Республикӑра «Ҫутҫанталӑка епле упратпӑр» экологи конкурсӗ вӗҫленнӗ. Унта Чӑваш Енри 10 районти 36 вӗренекен хутшӑннӑ. Ачасем тӑван тавралӑх темипе ҫыхӑннӑ харпӑр хӑй ҫырнӑ юптарусене тӑратнӑ. Хӗрлӗ Чутай районӗнчен те хутшӑнакансем пучӗҫ. Ӑмӑрту пӗтӗмлетӗвӗпе Хусанушкӑнь шкулӗн вӗренекенӗ Елена Ярандайкина «Ҫӳҫепе йӑмра» (ертӳҫи — С.Яруткина) ятлӑ ӗҫӗпе виҫҫӗмӗш вырӑна тухнӑ.
Паян, акан 29-мӗшӗнче, Шупашкартан инҫех те мар вырнаҫнӑ Ҫатра-Лапсарти тӗп пӗлӳ паракан шкулта Борис Борлен сӑвӑҫпа тӗлпулу иртрӗ. Тӗлпулӑва пыхӑннӑ шкул ачисем 75-рен каҫнӑ сӑвӑҫ сӑмахӗсене тимлӗн итлесе ларчӗҫ.
Чи малтан Борис Леонтьевич хӑйӗн ҫинчен каласа пачӗ — Шупашкара ватлӑхра ҫеҫ куҫнӑ иккен. Унччен — Пушкӑрт тӑрӑхӗнчи чӑвашсем хушшинче, Хусанта тӑрмашса ӗҫленӗ. «Сувар» хаҫата кӑларма тытӑннинче унӑн пӗчӗк мар тӳпи те пур.
Малалла ҫыравҫӑ ачасен хушшинче викторина пекки йӗркелерӗ — хӑйӗн сӑввисене вуласа панӑ хыҫҫӑн ачасен хӑш уйӑх ятне халалланине е кивелнӗ сӑмахӑн пӗлтерӗшне пӗлмелле пулчӗ. Шкул ачисем интересленсех хутшӑнчӗҫ — тӗрӗс хуравласан сӑвӑҫ кӗнеке парнелерӗ.
Тӗлпулу вӗҫленнӗ тӗле Борис Борлен ачасен йытӑвӗсем ҫине хуравларӗ. Пӗрремӗш сӑввине шкултах ҫырма пуҫланӑ иккен — вӗрентекене те астӑвать — чӑвашла сӑвӑ ҫырма Анна Павловна Павлова пулӑшнӑ.
Акан 14-мӗшӗнче ЧПУ-н чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн ӗҫченӗсем И.Я.Яковлев ячӗлле Элӗкри пӗтемӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкулта иртнӗ «Чӑваш чӗлхипе литературине наци шкулӗсенче вӗрентесси» ятлӑ ӑслӑлӑхпа практика конференци ӗҫне хутшӑнчӗҫ. Конференцине В.К. Волков шкул директорӗ уҫрӗ. Районти вӗрентӳ управленийӗн пуҫлӑхӗн ӗҫӗсене вӑхатлӑх пурнӑҫласа пыракан И.П. Ильина салам сӑмахӗ тухса каларӗ. Элӗк районӗнчи шкулсенче чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен учительсем умӗнче Г.А. Ермакова профессор «Чӑваш чӗлхипе литератури урӑ халӑх философийӗн тарӑнӑшне ҫитни» темӑпа, О.И. Печников доцент «Урок тӗллевӗсене палӑртассин уйрӑмлӑхӗсем» темӑпа, Г.Н. Семенова профессор «Чӑваш чӗлхи урокӗсенче сывлӑха упрамалли технологисемпе усӑ курасси» темӑпа, Э.И. Родионова аслӑ преподаватель «Литература вӗрентмелли теорин хӑш-пӗр енӗсем тата шкул вулавӗ» темӑпа, В.
