Чӑваш литературишӗн паян пӗлтерӗшлӗ кун, мӗншӗн тесен калавсен Кашкар Махмучӗ ячӗллӗ ӑмӑртӑвӗн чӑваш тапхӑрӗн ҫӗнтерӳҫисене палӑртӗҫ. Эпир хыпарланӑччӗ ӗнтӗ: ӑмӑртӑва Еврази ҫыравҫисен пӗрлӗхӗ ирттерет (штаб-хваттерӗ Турцире вырнаҫнӑ, ертӳҫи – Якуп Омероглу доцент, доктор). Чӑваш тапхӑрӗнчи ӑмӑрту ҫинчен кӑҫалхи ҫу уйӑхӗнче пӗлтернӗччӗ, вӑл ҫурла уйӑхӗн 15-мӗшӗнче вӗҫленчӗ.
Ӑмӑртӑвӑн чӑваш тапхӑрне ирттерессишӗн яваплӑ Ҫыравҫӑсен ирӗклӗ пӗрлӗхӗнчен пӗлтернипе, кӑҫалхи ӑмӑртӑва 17 ҫыравҫӑ 21 хайлав тӑратнӑ. Авторсем камсем пулнине калавсене хакланӑ хыҫҫӑн ҫеҫ уҫӑмлатнӑран, ӑмӑртӑва камсем-камсем хутшӑннине халлӗхе калама ҫук. Анчах та самай «шултра» ҫыравҫӑсем те хутшӑнма пултарнӑ тесе тӗшмӗртме пулать. Хӑш-пӗр тишкерӳҫӗсем ӑмӑртӑва Виталий Енӗш, Денис Гордеев, Николай Максимов, Борис Чиндыков, Надежда Ильина, Геннадий Максимов, ҫавӑн пекех Владислав Николаев, Илле Иванов, Ион Шеремет хутшӑнма пултарнӑ тесе тӗшмӗртеҫҫӗ. Калавсене ярса пани тӑрӑх, ӑмӑртӑва Пушкӑртстанра, Тутарстанра тата Чӗмпӗр облаҫӗнче пурӑнакан чӑваш ҫыравҫисем хутшӑнма пултарнӑ.
Калавсен Кашкар Махмучӗ ячӗллӗ ӑмӑртӑвӗн чӑваш тапхӑрӗн тӳрелӗхӗнче Виталий Родионов ӑслӑлӑх докторӗ, профессор, Петӗр Эйзин сӑвӑҫ, Атнер Хусанкай тата Ирина Кириллова литература тӗпчевҫисем, Николай Ларионов журналист пулчӗҫ.
Авӑн уйӑхӗн 23—24-мӗшӗсенче Турцири Стамбул хулинче «Тюркская культура и тюркское мировоззрение» (чӑв. Тӗрӗк культури тата тӗрӗк тӗнче курӑмӗ) ятпа документлӑ фильмсен Пӗтӗм тӗнчери кинофестивалӗ иртӗ.
Чӑваш Республикинчи кинематографистсен пӗрлешӗвӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, конкурса Турцири тата тӗрӗк чӗлхеллӗ ҫӗршывсенчи тата пӗр тӑван общинӑсене кӗрекенсен ирӗк пулнӑ.
Фильма темиҫе режиссер пӗрле пулса ӳкернӗ пулсан кинолентӑна пӗр режиссерӑн хӑйӗн ячӗпе заявка тӑратмалла, ыттисенчен ҫырса ирӗк илмелле пулнӑ. Конкурса 2010 ҫултан пуҫласа кӑҫал таран ӳкернӗ фильмсене тӑратма юранӑ. Ытти фестивальте ҫӗнтернӗ ӗҫсемпе те тупӑшӑва тухма чарман.
