Тутарстанри Кайпӑҫ районӗнче пурӑнакан 44-ри арҫынна ют пурлӑха вӑрланӑшӑн айӑпланӑ. Кун пирки Тӑвай район прокурорӗ Оксана Ястребова пӗлтерет.
Вӑйпитти уйран утӑ вӑрласа Чутай районӗнчи «Чутей» ял хуҫалӑх кооперативне 5 пин те 600 тенкӗлӗх сӑтӑр кӳнӗ.
Пӗр кунхине ҫав арҫын хире машинӑпа икӗ хутчен вӗҫтерсе ҫитнӗ: малтанах тӑватӑ рулон, кайран тата тепӗр виҫҫӗ тиесе кайнӑ. Анчах уй куҫлӑ та вӑрман хӑлхаллӑ теҫҫӗ. Рулона куҫ хывнӑ ҫыннӑн урапине хуҫалӑх ӗҫченӗсем асӑрханӑ та часрах йӗрке хуралҫисене систернӗ.
Выльӑх-чӗрлӗх валли апат хатӗрлесшӗн ҫунакан арҫын утта туянас тесе хуҫалӑх кантурне те кайнине пӗлтернӗ. Никам пулман пирки ку ыйтӑва унӑн уҫӑмлатма май килмен-мӗн. Вара вӑл вӑрлас шухӑш патне ҫитсе тухнӑ.
Арҫын судра айӑпа йышӑннӑ, куляннине пӗлтернӗ. Суд ӑна 10 пин тенкӗлӗх штрафлама йышӑннӑ.
Ӗнер Тутар Республикинчи Ҫӗпрелте Сергей Радонежский ячӗллӗ чиркӳ уҫнӑ. 2013 ҫулхи авӑн уйӑхӗнче тума пуҫланӑскере проектран пуҫласа пӗтӗмпех ЧНК ертӳҫи, «Тус» акционерсен хупӑ обществин ертӳҫи Николай Угаслов йӗркелесе пынӑ.
«Хӑй пурнӑҫӗнче Николай Федорович миҫе чиркӳ лартма пулӑшман-ши...», — тесе ҫырать ун пирки конгресӑн пресс-служби. Ҫакӑншӑнах ӑна Кирилл патриарх ку уйӑх пуҫламӑшӗнче Шупашкара килсен Сергей Радонежский орденӗ парса хисеп тунине аса илтерет.
Тутарстанри Ҫӗпрелти чиркӗве уҫма Шупашкартан Чӑваш Патшалӑх Канашӗн ертӳҫи Юрий Попов тата ыттисем пырса ҫитнӗ. Чиркӳ уҫассине пӗлсе Мускав хулинчен, Кировран, Чӗмпӗртен, ҫӗршывӑн тӗрлӗ кӗтесӗнчен те унта пырса ҫитекенсем пулнӑ.
Кӳршӗри Тутарстанра ҫурлан 12-мӗшӗнче виҫӗ хура тӗп туни пирки эпир маларах пӗлтернӗччӗ. Россельхознадзор вара вӑл инспектора выговор тунӑ — кӳрсе килме юраман хурсене вӑл тӗрӗс мар юрӑхсӑрлатнӑ. Ведомствӑра пӗлтернӗ тӑрӑх хурсене тракторпа таптамалла пулман, вӗсене ҫунтарса ямалла пулнӑ. Аш таврашне тӗрлӗ чир-чӗр ан сарӑлтӑр тесене ҫулӑмпа пӗтерме хушаҫҫӗ.
«Калӑпӑшӗ пысӑках мар, пурӗ те виҫӗ хур. Пӗтӗм йывӑрӑшӗ 10 килограмм. Унти каяш купи валли вара ку тинӗсри тумлам евӗрех. Енчен те калӑпӑшӗ пысӑк пулсан чир-чӗр ерес хӑрушлӑх пур», — тенӗ Россельхознадзорӑн Тутарстанри управлени ертӳҫин ҫумми Евгений Иванов.
Сӑмах май Тутарстанра нумай пулмасть кӳрсе килме юраман 2 килограмм помидор тупнӑ. Вӗсене вара — ҫунтарса янӑ.
