Юпан 19-мӗшӗнче Тутар Республикинчи Павлӑ районӗнчи Потап-Тӑмпӑрлӑра ҫуралса ӳснӗ чӑваш ҫыравҫи Алексей Афанасьев ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитӗ.
Алексей Андриянович учитель ҫемйинче ҫуралнӑ. Вӑл колхоз ҫамрӑкӗсене шкулӗнче вӗреннӗ, унтан вӑтам шкулта ӑс пухнӑ. 1942 ҫулта удмурт чӗлхине вӗрентме тытӑннӑ.
1943 ҫулта Алексей Афанасьев Хӗрлӗ Ҫар ретне тӑнӑ. Вӑл Карелие нимӗҫсенчен хӑтарнӑ ҫӗре хутшӑннӑ. Паттӑрлӑхӗшӗн вӑл III степень Мухтав орденне тата медальсене тивӗҫнӗ.
Вӑрҫӑ хыҫҫӑн вӑл шкулта вӗрентнӗ. Унтан район хаҫатӗнче редакторта тӑрӑшнӑ.
«Юманлӑх ҫулҫӑ тӑкмарӗ» хайлавне чылайӑшӗ пӗлет. Ку кӗнекене икӗ хутчен пичетлесе кӑларнӑ. Алексей Афанасьев 1985 ҫулта вилнӗ. Вӑл 60 ҫулхи юбилейне паллӑ тума ӗлкӗреймен.
Юпан 19-мӗшӗнче ЧР Наци вулавӑшӗнче асӑну каҫӗ иртӗ. Унта ҫыравҫӑсем, тусӗсем, писатель пултарулӑхне хисеплекенсем пухӑнӗҫ.
Росстат специалисчӗсем Атӑлҫи тӑрӑхӗнче производствӑна тишкернӗ. Ҫапла майпа хӑйне евӗр рейтинга та йӗркеленӗ. Чӑваш Енӗн ку енӗпе кӑтарту савӑнтармаллиех мар.
Атӑлҫи федераци округӗнче кӑҫалхи кӑрлач-ҫурла уйӑхӗсенче, пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан, промышленноҫ производстви 2,9 процент чакнӑ. Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи ҫичӗ регионта ку кӑтарту пӗчӗкленнине палӑртнӑ. Ҫав йышра — Чӑваш Енре те.
Пирӗн республикӑра производство ытларах чакнӑ-мӗн. Темп индексӗ 91 процентпа танлашнӑ. Ҫавӑн пекех промышленноҫ производстви Ӗренпур облаҫӗнче, Пермь крайӗнче, Тутар Республикинче самай чакнӑ.
Чӑваш Енӗн Культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗсен министрӗ кам пуласси пирки тӗрлӗ сас-хура ҫӳрени пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.
Аса илтеретпӗр, культура министрӗ пулнӑ Вадим Ефимов чирлет, ҫавӑнпа вӑл ку ӗҫрен кайма шутланӑ тесе калаҫма тытӑннӑччӗ. Ку вырӑна информаци политикин министрне Александр Иванова лартасси пирки калаҫакансем тупӑннӑччӗ. Анчах ку хыпар тӳрре килменни ӗнер паллӑ пулчӗ.
Вадим Ефимова, сӑмах май, ӗнер Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ ята пани пирки пӗлтерчӗҫ. Ҫакна сӑнавҫӑсем ку вӑл должноҫрен каяссине пӗлтерекен паллӑ тесе ӗнерех йышӑнчӗҫ. Чӑн та, ҫавсем тӗрӗсех тӗшмӗртрӗҫ. Культура министрӗн тивӗҫне Константин Яковлев пурнӑҫласси паянтан паллӑ пулчӗ. Вӑл Тутарстанри чӑвашсен наципе культура автономине ертсе пынӑччӗ, Чӑваш наци конгресӗн вице-президенчӗ шутланать.
Ҫӗнӗ Шупашкарти вулавӑшсенче «Литература сезонӗсем» проекта пурнӑҫласси малалла пырать. Ку проект «Ревизор — 2015» конкурс ҫӗнтерӳҫи пулса тӑнӑ.
Юпан 2-мӗшӗнче Юрий Гагарин ячӗллӗ вулавӑшра «Тутар кӗнекин сезонӗ» уҫӑлнӑ. Ӑна Ҫӗнӗ Шупашкарти таврапӗлӳпе истори музейӗнче савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ. Мероприятие «Хӗвеллӗ Тутарстан — ылтӑн ен!» музыка композицийӗпе пуҫланӑ. Унта Раниф Вахитов, Фарида Прудовская, Вячеслав Осипов юрланӑ, ачасем ташланӑ.
Унтан Тутар кӗнеке издательствин ҫумӗ Ильдар Хуснутдинов калаҫнӑ. Куракансене «Тутар кӗнекипе» паллаштарнӑ. Ун пирки Ирек Хадиев каласа кӑтартнӑ.