Турцири кинофестивале хутшӑнас тесен фильмӑн е тӗрӗк чӗлхипе, е кинолента валли тӗрӗк е акӑлчан чӗлхипе субтитрсем пулмаллине те пӗлтернӗччӗ йӗркелӳҫӗсем маларах. Тата тепӗр услови — пӗр сериллӗх. Ӗҫсене иртнӗ уйӑхра йышӑнма пӑрахнӑ.
Кинофестиваль сайчӗ: http://www.turkbelgesel.com.
Рио-де-Жанейро хулинче иртекен ҫуллахи олимпиадӑра Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑваш ялӗн хӗрӗ ирӗклӗ майпа кӗрешессине эпир ӗнер пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, Чӑнлӑ районӗнчи Ирҫел ялӗнче ҫуралса ӳснӗ 25 ҫулти Инна Тражукова 63 килограмран ҫӑмӑлрах хӗрарӑмсен категорийӗпе кӗрешӗве тухрӗ.
Инна Тражукова Венгри хӗрарӑмӗпе, 33 ҫулти Марианна Шастинпа, вӑй виҫессине пӗлтернӗччӗ. Анчах ку хыпар тӗрӗсех пулмарӗ. Суйласа илмелли турта Иннӑпа Турци хӗрарӑмӗ Хафизе Шахин пулчӗ. Ӑна ҫӗнтерсе Инна чӗрӗк финала Сюй Жуй Китай хӗрарӑмӗпе кӗрешӗве тухрӗ.
Ҫурма финалта Чӗмпӗр облаҫӗнче ҫуралнӑ И. Тражукован Японири Рисако Каваи спортсменкӑпа кӗрешме тивнӗ. Анчах Рисако Каваине Инна 0:4 шутпа выляса янӑ.
Нумай пулмасть Чӑваш Республикин Министрсен Кабинечӗ «Ирӗклӗх» пӗрлӗхе Раҫҫей тулашӗнче тулли праваллӑ элчелӗхсем туса хума майсем ҫукки пирки хуравларӗ. Хӑйсен хуравӗнче тӳре-шара правительство усламҫӑсене май ҫитнӗ таран ют патшалӑхсемпе ҫыхӑну тытма пулӑшни пирки ҫырса пӗлтернӗ. Хамӑр тӑрӑхра кӑларакан тавара Раҫҫей тулашӗнче сарма пулӑшма правительство укҫа-тенкӗ те сахал мар уйӑрать имӗш.
Тулли праваллӑ элчелӗхе уҫма ытлашшиех нимех те чармасть иккен. Федераллӑ саккун унашкал ирӗк парать: е республикӑн хӑйӗн уҫмалла, е Раҫҫей Федерацийӗ уҫнӑ элчелӗхре хӑйсен элчине тытмалла. Ҫавах та элчелӗх уҫма чи малтанах Раҫҫейӗн ют ҫӗршыв ӗҫӗсен министерствипе килӗшсе татӑлмалла иккен. Тата элчелӗхе тытса тӑма республикӑран укҫа уйӑрса тӑма тивӗ иккен. Чӑваш Республикин Министрсен Кабинечӗ пӗлтернӗ тӑрӑх Раҫҫейӗн ют ҫӗршыв ӗҫӗсен министерстви хальхи вӑхӑтра ҫавах та Раҫҫейри регионсене аталантарма, ҫыхӑну йӗркелеме пулӑшакан тулашри элчелӗхсене ҫителӗклӗ хатӗрлесе ҫитернӗ тесе шутлать. Ҫакна шута илсе тата укҫа-тенкӗ сахал пулнипе Чӑваш Республики тулашра элчелӗхсем уҫма килӗшмен.
Республикӑри 17 районта кӗрхи тыр-пула пухма тухнӑ. Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх, чи малтан вырмана кӑнтӑр енчи районсем тухаҫҫӗ. Кӑҫал вара Ҫӗрпӳ районӗ уй-хире чи малтан тухнӑ.