Ҫак вӑхӑтра тӳре-шара Раҫҫей йышӑннӑ апат-ҫимӗҫ эмбаргине лекекен тавара пӗтерессипе ӗҫлет. Ак, кӳршӗлле Тутарстанра та Владимир Путин иртнӗ уйӑх вӗҫӗнче алӑ пуснӑ хушӑва пурнӑҫа кӗртес тесе ҫурлан 12-мӗшӗнче Апасри «Алсу» пӗчӗк лавккара Венгрире туса кӑларнӑ виҫӗ хур тушкине тупса палӑртнӑ. Белгород облаҫӗнче кӳрсе килме чарнӑ апат-ҫимӗҫе тонни-тоннипех палӑртаҫҫӗ пулсан чикӗрен инҫерех вырнаҫнӑ Тутарстанра патшалӑх ертӳҫин хушӑвне пурнӑҫлама ҫак виҫӗ пакетри хур ашӗ те ҫитнӗ.
Тутарстан тӳри-шари инҫетри хур ашне гусиницӑллӑ тракторпа таптанӑ. Апата юрӑхлӑ ан пултӑр тесе хурҫӑ ут вӗсем урлӑ пӗрре мар каҫса кайнӑ. Ҫапла асап кӑтартнӑ хыҫҫӑн трактор Венгри хурӗсене ҫӗрпе хупланӑ. Ку ӗҫе тӳре-шара пунеттейсене явӑҫтарса акт ҫырса ирттернӗ, видео ҫине ӳкернӗ.
Шупашкар районӗнчи Лапсар ял тӑрӑхне кӗрекен Вӑрманкас ялӗнче ӗнер «Паттӑрлӑх кунӗ» уяв иртнӗ. Ун пирки Шупашкар район администрацийӗ «йӑлана кӗнӗ уяв» тесе палӑртать.
«Паттӑрсен кунне» пухӑннисем Атӑлҫи Пӑлхар патшалӑхӗ тутар-монголсене ҫӗнтернине халалласа пухӑннӑ. Йышра Анатолий Кипеч ҫыравҫӑ, художниксем, Тутарстанри, Пушкӑртстанри чӑваш диаспорин элчисем пулнӑ. Вӑрманкасри Фолькор ҫурчӗн «Парне» ушкӑнӗ уява йӗркелекенсене парне туса панӑ — юрӑ-ташӑпа савӑнтарнӑ.
Ку уяв пирки Чӑваш наци конгресӗн сайтӗнче, сӑмах май, кӑшт урӑхларах пӗлтернӗ. Унта «Чӳк» уявӗ иртни пирки каланӑ. Иртнӗ ӗмӗрӗн тӑхӑрвуннӑмӗш ҫулӗсенчен вара ҫӗнӗрен йӗркелесе янӑ уява Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ художникӗ, ЧНК Ваттисен Канашӗн ертӳҫин ҫyмӗ Федор Мадуров скульптор ертсе пынӑ. Шупашкар район сайтӗнче асӑннисемсӗр пуҫне Владимир Агеев художник, «Сӑвар» чӑваш культурин фончӗн ертӳҫи Владимир Тяпкин, Николай Фомиряков, Юрий Дядюков, Анатолий Павлов тата ыттисем хутшӑннӑ.
Caкӑp ҫул каялла ҫaв вырӑнта Федор Мадуров ӑсталаса вырнаҫтарнӑ Юпа умӗнче кӑвайт чӗртнӗ.
Утӑн 21-мӗшӗнче Раҫҫейри 30 ытла купӑсҫӑ, 35 солистпа ушкӑн Тутарстанри Аксу районӗнчи Енорускино ялне пухӑннӑ. Унта «Выля, хуткупӑс! Республика фестивалӗ 6-мӗш хут иртнӗ.
Фестивале Самар, Мурманск, Нурлат, Лениногорск, Элмет, Чистай, Ҫарӑмсан, Елабуга тӑрӑхӗнчен артистсем тата Чӑваш Енрен эстрада ҫӑлтӑрӗсем килнӗ.
Константин Яковлев пурне те уяв ячӗпе саламланӑ. Ку фестиваль йӑла-йӗркене упрама май панине палӑртнӑ. фестивале килнисене Чӑваш наци конгресӗн президенчӗ Николай Угаслов та саламланӑ.
