Чӑваш Енре пурӑнакансем хӑйсен тӗпренчӗкӗсем валли чӑвашла ятсем те суйлаҫҫӗ. Иртнӗ ҫул ҫуралнӑ пепкесене хӑш-пӗр ашшӗ-амӑшӗ Илемпи, Юман, Айдар, Хастар ят хунӑ.
Республикӑн Юстици министерстви иртнӗ ҫулхине тишкернӗ тӑрӑх, уйрӑмах анлӑ сарӑлнӑ арҫын ача ячӗсем хушшинче — Кирилл, Максим, Артём, Дмитрий, Егор, Роман, Александр, Михаил, Иван, Илья.
Хӗрачасене Анна, Мария, Виктория, Анастасия, Дарья, Валерия, Ксения, София, Екатерина, Елизавета тесе ҫыртаракансем ытларах.
Вырӑссен авалхи ячӗсене кӑмӑллакан ашшӗ-амӑшӗ хӑйсен пӗчӗк пӑхаттирӗсем валли Гордей, Матвей, Савелий, Семён, Степан, Арсений, Мирон, Макар, Прохор, хӗр ҫуралсан Захар, Елисей, Анисия, Есения, Таисия, Устиния, Варвара ятсене суйланӑ.
Чӑваш Енре демографи лару-тарӑвӗ япӑх темелле мар. Ку енӗпе пӗлтӗр республикӑра хӑйне евӗр ҫитӗнӳ те пулнӑ: ҫуралнисен йышӗ вилнисенчен нумайрах пулнӑ. Ача ҫуралсан ашшӗ-амӑшӗ ун валли ят шырать. Халӗ паллӑ ӗнтӗ мӗнлерех ятсем анлӑ сарӑлни: Анастасия, Мария, София, Елизавета, Виктория… Арҫын ачасене ытларахӑшӗ Максим, Кирилл, Роман, Егор ят хурать. Республикӑра ачасене тӗне кӗмен чӑвашсен ятне паракансем те пур. Ку хутран-ситрен ҫеҫ тӗл пулать. Ҫапах ку та темӗн пекех…
Чӑваш Енре 2013 ҫул уйрӑмах интереслӗ пулнӑ темелле. Ун чухне ашшӗ-амӑшӗ ачисене чылай ҫыншӑн тӗлӗнмелле ят хунӑ. 2012–2013 ҫулсенче Илемпи, Синерпи, Пинерпи, Пинеслу, Салампи ҫуралнӑ.
Тӗрӗссипе, ку ятсем тӗлӗнмелле мар. Аслӑ ӑрурисем вӗсене астӑваҫҫех. Ҫамрӑксемшӗн ҫеҫ урӑхла пек туйӑнаҫҫӗ вӗсем. Тӗнче тетелӗнчи пӗр ҫӑлкуҫран вуласа пӗлнӗ тӑрӑх, чӑваш хӗрӗсен ятӗнчи –ПИ тӗрӗксен «бике» сӑмахне ҫывӑх. Чӑвашла ӑна «пике» тесе вуламалла. Тюркологсем ӑнлантарнӑ тӑрӑх, малтан ҫапла хӗрарӑма хисеплесе чӗннӗ. Кайран вара –ПИ ятсене кӗнӗ. Тӗслӗхрен, «Пинерпи» ят чӑвашсен «Пинер» ялӗнчен пулса кайнине ӗнентереҫҫӗ.
Кӑҫалхи ҫур ҫулта республикӑра 8176 ача ҫуралнӑ. Пӗлтӗрхи кӑрлач-ҫӗртме уйӑхӗсенче ҫут тӗнчене килекенсен йышӗ ытларах пулнӑ-ха: 8514 пепке.
Арҫын ачасене ытларах Кирилл, Максим, Артем, Егор, Александр, Иван, Илья, Дмитрий, Михаил, Роман ятсем хунӑ. Хӗрачасен анлӑ сарӑлнӑ ячӗсем: Анна, Мария, Виктория, Дарья, Анастасия, Валерия, Ксения, София. Ачасене сайра хутра тӗл пулакан ят пама ӑнтӑлакансем те яланхиллех пур. Кӑҫалхи ҫур ҫулта ҫуралнӑ ывӑлсем хушшинче Богдамир, Герасим, Гор, Иоанн, Иеремия, Жан, Елизар пур. Хӗр пӗрчисем валли ашшӗ-амӑшӗ Вирсавия, Белана, Амилия, Ая, Арияна, Анхелия, Владилена ятсем суйланӑ.