Паян, пушӑн 27-мӗшӗнче, Красноармейски районӗнче ӗҫлӗ визитпа Чӑваш Республикин Президенчӗ Н.В.Федоров пулчӗ. Ӑна район администрацийӗн пуҫлӑхӗ С.А.Николаев тата Мӑн Шетмӗ ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ А.И. Федоров кӗтсе илчӗҫ. Кун хыҫҫӑн Николай Васильевич «Шетмӗ» хуҫалӑх ӗҫӗ-хӗлӗпе паллашрӗ. Ҫак хуҫалӑх ертӳҫи Владислав Германович Васильев пӗлтернӗ тӑрӑх, кунта халӗ 5 ҫын ӗҫлет. Ӑна 2006 ҫулхи пуш уйӑхӗнче йӗркеленӗ. 2008 ҫулта унччен усӑ курман 208 гектар ҫӗре пусӑ ҫаврӑнӑшне кӗртнӗ. Пӗлтӗр 240 гектар тӗш тырӑ акса пӗр гектартан кӗлет виҫипе 20 центнер тухӑҫ пухса илнӗ. Кӑҫал 350 гектар акасшӑн. Пушӑн 1-мӗшӗ тӗлне хуҫалӑхра 181 пуҫ шултра мӑйракаллӑ выльӑх шутра тӑрать, вӗсенчен 70 пуҫӗ - сӑвакан ӗне. 2009 ҫулта кашни ӗнерен 4984 килограмм сӗт суса илнӗ. Укҫа ҫине куҫарсан хуҫалӑх 5472 пин тенкӗлӗх продукци туса илнӗ. (2008 ҫулта - 4006 пин тенкӗлӗх), ӑна сутса 3967 пин тенкӗ тупӑш илнӗ, таса тупӑш вара 910 пин тенкӗпе танлашнӑ.
Президент Алманч ял тӑрӑхне те ҫитсе курчӗ.
Кӑҫалхи авӑн уйӑхӗнчен Шупашкарти 10-мӗш шкулта пӗр хастар ҫынсен ушкӑнӗ 1-мӗш класс ачисене тарӑннӑн чӑвашла вӗрентме тытӑнасшӑн. Ку ӗҫре вӗсене Вӗрентӳ министерствипе Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗ пулӑшса пырӗ. Тӗллевсем пысӑк — пуҫламӑш шкула пӗтернӗ хыҫҫӑн ачасене малалла та чӑвашлах вӗрентесшӗн. Чӑвашла класа пӗр ҫул кӑна мар, ытти ҫулсенче те пухасшӑн, ӗҫ ӑнсан — ӑна Шупашкарти ытти шкулсене те сарасшӑн. Ачасен ашшӗ-амӑшӗсемпе тата шкул хушшинче ӑнланмалӑх ан сиксе тухтӑр тесе ашшӗ-амӑшӗсен ассоциацине йӗркелеме палӑртнӑ.
Паллах, кунашкал пуҫару ҫӑмӑллӑн хускалмӗ, ҫаванпа та вӗсене пулӑшни те кирлӗ. Хальхи вӑхӑтра ҫакнашкал пулӑшу кӗтеҫҫӗ:
● ачисене чӑвашла вӗрентме хатӗр ашшӗ-амӑшӗсене шырамалла. Проект пуҫаруҫисен ӗнентернӗ тӑрӑх, пуҫламӑш классенче чӑвашла вӗрентни математикӑпа тата вырӑс чӗлхине ӑса хывма чӑрмантармӗ. Каярах ачасене тарӑннӑн акӑлчан чӗлхине те вӗрентӗҫ, компьютерпа усӑ курма та малтанхи ҫулсенчех хӑнӑхтарӗҫ.
● ку шкулта чӑвашла пӗлекен музыка вӗрентекенӗ ҫук. Ҫавӑнпа та ахаль чухне тӳлекен укҫапа ҫылӑхакан вӗрентевҫӗне шыраҫҫӗ.
● ку пуҫару пирки МИХсене пӗлтерекенни, тӗрлӗ хаҫат-журналсемпе ӗҫлекенни кирлӗ.
Паян, пушӑн 13-мӗшӗнче, «Янташсем» Шупашкар районӗнчи Ҫатра-Лапсар шкулне ҫитрӗҫ — кунта вӗренекен шкул ачисене хӑйсен юррисене юрласа савӑнӑҫ кӳчӗҫ. Концертра нумай ҫӗнӗ юрӑ пулчӗ — вӗсен концерчӗсене тӑтӑшах ҫӳрекенсем уйӑрса та илчӗҫ пулӗ.