Фестиваль туй йӑли-йӗркине кӑтартнипе пуҫланнӑ. Чӑвашсен туйпа ҫынна пытарни этемӗн пурнӑҫӗнчи чи пӗлтерӗшли тесе шутланӑ. Унтах такмак каланӑ, калӑм, ашшӗ-амӑшӗ пит панине туса кӑтартнӑ.
Нурлатри Василий Абрамов чи лайах купӑсҫӑ ятне тивӗҫнӗ. Самарти Виктор Натаров иккӗмӗш вырӑна тухнӑ. Лениногорскри Николай Гришин виҫҫӗмӗш пулнӑ.
Фестиваль Тутарстанри ЧНКн председателӗн Константин Яковлевӑн ҫуралнӑ кунӗпе пӗр килнӗ. Вӑл ҫавӑн чухне 50 ҫулхи юбилейне паллӑ тунӑ.
Тутарстанри чӑвашсен наципе культура автономийӗн ертӳҫи Константин Яковлев ҫур ӗмӗрхи юбилейне паллӑ тунӑ. Тутар ҫӗрӗнче ҫуралса ӳснӗ чӑваш Хусанти педагогика институтӗнче пӗлӳ илнӗ. Унтах вӑл хӑй хастарлӑхне тата правурлӑхне кӑтартнӑ: факультетра комсомол ҫыруҫи пулнӑ. Е тата стройотряд йышне кӗрет те Украинӑна Чернобыль инкекне сирме тухса каять. Радиоактивлӑ вырӑнта вӗсем ҫӗнӗ ял тӑваҫҫӗ. Унти урамсенчен пӗрне Казански ят параҫҫӗ. Ҫӗнӗ пӳрте куҫакансене уҫӑ тыттарнӑ сӑнӳкерчӗк унӑн архивӗнче халӗ те пуррине Тутарстанри чӑваш ҫыравҫисен пӗрлешӗвӗн ертӳҫи Николай Сорокин пӗлтерет.
Константин Яковлев Тутарстанра чӑваш чӗлхине аталантарас тесе самай тӑрӑшать. Вӑл тӑрӑхрисем ӑна шӳтлесе «иккӗмӗш Яковлев» (Иван Яковлев ҫулпуҫӑмӑр хыҫҫӑн ӗнтӗ) тесе те калани пирки ӗнентерет маларах асӑннӑ Николай Сорокин.
Хӑйӗн ҫуралнӑ кунне Константин Яковлев Тутарстанра иртнӗ «Янра, хуткупӑс» фестиваль вӑхӑтӗнче палӑртнӑ. Ӑна «Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» хисеплӗ ят пани пирки Чӑваш наци конгресӗн ертӳҫи Николай Угаслов пӗлтернӗ.
Тутарстан Республикинчи Ҫӗпрел районӗнчи ҫӗнӗуписем «Ҫӗр хапхи» йӑла-йӗркене виҫӗ ҫулта пӗрре тунӑ. Хӑш чухне, шӑрӑх пулсан е чир-чӗр сарӑлсан, сиктернӗ. Юлашки хут ӑна, Тимӗр Лашман ҫырнӑ тӑрӑх, 1892 ҫулта ирттернӗ.
«Ҫӗр хапхине» Ҫинҫе хыҫҫӑн, ҫӗртме сухине тухас умӗн ирттернӗ. Вырӑнӗ хӗвелтухӑҫ енче пулнӑ. Йӑлана Турӑран халӑха, выльӑха чир-чӗртен, усалтан сыхлама ыйтса тунӑ.
Ял старости ватӑсемпе канашланӑ, унтан ҫӗр витӗр хӑҫан тухассине халӑха пӗлтернӗ. Ҫав кун килте вутӑ чӗртме юраман. Ирхи 7-8 сехетре кашни килтен пӗрер ҫын «хапха» чавма тухнӑ. Ҫырма хӗрринче вырӑн тупнӑ хыҫҫӑн пурте ӗҫе пикеннӗ. Иртмелли вырӑн тӑрринче пӗр аршӑн хулӑнӑш ҫӗр хӑварнӑ. Ишӗлсе анасран хӑмасемпе ҫирӗплетнӗ.
