Ҫимӗк чӑннипех те пысӑк уяв. Ҫак кун мунчара ҫӗнӗ милӗкпе ҫапӑнма, 77 тӗслӗ курӑкпа ҫӑвӑнма хушаҫҫӗ. Хӑш-пӗр тӑрӑхра ку йӑла манӑҫа тухман — курӑк татса сиплӗ шыв хатӗрлеҫҫӗ, ҫӗнӗ милӗк хуҫма вӑрмана каяҫҫӗ.
Ҫимӗк умӗн ҫӑва ҫине кайса ваттисене асӑнаҫҫӗ. Ҫак кун масар ҫине халӑх лӑк тулли пухӑнать. Анчах хӑш-пӗр тӑрӑхра масар ҫинче вилнисене асӑнасси уява ҫаврӑннӑн туйӑнать. Эрех кӳпса лартма килнӗнех туйӑнать. Сӑмахӑм — тури районсем пирки (тен, хӑш-пӗр тӑрӑхра унашкал мар, пуриншӗн те каламастӑп). Пирӗн ҫӑва ҫине эрехсӗр каякан ҫын та ҫук пулӗ. Вилене те «ҫуттисӗр» пытармаҫҫӗ. Анатри районта, Патӑрьел тӑрӑхӗнче, пулнӑччӗ. Ҫынна пытарсан унта никам та эрех сӗнмест. Асӑнма сӗтел хушшине ларсан та эрех-сӑра лартмаҫҫӗ. Пирӗн патра урӑхларах — сӗтел ҫинче эрех пулмалла. Ӑна хӑнасене те ӗҫтереҫҫӗ, вилнӗ ҫынна асӑнса ятарлӑ савӑта ярса пыраҫҫӗ. Ӑна кайран пахчана тухса параҫҫӗ. Тӗлӗнмелле: тури тата анатри районсене темиҫе ҫухрӑм ҫеҫ уйӑрса тӑрать, йӑла вара пачах расна.
Хӑш-пӗр ҫын хӑйне масар ҫинче килӗшӳсӗр тытать.
Ростов хулинче пурӑнакан 30 ҫулти Александр Квасков программист цифрӑллӑ масар тӑвасшӑн.
Ҫав ҫын тӗнче тетелӗнчи ҫӑва виртуаллӑ пурнӑҫа ӗмӗрлӗхе упраса хӑварма май парасса шанать.
Программист шухӑшланӑ тӑрӑх, ку пулӑшупа усӑ курма хирӗҫ маррисем халех пур.
— Ҫынсем паян тӗнче тетелӗнче нумай вӑхӑт ирттереҫҫӗ. Вӗсен пурнӑҫӗ те цифрӑлла контент ҫине куҫать, — палӑртнӑ вӑл шухӑшне.
Мал ӗмӗтлӗ хастар тӗшмӗртнӗ тӑрӑх, цифрӑллӑ масарӑн малтанхи клиенчӗсем пурнӑҫра пысӑк йӗр хӑварнӑ ҫынсем пулас шанӑҫ пур. Халӑх тетелӗнче куллен постсем тата сӑнӳкерчӗксем вырнаҫтаракансем те тӗнче тетелӗнчи масарта хӑйсен вырӑнне тупайӗҫ.
Виртуаллӑ ҫӑва ҫине лекме килӗшекенсен укҫа тӳлеме тивӗ. Ҫапах та ку шухӑш пурнӑҫа кӗресси пирки иккӗленекенсем те самай.
Муркаш районӗнчи Оринин ял тӑрӑхӗнче пурӑнакансем ҫӑвана сӑваплӑ вырӑн тесе шухӑшлаҫҫӗ, ӑна кирек хӑҫан та типтерлӗ тытса тӑма тӑрӑшаҫҫӗ тесе пӗлтереҫҫӗ унти ял тӑрӑхӗнче.
