Шупашкарта ача пахчи умӗнче хир сыснисем чупса ҫӳренӗ. Ҫынсем ҫакна телефон ҫине ӳкернӗ.

Хир сыснисене иртен-ҫӳрен асӑрханӑ. 21 сехетре Магницкий урамӗнче хир сыснисен кӗтӗвӗ иртсе кайнӑ. Ачасем те инҫех мар вылянӑ. Аслисем вӗсене айккинелле илсе кайнӑ. Ара, хир сыснисем шар кӑтартма пултараҫҫӗ-ҫке-ха.

Видеокамерӑсем те хир сыснисене ӳкерсе илнӗ. Ҫав кӗтӗвех, ахӑртнех, Ботаника сачӗ ҫывӑхӗнче ҫурҫӗр иртни икӗ сехетре пулнӑ. Унта та вӗсене камера ӳкерсе илнӗ.

Паян Шупашкарта икӗ пеликан утнине асӑрханӑ. Ӑҫтан тупӑннӑ вӗсем? Ара, экзотика кайӑкӗсем Раҫҫейре кӑнтӑр енче ҫеҫ пурӑнаҫҫӗ вӗт.

Кӗрен тӗслӗ пеликансем Энгельс урамӗнчи лавкка умӗнче ҫӳренӗ. Кайӑксем А.Николаев ячӗллӗ паркри зоокӗтесрен тухса тарнӑ-мӗн.

Вӗсем зоокӗтесе чӗпӗ чухне лекнӗ, унта ӳссе аталаннӑ. Пеликансене тухса ан вӗҫччӗр тесе ятарлӑ операци тӑваҫҫӗ. Вӗсем вара темле майлӑ тухса тарнӑ.

Пеликансем ҫухалнине зоокӗтес ӗҫченӗсем тӳрех сиснӗ. Иртен-ҫӳрен те, ҫак кайӑксене курнӑскерсем, вӗсем ӑҫта иккенн пӗлсен парк администрацине хыпарланӑ. Кайӑксене тытма тивнӗ.

Чӑваш Енре тискер чӗрчунсен иммунитетне ҫирӗплетесшӗн. Кун пирки ЧР влаҫӗсен официаллӑ порталӗ пӗлтерет.

Иммунизацие ака уйӑхӗн 15-22-мӗшӗсенче ирттерӗҫ. Ҫак тапхӑрта чӗрчунсен шӑтӑкӗ, сукмакӗ тӗлне, уҫланкӑсене приманка хурӗҫ. Ку – ятарлӑ капсула, ун йышне урнӑ чиртен сыхлакан шӗвек кӗрет.

Чӗрчун капсулӑна ҫисен тепӗр 21 кунран унӑн иммунитечӗ ҫирӗпленет. Ку 12 уйӑха тӑсӑлать. Иммунизаци тапхӑрӗнче Чӑваш Енри вӑрмансене 25 пин доза хурса тухӗҫ. Вӑрмана каякан ҫынсене вӗсене илме хушмаҫҫӗ.

Вакцинӑн сиенлӗ енӗсене тупса палӑртман. Иммунизацие 6 ҫул ирттерме сӗнеҫҫӗ.

Чӑваш Енре пӗлтӗр карӑк, ӑсан, пӑчӑр йышӗ сахалланнӑ. Ҫав вӑхӑтрах пакша, кашкӑр, мулкач, хир сысни, тилӗ, пӑши, ҫӳлевӗҫ, хир качаки, сӑсар, ӑсан йышланнӑ.

Чӗрчунсен тӗнчи пирки паян республикӑри тӳре-шара канашлӑва пухӑнсах сӳтсе явнӑ. Чӑваш Енӗн Правительствин тунти кунсерен иртекен канашлӑвӗнче ытти ыйтӑва та хускатнӑ.

Республикӑн ҫутҫанталӑк пурлӑхӗсен тата экологи министрӗ Александр Коршунов пӗлтернӗ тӑрӑх, республикӑра йӗркене пӑсакан сунарҫӑсен йышӗ нумайланнӑ. Пӗлтӗр вӗсен хисепӗ 2015 ҫулхинчен 2,5 хут йышланнӑ. Нумайӑшне административлӑ майпа явап тыттарнӑ. Виҫӗ ҫынна пуҫиле ӗҫ пуҫарсах саккун пирки аса илтернӗ. Йӗркене пӑхӑнман сунарҫӑсене пӗлтӗр пӗтӗмпе 354,5 пин тенкӗлӗх штраф хурса панӑ.

Сӗнтӗрвӑрри районӗн прокуратури тӗнче тетелӗнчи пӗр сайтра каракал ҫурисене сутнине асӑрханӑ. Тӳрех палӑртмалла: ҫак чӗрчуна Пӗтӗм тӗнчери ҫутҫанталӑка сыхлакан пӗрлӗхӗн Хӗрлӗ кӗнекине кӗртнӗ.

Сайтри пӗлтерӗве курсанах прокуратура унпа кӑсӑкланма тытӑннӑ. Унта каракал ҫурин тӗсне, хакне кӑтартнӑ. Сутакан ҫын хӑйӗн номерне те ҫырнӑ. Анчах тискер чӗрчунсенче сутма ирӗк паракан хыпар сайтра пулман.

Прокуратура ӗҫченӗсем ҫав ҫынпа ҫыхӑннӑ. Унтан вӗсем суда ҫак хыпара тӗнче тетелӗнче вырнаҫтарма юраманнине ҫирӗплетмешкӗн заявлени панӑ.