Шел те, пӗрисем килеҫҫӗ, теприсем каяҫҫӗ. Кӑҫалхи 6 уйӑхра пурнӑҫран уйрӑлнисен шучӗ ҫуралнисенчен 3,6% ытларах.
Нумаях пулмасть Шупашкарта вырӑс поэчӗн ячӗллӗ ача ҫуралнӑ. Вӑл ҫӗртме уйӑхӗн 11-мӗшӗне ҫут тӗнчене килнӗ. Чӑннипе, ашшӗ-амӑшӗ ывӑлне мӗнле ят хурасси пирки иккӗленмен те.
Ҫемье канашӗнче вӗсем ӑна Александр ят хума йышӑннӑ. Тин ҫуралнӑ ачан ашшӗне Сергей Пушкин тесе чӗнеҫҫӗ. Ҫапла шутланӑ та — ача Александр Сергеевич Пушкин пултӑр тенӗ. Эппин, иккӗленмесӗрех калама пулать: Шупашкарта Александр Сергеевич Пушкин ҫуралнӑ. Паллах, вӑл вырӑс классикӗ пекех пултарулӑх ҫынни пулӗ-и е ҫук-и — пӗлтерӗшлӗ мар. Вӑл ҫӗршыва юрӑхлӑ ҫын ҫеҫ пултӑр.
Сӑмах май, Шупашкарти Калинин районӗнче ҫӗртме уйӑхӗнче 120 ача ҫуралнӑ. Ашшӗ-амӑшӗ ачисене хӑйне евӗр ятсем параҫҫӗ-мӗн: Леона, Мирослава, Славяна, Христиния, Матвей. Анлӑ сарӑлнӑ ятсене те килӗштереҫҫӗ: Анастасия, Даша, Елизавета, Артем, Антон, Максим, Кирилл, Дима.
Инкеклӗ ӗҫсен министерствин Чӑваш Енри управленийӗ пушар сӳнтерекен пукане ятне шырать. Тем ҫӳллӗш ҫав сӑнар пушарпа хӑй кӗрешмест. Вӑл шкулсемпе ача пахчисем тӑрӑх ҫӳресе вут-ҫулӑм алхасасран хӳтӗленме пулӑшать. Выял-выля, шӳтле-шӳтле ӑса вӗрентекен меслетпе Чӑваш Енри ҫӑлавҫӑсем тӑтӑшах усӑ кураҫҫӗ. Ачасем те пукане ӑнлантарнине кӑсӑкланса ӑша хываҫҫӗ.
Унччен «Константин-01» ятлӑ штатра тӑман пулӑшу пушарпа кӗрешекенсемпе ҫӳренӗ. Халӗ тата тепӗр пулӑшуҫӑ тупӑннӑ. Анчах хальлӗхе унӑн ячӗ ҫук-ха. «Константин-01» ӗҫтешӗн ятне республикӑра пурӑнакансемпе пӗрле шыраҫҫӗ. Шухӑшӑра infa209@yandex.ru электрон адреспа е «Контактри» emercom21 ушкӑна ҫыру яма сӗнеҫҫӗ. Ҫыру ятӗнче «Пысӑк пуканӗ ячӗ» тесе палӑртма манмалла мар.
ЧР Наци вулавӑшӗн фончӗ ҫӗнӗ кӗнекепе пуянланнӑ. Вӑл питӗ кирлӗ те усӑллӑ кӗнеке — «Культура суваро-булгар. Этнические имена и их значения». К.В.Иванов ячӗлле историпе культура фончӗн ячӗпе кӑларнӑ темиҫе кӑларӑма вулавӑша чӑвашсен паллӑ таврапӗлӳҫи, тӗпчевҫи Владимир Алмантай (Иванов) парнеленӗ.