Чӑн та, ҫӑва картисене тирпейлессипе ҫулсеренех шӑматкунлӑхсем ирттереҫҫӗ. Кӑҫал та ҫак сӑлтавпах Мулкачкасси тата Ҫеменькасси ял ҫӑвисенче вырӑнта пурӑнакан хастарсем пухӑннӑ, хӑйсемпе пӗрле кашниех ӗҫ хатӗрӗсем илсе тухнӑ. Ҫынсем ҫӑвана хӑрӑк-туратран, ҫӳп-ҫапран тасатнӑ, ытлашши сарӑлса кайнӑ йывӑҫсене иртнӑ.
Мулкачкасси ҫӑви ҫинчи ҫурт юрӑхсӑра тухни ял халӑхне тахҫанах пӑшӑрхантарнӑ. Унта канӑҫ тупнисен тӑванӗсем пӗр шухӑшлӑ пулса укҫа пухма килӗшсе татӑлнӑ. «Восток» ял хуҫалӑх ертӳҫи Валентина Налимова хуҫалӑхри пахча ҫуртне куҫарса кайма ирӗк панӑ.
Мулкачкасси ҫӑви ҫинчи ҫурта ҫӗнетсе хута ярассипе тимлеҫҫӗ. Ку ӗҫе йӗркелесе ертсе пырассине Мулкачкассинче пурӑнакан, ҫак ял старости, депутатсен районти Пухӑвӗн депутачӗ В.А. Калинин хӑй ҫине илнӗ. Ӑна пулӑшаканӗсем — ялта пурӑнакансемех: Николай Галкин, Юрий Галкин, Аркадий Иванов, Виталий Ефремов, Вячеслав Калинин.
Шупашкарта хальхи вӑхӑтри крематори тума палӑртаҫҫӗ тесе эпир пӗлтӗрхи ҫуллах пӗлтернӗччӗ.
Вилнӗ ҫынсене ҫунтармалли ҫурт кирлине хула влаҫӗсем леш тӗнчене кайнисене пытарма Шупашкарта вырӑн сахалланса пынипе тата ҫӗр лаптӑкӗсем хаклипе сӑлтавлаҫҫӗ.
Аса илтеретпӗр, республикӑн тӗп хулинчи 11-мӗш тата 12-мӗш масарсене Шупашкар районӗнчи Явӑш ялӗ ҫывӑхӗнче 2005 ҫулта уҫнӑ. Паянхи куна илсен 11-мӗшӗнче пытарма вырӑн юлман, леш тӗнчене ӑсаннисене 12-мӗшӗнче кӑна пытарма пулать. Анчах унти лаптӑк та тулса ларнӑпах пӗрех.
Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков крематори тӑвас ыйтӑва Депутатсен пухӑвӗн отчет пухӑвӗнче хускатнӑ. Вилнӗ ҫынсене ҫунтармалли ҫурта хулари 18-мӗш ҫӑва территоринче уҫасси пирки калаҫаҫҫӗ.
«Пӗрремӗш каналпа» кӑтартакан «Атя, пӗрлешер» (Давай поженимся) кӑларӑма пӑхма питӗ кӑмӑллатӑп. Теприсем шоу тесе хурлаҫҫӗ-тиркеҫҫӗ-ха ӑна. Ҫапли ҫапла пулӗ те, анчах сӑмахӑм ун пирки мар-ха. Мана унта пӗр хӗрарӑм хӑйӗн историйӗ пирки каласа кӑтартнӑ чух пӗр вӑрттӑнлӑха уҫни асра юлчӗ. Хайхискер ӗнентернӗ тӑрӑх, ӑна упӑшки питӗ тарӑхтарса пурӑннӑ пулать. Кайран, арҫын ҫӗре кӗрсен, вӑл ӑна ҫунтарнӑ. Упӑшкине ҫунтарсан юлнӑ кӗле вӑл килте упрать-мӗн.
Упраканни упратӑр-ха. Хӑйӗн минтерӗ айне хурса ҫывӑрсан та тем мар. Ара, ҫынна килӗшет пулсан хӑйӗн ирӗкӗ темелле ӗнтӗ. Кӗсьере кашни кун чиксе ҫӳресен те нимӗн те калаймӑн.