Арапуҫра текех карантин мар

Вӑрмар районӗнчи Арапуҫ ялӗнчи пӗр хуҫалӑхра овчарка йытӑ хуҫисене тапӑннине, хаярланса кайнӑскер лӑпланманнине Чӑваш халӑх сайчӗ кӑрлач уйӑхӗнчех пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, хуҫисем ветеринари станцийӗн специалисчӗсене чӗнсе илнӗччӗ. Кил хуҫи хӗрарӑмӗ кил умӗнче темиҫе кун маларах тилӗ йӗрне асӑрханине каласа кӑтартнӑ.

Специалистсем тӗрӗсленӗ хыҫҫӑн йытӑн урнӑ чирне тупнӑ. Ҫавӑн хыҫҫӑн Вӑрмар районӗнче Арапуҫра карантин тесе йышӑннӑ.

Ветеринари ҫинчен калакан саккунпа килӗшӳллӗн карантин тесе йышӑннӑранпа икӗ уйӑх иртнӗ. Ҫавна май ку мерӑна пӑрахӑҫлама йышӑннӑ. Ятарлӑ хута паян Чӑваш Енӗн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче вырнаҫтарнӑ. Ӑна Михаил Игнатьев Элтепер паян, пуш уйӑхӗн 8-мӗшӗнче, алӑ пуснӑ.

Чӑваш Енре тилӗ нумайланнӑ. Вӗсен йышне йӗркене кӗртме палӑртнӑ. Тилӗ мӗншӗн нумайланни те паллӑ.

ЧР Ҫутҫанталӑк министерстви тилӗсен йышне пуш уйӑхӗн вӗҫӗччен йӗркене кӗртме хушнӑ. Ведомство пӗлтернӗ тӑрӑх, тилӗсем республикӑри темиҫе районта нумайланнӑ.

Ҫӗрпӳ, Красноармейски, Муркаш тата Вӑрнар районӗсенче 195 тилле тытма ирӗк панӑ. Пуш уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне сунарҫӑсем 116-шне тытнӑ ӗнтӗ.

Чӑваш Енри пӗр предприятире тӑватӑ ураллӑ чӑх ӳстернӗ. Вӑл ҫут тӗнчене ҫапла килнӗ.

Мутант Шупашкар районӗнче вырнаҫнӑ предприятире кун ҫути курнӑ. Ӑна сӑн ӳкернӗ, ыттисене кӑтартнӑ.

Чӑх-чӗп хапрӑкӗн ӗҫченӗсем кунашкал чӑха пӗрремӗш хут кураҫҫӗ. Ӑна пуснӑ, анчах малтан сӑн ӳкерме шухӑшланӑ. Чӑх мӗншӗн тӑватӑ ураллӑ пулнине ЧР патшалӑх ветеринари служби ӑнлантарайман, малтан чӑха тӗпчемеллине каланӑ.

Сӑмах май, нумаях пулмасть Сӗнтӗрвӑрри районӗнче виҫӗ ураллӑ качака ҫуралнӑ. Вӑл ыттисем пекех аталанать, чупать.

Шупашкар районӗнчи Явӑш ялӗ ҫывӑхӗнче браконьерсем икӗ хир сыснине персе вӗлернӗ. Кӑрлач уйӑхӗн 21-мешӗнче 19 сехетре рейд вӑхӑтӗнче икӗ арҫынна асӑрханӑ. Вӗсем хир сыснине вӑрмантан илсе тухса машинӑна тиенӗ.

Такам хир сыснисене ҫитерсе самӑртни пирки полицие унчченех хыпар ҫитнӗ. Оперативниксем Ҫӗрпӳре пурӑнакан 31 ҫулти арҫынна тытса чарнӑ. Иккӗмӗшӗ вӑрманта тарса ҫухалнӑ. Арҫыннӑн сунара тухма ирӗк панӑ документ пулман.

Машинӑра пӑшал тупнӑ. Ҫавӑнтах хир сыснин ашӗ выртнӑ. Тепӗр арҫынна тепӗр кунхине тытса чарнӑ. Вӗсем патшалӑха 120 пин тенкӗ тӑкак кӳнӗ. Вӗсен тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.

Раҫҫейре килти выльӑх-чӗрлӗхӗн пӗрлехи идентификаци тытӑмне хута ярасшӑн. Кун пирки ЧР влаҫӗсен официаллӑ порталӗ пӗлтерет.

Мӗнле япала ку? Килти тата ял хуҫалӑхӗнчи чӗрчунсене 15 хисеплӗ идентификаци номерӗ парӗҫ, вӗсене чиппа, татуировкӑпа паллӑ тӑвӗҫ.

Федераци патшалӑх информаци тытӑмӗнче выльӑх-чӗрлӗх пирки пӗтӗм информаци упранӗ: тӗсӗ, ама е аҫа пулни, ӑрачӗ, хӑҫан тата ӑҫта ҫурални пирки.

Ку килти выльӑх-чӗрлӗхе те, кайӑк-кӗшӗке те пырса тивӗ. Лашасене, пӑлансене, тӗвесене, йытӑсене, кушаксене, кроликсене, вӗлле хурчӗсене те номер парӗҫ. Паллах, вӗлле хурчӗсене кашнине номерлемӗҫ, пӗрре ҫеҫ парӗҫ.

Ку улшӑнӑва 2018 ҫулта вӑя кӗртесшӗн.