«Хапха» туса пӗтернӗ тӗле «ҫӗнӗ вут» чӗртме пуҫланӑ. Ун валли икӗ юпа лартнӑ, вӗсен хушшине ҫӳхе кашта урлӑ чикнӗ, «Н» саспалли евӗрех пулса тухнӑ. Юпасене ҫӳлтен вӗренпе ҫирӗплетнӗ. Унтан темиҫе ҫын урлӑ хунӑ каштана кантрапа йӑваласа ҫавӑрттарма пуҫланӑ. Тепӗр темиҫе минутранах ҫӳхе кашта вӗҫӗсем ытла вӑйлӑ хырӑнса хӗрнӗрен ҫунма тытӑннӑ. Ку шӑпах «ҫӗнӗ вут» ӗнтӗ.
«Ирӗклӗх» чӑваш организацийӗ Чӑваш Республикинче пурӑнакан ҫынсен паспортӗнче чӑвашла ҫырнӑ вкладыш тума ыйтнӑ.
Ҫакна вӗсем Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Михаил Игнатьев ячӗпе янӑ. Авторӗсем Раҫҫей саккунӗ наци республикинче паспорт вкладышӗнче республика гербне, тӑван чӗлхепе информаци ҫырма ирӗк панине палӑртнӑ.
«Ирӗклӗх» хастарӗсем палӑртнӑ тӑрӑх, кунашкалли Тутарстан Республикинче, Пушкӑрт Республикинче тата Якутире пур-мӗн. Вӗсем ӑна Чӑваш Енре те тутарасшӑн.
Пуҫаруҫӑсем вкладыша тӑватӑ страницӑллӑ тума сӗнеҫҫӗ. Унта республика гербӗ, паспорт панӑ вырӑн, ҫын пирки информаци пулмалла. Ҫакна йӑлтах чӑвашла ҫырмалла.
Палӑртмалла: хастарсем хӑш наци ҫынни пулнине палӑртакан йӗрке тума ыйтмаҫҫӗ. Анчах хӑш-пӗр республикӑра ҫакна тавӑрма ыйтнӑ-мӗн.
«Коммерсантъ» пӗлтернӗ тӑрӑх Тутарстан Республикин Патшалӑх Канашӗ пӗрлехи вӗренӳ кӗнекисем хатӗрлеме сӗнекен саккуна хирӗҫ ҫыру хатӗрлет иккен. Тутарстанӑн вӗренӳ министрӗн ҫумӗ Илтар Мухаметов каланӑ тӑрӑх вӗренӳ кӗнекисен ӑшлӑхне пӗрешкел хатӗрлесен Раҫҫейри 190 тӗрлӗ халӑхӑн уйрӑмлӑхӗсене шута илме йывӑр.
Министр ҫумӗ палӑртнӑ тӑрӑх Раҫҫейри ачасем хальхи вӑхӑтра 59 тӑван чӗлхепе вӗренеҫҫӗ, анчах Патшалӑх Думине тӑратнӑ саккунра вӗренӳ планне вырӑнти чӗлхесемпе хатӗрлеме ирӗк паракан право ҫук имӗш. Тутарстанри тӳре-шара шухӑшӗпе тӗрлӗ халӑхсемпе тӗнсен уйрӑмлӑхӗсемпе историе, географие, музыкӑна тата обществопӗлӗве вӗрентнӗ чухне хатӗрлекен программӑсене кӗртме манмалла мар.
Чӑваш Енӗн вӗренӳ министерстви вара ку тӗлӗшпе Раҫҫейӗн Патшалах Думин депутачӗсемпе килӗшет пулас. Хирӗҫле нимӗнле хут та хатӗрлени пирки хальлӗхе пӗлтермен.
Математика, вырӑс чӗлхипе литература тата Раҫҫей историне пӗрлехи вӗренӳ кӗнекесемпе вӗрентме хушакан саккуна Патшалӑх Думине кӑҫал ҫу уйӑхӗнче кӗртнӗ. Ӑна Ирина Яровая депутат хатӗрленӗ пулать. Пӗлтӗр утӑ уйӑхӗнче депутатсем пӗрлехи вӗренӳ кӗнекисене вырӑс чӗлхипе литературине вӗрентме кӗртесшӗн пулнӑччӗ.
+28.3 °C