Андрей Хорошавин фермер хуҫалӑхӗнче акмалли лаптӑка ҫулсерен пысӑклатса пыраҫҫӗ. 3800 гектара ҫӗр ҫине тулӑпа ыраш ҫеҫ мар, рапс, йӗтӗн, горчица, хура тул, пӑрҫа, ясмӑк та акнӑ. Йӑлтах хӗвеланӑҫри ҫӗршывсене ӑсатаҫҫӗ вӗсем. Фермер Турципе те ҫыхӑну йӗркелесшӗн.
Хуҫалӑхра тулла республикӑри вӑтам кӑтартуран ытларах пухса илеҫҫӗ. 1 гектартан 30 центнертан кая мар выраҫҫӗ вӗсем. Комбайн пучахсене ҫеҫ вырать, туни хӗл каҫма юлать. Ҫапла ҫӗре тутлӑлантарасшӑн.
Ҫӗрпӳ районӗнчи 6 хуҫалӑх вырмана тухнӑ. Хальлӗхе 380 гектар ҫинчен пухса кӗртнӗ, 930 тонна тырӑ ҫапнӑ. Ҫанталӑк парсан вӗсем икӗ эрнере ӗҫе вӗҫлесшӗн.
Хальлӗхе республикӑра 2 пин ытла гектар ҫинчен тыр-пул пухса кӗртнӗ. Вӑтамран 1 гектартан 27 центнер туса илеҫҫӗ. Чи пысӑк кӑтарту хальлӗхе Патӑрьел районӗнче. Вӗсем 1 гектартан 44 центнер тырӑ туса илеҫҫӗ.
«Ирӗклӗх» наципе культура чӗрӗлӗвӗн обществи ют ҫӗршывсенче те республикӑн тулли праваллӑ элчелӗхӗсене йӗркелесшӗн. Пӗрлешӗвӗн хастарӗсем ку сӗнӳпе Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев патне сӗнӳпе тухнӑ.
«Ирӗклӗхҫӗсем» асӑрханӑ тӑрӑх, Раҫҫей субъекчӗсен тӗнчери хутшӑнусене йӗркелеме май пур. Ҫакна саккунсемпех пӑхса хӑварнӑ. Апла пулсан регионсен элчелӗхӗсене ют ҫӗршывсенче йӗркелени саккунлӑ япалах. Саккунлӑ пулсан, мӗншӗн йӗркелес мар?
Элчелӗх суту-илӳпе экономика, ӑслӑлӑхпа техника, культура тата гуманитари тӗлӗшӗнчен ӗҫлӗ ҫыхӑнусем йӗркелесе яма май парӗ. Экономикӑри кризис саманинче ку ыйту татах та ҫивӗчленни каламасӑрах паллӑ.
Тутарстанӑн, ав, Турцинче тулли праваллӑ элчи пур. Эпир мӗнрен кая тет?
РФ Президенчӗпе Владимир Путинпа Турци ертӳҫи Эрдоган телефонпа калаҫнӑ. Икӗ пуҫлӑх калаҫса татӑлнӑ: малашне Раҫҫей турисчӗсем Турцие кайма пултарӗҫ.
Владимир Путинпа Эрдоган калаҫӑвӗ 45 минута тӑсӑлнӑ. Халӗ Шупашкр ҫыннисем агентствӑсем ку енӗпе рейссем уҫасса кӗтеҫҫӗ пуль. Владимир Путин Эрдогана икӗ ҫӗршыв суту-илӳпе экономика тытӑмӗнче килӗштерсе ӗҫлемешкӗн калаҫса татӑлма шантарнӑ.
Куншӑн туристсем савӑннӑ паллах. Ара, вӗсем Турцие канма каясшӑн вӗт. Унти хаксем вӗсене тивӗҫтереҫҫӗ. Тепӗр енчен хакласан, Турцие ҫул уҫӑлсан ҫынсем унта талпӑнмасан та пултарӗҫ. Унти лару-тӑру чылайӑшне канӑҫсӑрлантарать ахӑртнех. Сӑмахран, Стамбулти аэропортра сирпӗнӳ кӗрлени.
