Ҫӗннисене мар. Киввисене. Юрӑхсӑра тухнисене пуҫтарӗҫ. Кун пек экологи акцине Шупашкар хулинче ыран ятарласа ирттерме шут тытнӑ.

Асӑннӑ хатӗрсем тавралӑха тата этем сывлӑхне тӗлӗнмелле сиен кӳнине пирӗнтен хӑшӗсем ӑнлансах та каймаҫҫӗ-тӗр. Хулари ҫӳп-ҫап вырӑнӗсене лексен вӗсем йывӑр металл кӑларса выртаҫҫӗ. Сиенлӗ ҫав япала вара шыва лекет. Пӗр батарейка кӑна, сӑмахран, 400 литр шыва тата 20 тӑваткал метр тӑпрана сиенлет иккен. Батарейкӑри кадми текен металл этемӗн кашни органне сиен кӳрет, ферментсен ӗҫне япӑхлатать, ӳпке ракне пуҫарса яма пултарать. Кивӗ телефонсемпе батарейкӑсене ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑхӑн управляющи компанийӗсене ҫитерсе пама юрать.

Хӗрлӗ Чутай районӗнчи аграрисем кӑҫал 13,5 миллион тенкӗлӗх тӗрлӗ ял хуҫалӑх техники туяннине пӗлтереҫҫӗ вырӑнтисем. Нумай-и, ку сахал-и — пат татса калама хӗн. Техника хаклӑ та. 13,5 миллион тенкӗпе ытлашши мала каяймӑн тесен те пысӑк йӑнӑшах мар-тӑр. Тепӗр тесен, асӑннӑ сӑлтава пулах ун чухлӗ туянма пултарни аван темелле-тӗр. Юрӗ, ку вӑл ум сӑмах вырӑнне пултӑр-ха.

Асӑннӑ «кӗмӗлпе» чутайсем 15 тӗрлӗ техника туянма хал ҫитернӗ. Тупран ытларах пайне тырӑ вырмалли комбайн (тата мӗнли пулать тетӗр-и? Выльӑх апачӗ хатӗрлемелли) туянма янӑ. Н.И. Лисаевӑн фермер хуҫалӑхӗ, ав, ҫӗнӗ техника илме 5,5 миллион тенкӗ уйӑрнӑ, «Свобода» хуҫалӑх вара — 3,2 миллион тенкӗ.

«Йӗрке хуралҫисенчен тарас тесен пур меслет те лайӑх», — ҫак каларӑша тӗпе хурса ӗнтӗ ют урапана вӑрласа каякан арҫын полици ӗҫченӗсенчен пытаннӑ. Ӗҫ вара ҫапларах пулса иртнӗ.

Ӗнер, юпан 20-мӗшӗнче «Шырав» ятпа операци ирттернӗ чухне йӗрке хуралҫисем хайхи ют урапана вӑрласа каякана тытнӑ пулнӑ.

ВАЗ-2104 маркӑллӑ урапа хуҫи хӑйӗн «тимӗр лашине» вӑрласа кайни ҫинчен полицийе тӳрех пӗлтернӗ, анчах та вӑрлакансен шутне кӗме пултаракан ҫыннӑн ятне асӑнса хӑварман. Урапа хуҫин паллаканӗ вара малтан та ыйтмасӑр, систермесӗр тусӗн ҫӑмӑл машинипе «хуҫаланса ҫӳренӗ» иккен.

Вӑхӑт иртсен полици ӗҫченӗсем хайхи вӑрӑ хӑйӗн юлташӗ патӗнче Ҫамрӑксен тӑкӑрлӑкӗнче вырнаҫнӑ ҫурт-йӗрте пытанни ҫинчен пӗлнӗ пулнӑ. Йӗрке хуралҫисене подъездра курсанах арҫын ҫухалса кайман — хваттере чупса кӗрсе диван айне чӑмнӑ.

Апла пулин те полици ӗҫченӗсем вӑрра тупса тытса кайнӑ.

«Раҫҫейӗн чукун ҫулӗсем» акционерсен обществин вице-президенчӗ Салман Бабаев тиеве кивӗ вакунпа турттарнишӗн хака хӑпартас ыйтӑва пӑхса тухма сӗнет. Кун пирки вӑл чукун ҫулпа турттарас ыйтупа ирттернӗ «ҫавра сӗтел» вӑхӑтӗнче палӑртнӑ. Бабаев каланӑ тӑрӑх, кивӗ вакунпа турттарма тӑкаксем те ытларах.

Тариф енӗпе ӗҫлекен федераци служби Тихвинти вакун кӑларакан савутра кӑларнӑ ҫӗнӗ йышши вакунсемпе турттаракансене маларах хаксене чакарса панӑ-ха. Ӳлӗмрен вара «Уралвагонзаводра» кӑлараканнисемпе усӑ курсан та хака чакарса парасшӑн.