Вӑл вулавӑшпа темиҫе ҫул ӗнтӗ тачӑ ҫыхӑнура. Ку — вӑл парнеленӗ 7-мӗш кӗнеке. Кӗнеке шӑранса тухиччен чылай тар тӑкма тивнӗ. «Ҫынсен ячӗсем — халӑх историйӗн пӗр пайӗ, этника ячӗсенче тата географи ячӗсенче халӑхӑн культурипе йӑли, унӑн тата ытти халӑхӑн ҫыхӑнӑвӗ курӑнать», — тет Владимир Алмантай.
Кӗнеке умсӑмахне виҫӗ чӗлхепе ҫырнӑ: вырӑсла, чӑвашла тата акӑлчанла. Кирлӗ ята хӑвӑртах шыраса тупма пулать. Ӑна хатӗрленӗ чухне архив докуменчӗсемпе, экспедици тӗпчевӗсен материалӗсемпе, ватӑ ҫынсен асаилӗвӗсемпе усӑ курнӑ. Вӑл чӑваш халӑхӗн историйӗпе, культурипе кӑсӑкланакансемшӗн питӗ интереслӗ.
«Раҫҫей хаҫачӗ» пӗлтернӗ тӑрӑх, Парламентри пӗр партире ачасене ят панӑ чухне хисепсемпе, чарӑну паллисемпе, тӗрлӗ паллӑсемпе усӑ курма чаракан саккун проектне хатӗрлеме тытӑннӑ.
Унӑн пуҫаруҫисенчен пӗри Виктория Пашкова адвокат пӗлтернӗ тӑрӑх, халӗ ашшӗ-амӑшӗ ачине кирек мӗнле ят та пама пултарать. ЗАГС, ят хитре мар янӑрать, кӳрентерет пулсан та, регистрацилеме хирӗҫлеймест.
Пӗр арҫын ачапа ӑнланманлӑх сиксе тухнӑ. Ӑна ашшӗ-амӑшӗ БОЧ рВФ 260602 ят панӑ (вырӑсла — Биологический объект рода Ворониных-Фроловых, родившийся 26 июня 2002 года). Ята 10 ҫул усӑ курма ирӗк памаҫҫӗ. Пӗчӗк БОЧ халӗ те документсемсӗр пурӑнать. Мӗншӗн тесен суд ята регистрацилеме хирӗҫленӗ Мускаври ЗАГС майлӑ пулнӑ.
Ашшӗ-амӑшӗн шухӑш хӑвачӗ ҫулсерен ӳснине палӑртаҫҫӗ. Пӗлтӗр Космоса, Океана, Ская, Алиса-Нефертитие регистрациленӗ. Ав Беларуҫра наци йӑлисене, кӑмал-сипетне хирӗҫлекен ятсем пама юрамасть. Швецире кӳрентерекен ятсене регистрацилемеҫҫӗ.
Ҫӗнӗ Зеландире усӑ курма юракан ятсен списокӗ пур. Ӑна 2001 ҫултанпа аслисем хӑйсен ачисене Правосуди — 62 хут, Король ята 31 хут хума тытӑнсан хатӗрленӗ.
Шупашкарта Смирнов урамӗсем иккӗ пулассине Шупашкар хула администрацийӗн архитектурӑпа хула тӑвас ӗҫ управленийӗнче пӗлтернӗ. Юрий Смирнов урамӗ республикӑн тӗп хулинчи Кӑнтӑр-хӗвеланӑҫ районӗнчи уйрӑм ҫынсен ҫурчӗсен секторӗнче вырнаҫнӑ. Унӑн ятне 1956-мӗш ҫултах панӑ иккен. Ун чухне «Хӗрлӗ флот» колхоз территорийӗ те пулнӑ иккен-ха. «Юрий Смирнов мӗнпе чапа тухнине калама йывӑртарах», — тесе ҫырнӑ сайтсенчен пӗринче. Вӑл ҫын Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ Совет Союзӗн Паттӑрӗ, 77-мӗш стрелок полкӗн 1-мӗш стрелок ротин стрелокӗ, Чулхулара ҫуралнӑ Юрий Смирнов кӗҫӗн сержант пуль теҫҫӗ.
