑплине тупса палӑртма май килнӗ иккен. Кун пирки Следстви комитечӗн Чӑваш Енри управленийӗ пӗлтерет. Следстви управленийӗн тӗпчевҫи хӗрарӑма административлӑ майпа сӑлтавсӑр айӑпланӑ фактпа яваплисене тивӗҫлӗ мерӑсем йышӑнма, шалти ӗҫсен пайӗн яваплӑ ӗҫченӗсене вара явап тыттарма сӗннӗ иккен.
Чӑваш Енри эмел лавккисенче спиртлӑ препаратсене пули-пулми сутма чарӗҫ. Ҫакна тума мӗн хистенӗ-ха? «Симӗс ҫӗлен» авӑрне лекнисем шӑпах ҫакнашкал эмелсемпе наркӑмӑшланаҫҫӗ.
Шупашкарта ҫак ыйтӑва ҫавра сӗтелре сӳтсе явнӑ. Унта пысӑк аптекӑсен ертӳҫисене те чӗннӗ. Эрех-сӑрапа туслашнисем укҫа перекетлес тесе аптекӑра спиртлӑ шӗвек туянаҫҫӗ. Пӗлнӗ-пӗлмен препарата кӳпсе лартаҫҫӗ, наркӑмӑшланнӑскерсене пульницӑна илсе ҫитереҫҫӗ.
Чӑваш Республикинче, 2012 ҫулпа танлаштарас пулсан, алкоголизм чирӗпе апӑракансен йышӗ 0,3 процент чакнӑ. Эрех-сӑрапа наркӑмӑшланакансен хисепӗ те пӗчӗкленнӗ. Ҫапах ку ыйту халӗ те ҫивӗч-ха.
ЧР Сывлӑх сыхлавӗпе социаллӑ аталану министрӗн пӗрремӗш ҫумӗ Татьяна Богданова аптекӑсене «фанфуриксене» спиртлӑ мар шӗвексемпе ылмаштарма сӗннӗ. Харпӑр аптекӑсен ертӳҫисене ҫакнашкал проектӑн меморандумне панӑ.
Икӗ пысӑк аптека тетелӗ ҫакнашкал условисене йышӑннӑ. Вӗсем ыттисене тӳре-шарасен пуҫарӑвне шута илме чӗнсе калаҫҫӗ.
Услам илес тесе теприсем тем тума та хатӗр. Эрех черккине путнисен чирӗпе усӑ курса теприсем, ав, спиртлӑ хатӗрсене сутаҫҫӗ. Халӑхра вӗсене «фанфурик» тенипе пӗлеҫҫӗ. Саккунӗ вӗсене сутма чармасть. Пит-куҫа тасатма тесе ҫырнӑскерсене ирӗклӗнех ярӑнтараҫҫӗ вара ун йышшисем. Вӗсене туянакансенчен ытларахӑшӗ ӑна ал-урана сӗрме туянманнине пӗлмен ҫын ҫук-тӑр.
Муркаш районӗнче пӗчӗк тата вӑтам уҫсламҫӑсен инвестици вӑй-халне сӳтсе явма пухӑннӑ ларура ытти ыйтупа пӗрлех «фанфурик» темине те хускатнӑ. Сӑмах май, районӑн тӗп тухтӑрӗ В.Г. Данилов район администрацийӗнче иртнӗ пӗр планеркӑра ҫав хатӗре сутса укҫа тӑвакан усламҫӑсен хакӗ ниме тӑмасть тесех палӑртнӑ. Ҫын инкекӗпе усӑ курса укҫа тӑвакансем совеҫе сутса яманах-тӑр тесе муркашсем тем пекех шанаҫҫӗ.
+12.5 °C