Ҫӗртме уйӑхӗн 3-мӗшӗнче Турцири Кемер хулинче «Кемер Интернешенал 2016» илемлӗх конкурсӗн финалӗ иртнӗ. Унта Ҫӗнӗ Шупашкар хӗрӗ Кристина Андреева та хутшӑннӑ.
22 ҫулти Кристина конкурсран 3-мӗш вырӑнпа таврӑннӑ. Коронӑна ҫӗнсе илессишӗн 21 пике тупӑшнӑ. Вӗсем — Раҫҫейрен, Украинӑран, Молдовӑран, Польшӑран, Албанирен, Лативрен, Америкӑран, Казахстанран, Кӑркӑсстанран, Узбекистанран, Румынирен, Грузирен тата ытти ҫӗршывран килнӗ.
Пирӗн ентеш вӗсен хушшинче 3-мӗш вырӑна ҫӗнсе илме пултарнӑ. Иккӗмӗш вырӑна — Украина хӗрӗ, пӗрремӗшне Америка хӗрӗ ҫӗнсе илнӗ.
Шупашкарта каллех Турцирен кӳрсе килне улма-ҫырлана тӗп тунӑ. Вӗсене «Николаевски» курттӑммӑн туянмалли пасарта тупнӑ.
Специалистсем унта ОМОНпах ҫитнӗ, мӗншӗн тесен усламҫӑсем вӗсене асӑрхасан суту-илӳ лавккисене васкасах хупма тытӑннӑ. Полици ӗҫченӗсем пасар территорине хупӑрласа илнӗ. Ара, лешсем улма-ҫырлана урапапа вӑрттӑн илсе тухма хӑтланнӑ-ҫке-ха.
Полицейскисем сутуҫӑсене шалтан питӗрӗнме те май паман. Ҫапла специлистсем кашни лавкканах тӗрӗсленӗ. Польшӑран илсе килнӗ панулми те тупнӑ. Тепӗр сутуҫӑнне Турцирен кӳрсе килнӗ 150 килограмм иҫӗм ҫырли туртса илнӗ. Усламҫа 23 пин тенкӗлӗх штрафланӑ.
Прокуратура пӗлтернӗ тӑрӑх, хӑш-пӗр усламҫӑ яваплӑхран тарас тесе сутма юраман тавар ҫинчен маркировкӑна хӑйпӑтма тытӑннӑ. Вӗсене вара тавара маркировкӑсӑр сутнӑшӑн явап тыттарнӑ.
Тепри вара срокран тухнӑ апат-ҫимӗҫ сутнӑшӑн штраф тӳлӗ. Тӗрӗслев вӑхӑтӗнче 2,3 тонна панулми, 350 килограма яхӑн иҫӗм ҫырли туртса илнӗ.
Россельхознадзорӑн Чӑваш Енри управленийӗ республикӑра Турцирен кӳрсе килнӗ помидора тӗп тунине пӗлтернӗ. Пирӗн ҫӗршыва илсе килме юраман пахча ҫимӗҫе урапапа таптанӑ.
Ку Вӑрмар поселокӗнче ака уйӑхӗн вӗҫӗнче пулнӑ. Турцирен илсе килнӗ виҫӗ курупка томата вырӑнти пасарта Россельхознадзорӑн ӗҫченӗсем асӑрханӑ. Усламҫӑ ӑна сутнӑ. Тупнӑ чухне унӑн 16,3 килограмм помидор пулнӑ. Кирлӗ документсем те пулман унӑн.
Усламҫӑ каланӑ тӑрӑх, вӑл помидора Шупашкарти «Николаевски» пасарта туяннӑ. Томата туртса илсе предпринимателе упрамашкӑн панӑ. Ҫу уйӑхӗн 5-мӗшӗнче вара ӑна урапапа лапчӑтса тӗп тунӑ.
+0.3 °C