Николай Смирнов урамӗ Благовещенски урамӗнче пулӗ. Унта ҫӗкленекен 26-мӗш позици нумай пулмасть Смирнов урамӗнчи 6-мӗш номерлӗ ҫурт пулса тӑнӑ. Николай Смирнов — Раҫҫей Паттӑрӗ. Унӑн ятне пама Афганистан ветеранӗсен союзӗн республикӑри организацийӗ сӗннӗ.
Авӑнӑн 26-мӗшӗнче Шупашкар хула администрацийӗнче урамсене, тӳремсене, хула хуҫалӑхӗн объекчӗсене ят паракан комиссин ларӑвӗ иртнӗ.
Ларура 10 ыйтӑва пӑхса тухнӑ. Вӗсен йышӗнче — хулари пӗр урама ӑслӑлӑх чӑваш фольклористикине пуҫараканӗн Гурий Комиссаровӑн ятне парасси, пӗр урама совет ӑсчахӗн Владимир Челомейӑн ячӗпе хисеплесси. Ку ыйтусене чылайӑшӗ хирӗҫ пулман. Ветерансен союзӗн председателӗн ҫумӗ Андриян Николаевӑн ҫӗнӗ палӑкне лартасси пирки сӑмах пуҫарсан вара ӑна хӗрӳ сӳтсе явнӑ.
Алексей Албутов каланӑ тӑрӑх, вӑл — палӑк мар. Ӑна мӗншӗн урам вӗҫне лартнине ӑнланаймасть. Палӑксене урам пуҫламӑшне вырнаҫтармалла-ҫке. Вӑл халӑхпа ыйтӑм ирттернӗ. Чылайӑшӗ ҫак палӑка кама халалланине пӗлмест иккен. Хӑшӗ-пӗри ӑна пӗр-пӗр байкера халалланӑ тесе шухӑшлать. Алексей Албутов каланӑ тӑрӑх, Гагарин палӑкне пӑхма кӑмӑллӑ. Вӑл ЧР Культура министерствине пӗрре мар ҫак ыйтупа ҫитнӗ-мӗн, анчах усӑсӑр.
Комисси пайташӗсем ку палӑк культура еткерӗ пулнине, ӑна ахаль кӑна аркатма май пулманнине пӗлтернӗ. Комисси Шупашкарти Карл Маркс урамне улӑштарма сӗннӗ.
Республикӑн ЗАГС ӗҫченӗсем ашшӗ-амӑшӗ хӑйсен ывӑл-хӗрне мӗн ят панине тишкерсе тухнӑ. 2012–2013 ҫулсенче сайра пулин те, анчха чӑваш ячӗсем те пуррине асӑрханӑ. Вӗсем: Илемпи, Синерпи, Пинерпи, Пинеслу, Саламби. Ҫапла, кашниех хӗрарӑм ячӗсем.
Ытти ята илсен хальхи вӑхӑтра авалхи вырӑс тата Библири ятсене хурас йӑла час-час тӗл пулать иккен. Авалхи вырӑс ячӗсем терӗмӗр-ха. Анчах чӑн вырӑсла Ваҫҫӑсемпе Петьӑсем паян манӑҫса пыраҫҫӗ иккен. Иртнӗ ӗмӗрӗн 70-мӗш ҫулӗсенче вара шӑпах ҫав ятсене нумай суйланӑ.
Хӗрарӑм ячӗсенчен паян ыттисенчен сайра тӗл пулакан Аида, Властилина, Гера, Дельфина, Добромира, Доминика, Женевьева, Ива, Иоланта, Мадонна, Максим, Миляуша, Павла, Хадиджа, Чулпан, Саида, Ярославна йышшисене суйлакнасем те пур-мӗн. Чиркӳри ятсенче е классикӑлла хайлавсенче кӑна тӗл пулаканнисене: арҫын ачасенчен — Гордей, Глеб, Матвей, Савелий, Арсений, Демьян, Прохор, Захар, Елисей, Савва, хӗрачасенчен — Анисия, Есения, Таисия, Устиния, Варвара текеннисене суйлакансем йышлӑ иккен.
+3.3 °C