«Янташ» ушкӑн килнине пӗлсе шкулта ашшӗ-амӑшӗсемпе тӗлпулу йӗркеленӗ — ҫавна май итлекенсен йышӗ самай пысӑкччӗ.
Концерт итлекенсен кӑмӑлне тивӗҫтерни кашни юрӑна тӑвӑллӑн алӑ ҫупса кӗтсе илнинчех тата юрӑ вӗҫленсен ҫавӑн пекех алӑ ҫупса пахаланинчен сисӗнчӗ. «Янташсем» те ӑна сиссе юрӑ хыҫҫӑн юрӑ шӑрантарчӗҫ — пӗри тепринчен илемлӗрех те ӑшӑрах. Ҫавна май ирхи ҫанталӑк та ӑшӑнчӗ пулас — сивӗ ҫил таҫта кайса кӗчӗ, ҫурт тӑррисенчи юр ирӗлсе пат та пат тумлама пуҫларӗ. Уйрӑмах «Ҫуркунне» юрӑ хыҫҫӑн епле ан ӑшӑттӑр тата?
Концерта вӗҫленӗ май «Янташ» ушкӑн ачасене чӑваш чӗлхине упрама, ӑна чун-чӗререн вӗренме каларӗҫ. Ашшӗ-амӑшӗсене те аякка тӑма сӗнмерӗҫ — тӑван чӗлхене вӗрентесси, ӑна мӗн ачаран юратма хӑнӑхтарасси вӗсенчен ытларах килет терӗҫ.
Нарӑсӑн 19-мӗшӗнче Шупашкар районӗнче вырнаҫнӑ Ҫатра-Лапсарти пӗтӗмӗшле тӗп пӗлӳ паракан шкулта Лидия Сарине шкул ачисемпе тӗл пулчӗ. Ачасем валли ҫыракан паллӑ ҫыравҫӑна вӗренекенсем кӑмӑллӑн кӗтсе илчӗҫ — ыйтусем парса ун пурнӑҫӗпе кӑсӑкланчӗҫ, парнепе чыслама та манмарӗҫ.
Лидия Сарине тӗлпулура хӑйӗн ҫинчен каласа пачӗ, ачасене сӑвӑсемпе паллаштарчӗ.
Тӗлпулу вӗҫленнӗ хыҫҫӑн хаклӑ хӑна шкулти музейпе паллашрӗ. Экскурсие 7-мӗш класра вӗренекен Леонтьева Оксана ирттерчӗ — шкулӑн историйӗпе, унӑн чаплӑ вӗренекенӗсемпе паллаштарчӗ.
Нарӑсӑн 17-мӗшӗнче Шупашкарти 60-мӗш шкулта вырнаҫнӑ музее йӗркеленӗренпе 10 ҫул ҫитрӗ. Ку куна палӑртса нарӑсӑн 18-мӗшӗнче шкулта чаплӑ уяв иртрӗ.
Мероприяти шкул ачисен пултарулӑхӗпе пуҫланчӗ — ачасем юрӑ юрласа пачӗҫ, ташласа та кӑтартрӗҫ. Чӑвашла сӑвӑ каласа тӑван халӑх чӗлхине лайӑх пӗлнине ҫирӗплетрӗҫ. Шкул ачисен пултарулӑхӗпе акт залӗнче вырнаҫтарнӑ куравра та паллашма май пурччӗ — тӗрленӗ кӗпесем, ӳкерчӗксем, алшӑлисем унта пурччӗ.
Официаллӑ пая Кончулизова Любовь Александровна директор пуҫларӗ — шкулӑн пурнӑҫӗ ҫинчен каласа пачӗ. Шкул уйрӑмах этнографи музейӗпе, столовӑйпа мухтанать иккен. Столовӑй чӑн та хӑтлӑ, ҫитерме те тутлӑ ҫитереҫҫӗ.