Анчах ҫунтарни лайӑх япала-ши вӑл е лайӑхах мар-ши? Эпӗ килӗшмен пулӑттӑм. Хама та ман ҫунтарттарас килмӗччӗ. Мантан ыйтсан эпӗ ун пек тума ирӗк паман пулӑттӑм. Чаплӑ тупӑка пытарни кирлӗ мар-ха мана. Выльӑха чавса чикнӗ пек нимсӗр-мӗнсӗр пытарсан та кӳренмӗттӗм. Чаплӑ ҫи-пуҫ тӑхӑнтартма та ыйтмӑттӑм, анчах ҫунтарма килӗшмӗттӗм.
Ку ыйтупа паллаканӑмсемпе те калаҫрӑм. Вӗсем вара хӑйсене ҫунтарнине хирӗҫ маррине пӗлтерчӗҫ.
Шупашкар хула администрацийӗ ҫӗнӗ масар вырӑнӗсене хатӗрлесе ҫитернӗ. Шупашкар районӗнчи Явӑш ялӗ патӗнчи 11 тата 12-мӗш номерлӗ ҫӑвасенче пытармалли вырӑн сахалланса юлнине кура хула администрацийӗ 2-шер гектарсемлӗ 8 лаптӑк туяннӑччӗ. Халӗ ҫав ҫӗрсене хӑтлӑх кӗртсе пӗтернӗ.
Ку ӗҫе пурнӑҫлама конкурс ирттерсе «Эльбрус» ятлӑ тулли мар яваплӑ обществӑна тата «Ритуал пулӑшӑвӗ» муниципалитетӑн унитарлӑ предприятине палӑртнӑ.
«Эльбрус» обществӑн асфальтпа бетонтан ҫул сармалла пулнӑччӗ, «Ритуал пулӑшӑвӗн» — карта тытса ҫаврӑмаллаччӗ. Хальхи вӑхӑтра ҫула 1.7 миллион тенкӗлӗх сарнӑ. Карти те хатӗр. Ӑна тытма 447,35 пин тенкӗ тухса кайни пирки Шупашкар хула администрацийӗ хыпарлать.
17-мӗш номерлӗ масара хӑтлӑх кӳртесси малалла пырать.
Ӗҫ пахалӑхне хула администрацийӗн ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх тата хӑтлӑх кӗртессипе ӗҫлекен управленийӗ хакласа тӑрӗ.
Сӑнсем (5)
Шупашкарта ҫур ӗмӗр каялла хупнӑ ҫӑва тупнӑ. Халӗ хула администрацийӗнче ӑна тытса тӑмашкӑн кирлӗ хутсем хатӗрлеҫҫӗ.
Масара ӑнсӑртран тупнӑ. Хулари 2А микрорайона хӑтлӑлатнӑ чухне асӑрханӑ ӑна. Ярмӑрккӑ урамӗнчи ҫӑвара — 12 вилтӑпри. Вӗсем 40 тӑваткал метр лаптӑка йышӑнаҫҫӗ.
Архив докуменчӗсене тишкернӗ хыҫҫӑн ҫакӑ паллӑ пулнӑ: ҫӑвана Шупашкарти ӗҫтӑвком йышӑнӑвӗпе килӗшӳллӗн 50 ҫула яхӑн каялла, 1967 ҫулхи нарӑс уйӑхӗн 23-мӗшӗнче, хупнӑ.
Халӗ унта хула чиновникӗсем хушнипе йӗрке кӗртнӗ. Рабочисем хӑрнӑ йывӑҫ-тӗме каснӑ, ҫӳп-ҫап контейнерӗ лартнӑ.
Шупашкарта хальхи вӑхӑтри крематори тума палӑртаҫҫӗ. Крематори тесе вилнӗ ҫынсене ҫунтармалли ҫурта тата кӑмакана каланине вулакансем пӗлеҫҫех ӗнтӗ. Крематори кирли пирки Шупашкар хула администрацийӗнче иртнӗ ларусенчен пӗринче каланӑ.