Кӗнекепе спорт — ҫумӑнах. Чӑваш наци конгресӗн спорт комитечӗн председателӗ Виталий Васильев «Мингер сабан туе» кӗнекепе паллаштарса ӑна вулавӑша парнеленӗ.
Уйӑх тӑршшӗпе ҫӗнӗшупашкарсем тутар литературин ҫыравҫисемпе, куҫаруҫисемпе, авторӗсемпе тӗлпулусем ирттерӗҫ. Кашнинчех 150 ытла кӗнекепе паллаштарӗҫ.
«Симӗс патруль» общество организацийӗ Раҫҫейри регионсен экологи танлаштарӑмне (рейтингне) хатӗрленӗ. Ӑна тишкерес тӗк, Чӑваш Ен чи лайӑххисен шутне кӗме пултарнӑ.
Рейтинга 85 регион хутшӑннӑ. Чӑваш Ен унта чи лайӑх 10 регионсен йышне кӗнӗ. Пирӗн республика 8-мӗш вырӑн йышӑннӑ. Пӗлтӗр вара вӑл 9-мӗш вырӑнта пулнӑ. Апла Чӑваш Ен танлаштарӑмра 1 йӗрке ҫӳлерех хӑпарнӑ.
Рейтингра малти вунӑ йӗркене хӑш регионсем йышӑннӑ-ха? Тамбов облаҫӗнче, Алтай Республикинче, Белгород облаҫӗнче, Чукоткӑра, Чӗмпӗр облаҫӗнче, Алтай тӑрӑхӗнче, Курск облаҫӗнче, Ростов облаҫӗнче, Тамбов облаҫӗнче экологи тӗлӗшӗнчен лару-тӑру лайӑх.
Аутсайдерсен йышӗнче Свердловск, Тула, Мускав облаҫӗсем пулнӑ. Экологи лару-тӑрӑвне лайӑхлатас тӗлӗшпе Тутарстан лайӑх ӗҫлени паллӑ пулнӑ. Вӑл 59-мӗш вырӑнтан 43-мӗшне куҫнӑ. Бурятипе Иркутск облаҫӗ вара рейтингра самаях чакнӑ. Унта вӑрмансем ҫунаҫҫӗ.
Иртнӗ уйӑх вӗҫӗнче Хусанти Кремль патӗнчи Ҫыранҫум урамра Тутар Республикин Халӑхсен ассамблейи тата Халӑхсен туслӑх ҫурчӗ «Культурӑсен мозаики» фестиваль ирттернӗ. Ӑна Тутартстанӑн Президенчӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑха пурнӑҫлакан Рустам Минниханов килсе курни пирки унти «Сувар» хаҫат пӗлтерет. Унпа пӗрле Хусан тата Тутарстан митрополичӗ Феофан, ТР муфтийӗ Камиль Хазрат пулнӑ.
Кӑҫал пуҫласа ирттернӗ фестивальти тӑватӑ павильонра ҫирӗм наципе культура пӗрлешӗвӗ вырнаҫнӑ. Унта курма килекенсен наци апат-ҫимӗҫӗпе, ал ӗҫ хатӗрӗсемпе паллашма май пулнӑ. Чӑваш наципе культура автономийӗн сӗтелне Аксу районӗ кӑтартнӑ. Ӳсел, Ҫӗнӗ Аксу, Сӗнчел ялӗн юрӑҫисем хӑнасене юрӑсемпе кӗтсе илнӗ, хуплупа сӑйланӑ. «Ҫӑлкуҫ» фольклор ансамблӗ юрласа ташланӑ. Лидия Квакова ертсе пыракан ушкӑн ҫуркунне «Никрут юрри» фестивалӗн гран-прине ҫӗнсе илнӗ. ӑста юрӑҫсен тупӑнать вӗсем ҫинчен те шӑрантармалли.
Тутар Республикин Вӗренӳпе ӑслӑлӑх министерстви Ҫӳлту районӗнче «Кӑвайт» (Костер) ача-пӑчан сывлӑхпа вӗренӳ центрӗнче тӗрлӗ халӑх ачисем валли кану сменисем йӗркеленӗ. Чӑваш шкулӗсенче вӗренекенсем те пӗр эрне хырлӑх вӑрманӗнче каннӑ. «Канса савӑннисӗр пуҫне вӗсем кунта тӑван культурӑпа чӗлхине те тарӑнрах вӗренчӗҫ», — тесе пӗлтерет кун пирки Светлана Салдыкова.
19 районтан килнӗ 68 чӑваш ачипе уйхлӑхра Анат Камӑри 34-мӗш гимнази вӗрентекенӗсем ӗҫленӗ. Татьяна Леонтьевӑпа Людмила Ильгузина аслӑ категориллӗ педагогсем тата ӳнер искусствине вӗрентекен Марина Чугайнова эрне тӑршшӗпе ачасемпе чӑваш чӗлхипе литературин урокӗсене, маҫтӑр-классем, тӗрлӗ тестпа тренинг ирттернӗ. Вӗсем ачасем хӑйсен пултарулӑхӗпе, тавракурӑмӗпе савӑнтарнине, тӑван чӗлхене, юрра-ташша, наци культурине лайӑх пӗлнипе палӑрнӑ. Чӑн та, уйлӑхра чӑваш чӗлхипе литература олимпиадисенче палӑрнӑ ачасем каннӑ.