Унтан сӑмах Федотов Михаил Николаевич илчӗ. Вӑл музее йӗркеленӗ чухнехи самантсемпе паллаштарчӗ. Кудряшов Сергей Владимирович музее йӗркелесе тата тытса пыракан Федотова Людмила Аркадьевнӑна хисеп хучӗ пачӗ. Валентина Минеевӑран (вӑл — музейӗн ӑслӑлӑх консультанчӗ) та телеграмма пулчӗ — ӑна мероприятине килнӗ хӑнасене вуласа пачӗҫ.
Людмила Аркадьевна музей ҫинчен тунӑ презентаципе паллаштарнӑ хыҫҫӑн хӑнасене унӑн экспоначӗсемпе паллашма чӗнчӗҫ.
Нарӑс уйӑхӗн 2-мӗшӗнче Красноармейски районӗнче Раҫҫейӗпех иртекен Вӗрентекен ҫулне чаплӑ-лару тӑрура уҫрӗҫ. Малтанах Трак тӑрӑхӗнчи мӗн пур шкулта вӗрентекенсем «Трак чӑвашла-нимӗҫле гимнази», «Красноармейски иккӗмӗш шкулӗ» тата «Упи шкулӗ» муниципаллӑ вӗрентӳ учрежденийӗсене пухӑнса уҫӑ уроксем, класс сехечӗсем, класс тулашӗнчи мероприятисем тата мастер-классем итлерӗҫ, ҫавра сӗтел хушшинчи калаҫусемпе тренингсене хутшӑнчӗҫ. Кӑнтӑрла иртсен район администрацийӗн пысӑк залӗнче Вӗрентекенсен балӗ пуҫланчӗ. Ӑна салам сӑмахӗ каласа район администрацийӗн пуҫлӑхӗ С.А.Николаев уҫрӗ. «Профессия учителя — самая благородная. Ведь именно им, педагогам, человечество доверяет свое будущее детей. И пусть у каждого учителя свой облик, свои секреты мастерства, единой остается любовь к ребенку, который за школьные годы, взращенный вашим терпением и мудростью, выходит в большую жизнь Человеком. Большое спасибо вам за самоотверженную работу на благо родной Траковской Земли и Чувашской Республики. Желаю всему педагогическому коллективу района крепкого здоровья, оптимизма, исполнения всех ваших желаний», — терӗ Станислав Андреевич.
Нарӑс уйӑхӗн 3-мӗшӗнче Шупашкарти 27-мӗш шкулта чӑваш чӗлхине вырӑс класӗнче вӗрентекенсен республикӑри семинарӗн 2-мӗш тапхӑрӗ иртрӗ. Унӑн пӗтӗмӗшле теми: "Тӑван чӗлхене вӗрентессипе тата сарассипе ҫыхӑннӑ ҫӗнӗ меслетсем". Иккӗмӗш лару "Шкулта чӑваш чӗлхине вӗрентес ӗҫри электронлӑ хатӗрсем" темӑпа иртрӗ. Семинара йӗркелекенсем — хулари 27-мӗш шкулпа «Язык успеха» ют ҫӗр-шыв чӗлхисен шкулӗ. Семинара Красноармейски районӗнчи вӗрентекенсен пӗр ушканӗ те хутшӑнчӗ. Вӗсем — салари 2-мӗш шкулта чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентекенсем З.П.Михайловӑпа В.М.Михайлов, Трак чӑвашла-нимӗҫле гимнази вӗрентекенӗ И.Н.Антонова тата Пикшик шкулӗн вӗрентекенӗ Л.А.Тихонова.
Семинара хутшӑннисем асӑннӑ шкулӑн 2, 3 тата 5-мӗш класӗсенчи чӑваш чӗлхи урокӗсенче электронлӑ ӳкерчӗклӗ словарьпе, телекоммуникаци технологийӗсемпе, информаципе коммуникаци ресурсӗсемпе тата Чӑвашла интернетпа усӑ курас ыйтусемпе ҫыхӑннӑ уҫӑ уроксем итлерӗҫ. Уроксене Сармосова Г.Л. — пӗрремӗш категориллӗ учитель, Кузьмина О.И. — иккӗмӗш категориллӗ учитель, Еслюкова Е.
+23.3 °C