Хула тӳре-шари сӗннипе крематори, вилнисене пытармалли вырӑн валли ҫӗр лаптӑкне палӑртма проектсене хатӗрлеме пуҫланӑ тесе «Про город» портал ӗнентерет. Хӑй вӑл ку хыпара влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче курни пирки палӑртать.
Хулари 11-мӗш тата 12-мӗш масарсене Шупашкар районӗнчи Явӑш ялӗ ҫывӑхӗнче 2005 ҫулта уҫнӑ. Паянхи куна илсен 11-мӗшӗнче пытарма вырӑн юлман, леш тӗнчене ӑсаннисене 12-мӗшӗнче кӑна пытарма пулать. Анчах унти лаптӑк та кӑҫалхи раштав уйӑхӗсенче тулса лармалла тесе шухӑшлаҫҫӗ.
Ҫак уйӑхра хула администрацийӗ 2-шер гектарлӑ лаптӑксене ҫӑва валли хатӗрлеме тытӑннӑ. Вӗсенчен пӗринче крематори те пулӗ. Халӗ ӑна тума хатӗр укҫаллӑ ҫынна шыраҫҫӗ.
Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков Ҫимӗкре тата ваттисен кунӗнче транспорт мӗнлерех ҫӳресси пирки алӑ пуснӑ.
Документпа килӗшӳллӗн ҫу уйӑхӗн 30–31-мӗшӗсенче ирхи 7 сехетрен пуҫласа каҫхи 7-ччен Шупашкарти Богдан Хмельницкий урамӗпе Ю.Фучик урамӗ таран, Карачура масарӗ патӗнчи чукун ҫул урлӑ каҫмалли вырӑн патне ҫити, пассажир автобусӗсене, пассажир тата тиев турттармалли ирӗк пур ҫӑмӑл таксисене, ятарлӑ транспорта ҫеҫ ҫӳреме ирӗк парӗҫ.
Трансортсем Чукун ҫул вокзалӗ умӗнчи тӳремре тӑрӗҫ. «Чӑвашавтотранс» ертӳлӗхне 14-мӗш номерлӗ 40 автобусран кая мар, 10-мӗш номерлӗ 6 автобуса яхӑн, 249-мӗш номерлӗ 30 автобусран кая мар яма сӗннӗ.
ЧР Транспорт министерстви ҫу уйӑхӗн 30–31-мӗшӗсенче 232-мӗш номерлӗ маршрутка (Явӑшри ҫӑвана ҫити каять) тата 331-мӗш маршуртка (Карачура масарӗ таран ҫитӗ) схемисене тӑсӗҫ.
Культурӑра тата вӗренӳре ӗҫлекенсене общество ӗҫне хастар хутшӑнтарнине вӗсем хӑнӑхса ҫитнӗ ӗнтӗ.
Шупашкар районӗнчи Котеркассинчи фольклор ҫуртӗнче тата Ҫӑкалӑхялӗнчи клубра тӑрӑшакансем Толик Хураски ҫӑвине тирпейлеме тухнӑ. Вӗсемпе пӗрле ҫывӑхри Томакасси, Котеркасси, Толик Хураски тата Ҫӑкалӑхьял ялӗсенче пурӑнакансем те алла кӗреҫе-кӗрепле тытнӑ.
Масара тирпейлеме пухӑннисем типӗ курӑка шӑлса тасатнӑ, ҫӳп-ҫапа пуҫтарнӑ, хӑрӑк та хуҫӑк турата иртнӗ, пӗр ҫӗре пухса тирпейленӗ те тавралӑха ҫӗнӗ ҫӗнӗ сӑн кӗнӗ, тавралӑх та илемленсе кайнӑн туйӑннӑ.
«Ҫӑвана тытса тӑрасси — сӑваплӑ ӗҫ. Ун пеккинчен пӑрӑнмалла мар», — тесе шухӑшлаҫҫӗ Толик Хураски тӑрӑхӗнче пурӑнакан ӳркенмен ҫынсем. Ыттисене те вӗсем хӑйсем пулма чӗнсе калаҫҫӗ.
-0.7 °C