Пултаруллӑ ачасем валли пӗлтӗр Теччӗ районӗнчи Кӑнна Кушки ялӗнче кану йӗркеленӗ. Чӑваш ачисем валли ятарласа уйхлӑх уҫнӑ ун чух.
Ҫурлан 27-мӗшӗнче Тутарстанри Ешӗлвар (Зеленодольск) хулинче спорт гимнастики енӗпе уҫӑ турнир иртнӗ. Унта Олимп вӑййисен кӗмӗл призерӗн Анастасия Колесниковӑн парнисемшӗн тупӑшнӑ.
Ӑмӑртӑва ачасемпе ҫамрӑксене сывӑ пурнӑҫ йӗркипе кӑсӑклантарас тӗллевпе те ирттернӗ. Турнира Раҫҫейри регионсенчи 100 ытла гимнаст хутшӑннӑ. Спортсменсем медальсен 24 комплекчӗшӗн вӑй виҫнӗ.
Шупашкарти Мускав районӗн администрацийӗн пресс-релизӗнче палӑртнӑ тӑрӑх, кӳршӗ республикӑра иртнӗ турнира Шупашкарти Олимп резервӗсен ачасемпе ҫамрӑксен 6-мӗш спорт шкулӗнче ӑсталӑхне туптакан Лилия Спиридонова та хутшӑннӑ. Вӑл унтан виҫҫӗмӗш вырӑнпа таврӑннӑ. Палӑртма хӑвармалла: Лилия Ирина Александрова тренер патӗнче ӑсталӑхне туптать.
Нумаях пулмасть Тутарстанри Ҫӗпрел районӗ 85 ҫулхи юбилейне паллӑ тунӑ. Юлашки ҫулсенче район Тутарстан танлаштарӑмӗнче кайра пулнӑ. Халӗ вара вӑл рейтингра ҫӳлелле ҫӗкленнӗ.
Район центрӗ самаях улшӑннӑ. Социаллӑ объектсен йышӗ ӳссех пырать. Унта ача пахчисем, культура учрежденийӗсем, суту-илӳ центрӗсем, ытти объектсем уҫӑлаҫҫӗ. Унччен шурлӑхлӑ вырӑн пулнӑ ҫӗрте парксем ешереҫҫӗ. Унта ҫамрӑксем пӗрлешнине паллӑ тӑваҫҫӗ. Тутарсемпе чӑвашсем ҫемье ҫавӑрсан унта уҫӑлма пыраҫҫӗ.
Уява паллӑ тума районтан тухнӑ ҫынсем чылаййӑн пухӑннӑ. Хӑнасем валли ятарласа экскурсисем йӗркеленӗ. Вӗсем паттӑрсен палӑкӗ умне чечек хунӑ хыҫҫӑн районпа паллашнӑ.
Районта нефть те, ҫутҫанталӑк газӗ те кӑлармаҫҫӗ. Вӑл ял хуҫалӑх тытӑмӗпе аталанма тӑрӑшать. Инвесторсене илӗртме тӑрӑшаҫҫӗ вӗсем. Вӗсем валли меллӗ условисем туса панӑ ӗнтӗ.
Ҫапла, районта ҫынсене пурӑнмалли условисем пур. Ҫавӑнпа халӑх уявра тулли кӑмӑлпа савӑннӑ.
Мускавран Чӑваш Ене сурӑх ҫӑмӗ туса илме укҫа килет. Федераци хыснинчен Ял хуҫалӑх министерстви урлӑ уйӑракан ҫак «кӗмӗле» Раҫҫейри 26 региона пама йышӑннӑ. Ятарлӑ хушӑва ҫӗршывӑн правительствин пуҫлӑхӗ Дмитрий Медведев алӑ пусса ҫирӗплетнӗ. Укҫана ял хуҫалӑхне, ял хуҫалӑх продукцийӗн рынокне, чӗртаварне тата апат-ҫимӗҫне 2013–2020 ҫулсенче аталантарасси ҫинчен калакан федераци программипе килӗшӳллӗн уйӑраҫҫӗ.
Списока пирӗн республика та лекнӗ. Анчах пире ытти региона лекнӗ чухлех тивӗҫмӗ — 10,7 пин тенкӗ. Пӗтӗмпе вара тӗп хуларан маларах асӑннӑ 26 региона 53,5 миллион тенкӗ уйӑрма пӑхса хӑварнӑ. Пуринчен ытла — 179,5 пин тенкӗ — Пушкӑртстана ӑсатаҫҫӗ. Тутарстан валли 134,8 пин тенкӗ пӑхса хӑварнӑ, Ӗренпур облаҫӗ валли — 128,4 пин тенкӗ.
+27.3 °C