Кивӗ вакунсен хакне хӑпартас ыйту патне ытахальтен пырса тухман иккен — груз турттармалли кивӗ вакунсене пула ҫул ҫинчи инкексен шучӗ ӳснӗ. Хӗлле ҫӗршывӑн Промышленноҫпа суту-илӳ министерстви кивӗ вакунсене усӑ курас вӑхӑта татти-сыпписӗр усӑ курас вӑхӑта чарас пирки каланӑ-ха, анчах ыйтӑва татса паман. Раҫҫейӗн транспорт надзорӗ кӑҫалхи ҫурла уйӑхӗнче РЖДна кивӗ вакунсенчен чылайӑшне усӑ курма чарма хушнӑ. Апла йышӑнсан 35 пине вакуна пырса тивӗ. Вӗсенчен чылайӑшӗ, сӑмах май, «Пӗрремӗш груз компанийӗ» тата «Русагротранс» обществӑсен иккен.

Малалла...

Элӗк районӗнчи хресчен-фермер хуҫалӑхӗсем, уйрӑм ҫынсем кӑҫал 7 трактор туяннӑ, ҫав шутран 5-шӗ «Беларусь-82» маркӑллисем. Парка пуянлатнисен шутӗнче — Шураҫ ялӗнчи А.Филиппов, Ҫирӗккассинчи А.Андреев, Ехремкассинчи О.Михайлов, Какаҫри Ю.Митрофанов, Лупашка ялӗнчи В.Иванов. Вӗсем ҫӗр ӗҫӗнче ҫӗнӗ техникӑпа анлӑ усӑ курма уй-хиртен пысӑк тухӑҫ илме тӗллев лартрӗҫ.

Ульянов ячӗллӗ хуҫалӑх та юлашки вӑхӑтра техникӑна чылай ҫӗнетрӗ. Комбайн туянакансене те шута илнӗ — ку техникӑна ҫак кунсенче мӑнвылӑсем туяннӑ.

Ҫапла, ҫапла... Ваттисем те иккен ҫамрӑксенчен нимпе те кая мар. Техника прогресӗн ӗмӗрӗнче пурӑннӑ май аслӑрах ҫулсенчи ҫынсем те компьтер пахалӑхӗсене туптама тытӑннӑ. Хӑйсен техника пӗлӗвӗн шайне вара вӗсем тӗрлӗ ӑмӑртусенче те тӗрӗслеме хатӗр.

Ҫӗнӗ Шупашкар админисистрацийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх чемпионатра пирӗн республика чысне Шупашкарта пурӑнакан Татьяна Ярлыкова тата Тӑвайри Вячеслав Сидоров хӳтелӗҫ. Иккӗшӗ те вӗсем 2012 ҫулта раштав уйӑхӗнче иртнӗ компьютер пӗлӳлӗхӗпе II Республика олимпиадинче ҫӗнтерӳҫӗсем пулса тӑнӑ.

Ыран, авӑнӑн 4-мӗшӗнче иртекен Чӗмперти чемпионат «Паянхи вӑхӑтри пӗлтерӳ технологи. Ҫакӑн йышши мероприятийӗсемпе еркелӳҫӗсем аслӑ ҫулсенчи тата сусӑрсен пурнӑҫ пахалӑхне ӳстересшӗн» Региосем хушшинчи ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ шайӗнче иртӗ.

21 ӗмӗрти ҫын хӑйӗн пурнӑҫне карас телефонсӑр курмасть тесен те йӑнӑш пулмӗ. «Мӗнле-ши малтан этем карас телефонӗсерех пурӑннӑ?» — тӗленеҫҫӗ кӑна хальхи ӗмӗрӗн ҫыннисем.

ESET вируссемпе кӗрешекен компани «Сирӗн телефонта чи хаклӑ информаци мӗн вӑл?» ыйтупа ятарлӑ ыйтӑм ирттернӗ. Тӗпчеве социаллӑ тетелте тунӑ, унта 2 000 яхӑн ҫын хутшӑннӑ.

Ыйтӑм пӗтӗмлетӗвӗсем тӑрӑх хутшӑнакансен 56% хӑйсен телефонӗнче номерсен кӗнекине, 20% — телефонра упранакан SMS-ҫырусене, сӑнӳкерчӗксемпе видеороликсене хаклать. Сасӑлава хутшӑнакансен 9% карас телефонӗ ҫинчи электронлӑ библиотекӑпа юрӑсен пуххине, 6% — Тӗнче тетелӗнче укҫа тӳлемелли даннӑйсене ҫухатасран хӑрать. Юлашки 5% — почтӑна кӗрейменнинчен тата 4% — ӗҫпе ҫыхӑннӑ вӑрттӑн хыпарлав сарӑлассинчен кулянать.

Ҫапла майпа ыйтӑма хутшӑнакансен ытларах пайӗ хӑйсен телефонӗсем ҫинче ҫыхӑну контакчӗсене хакланине, вӗсене ҫухатма хӑранине кӑтартса панӑ.

Чӑваш Республикин Аслӑ сучӗ 2 миллион та 340 пин тенкӗ парса туяннӑ «BMW 528I xDrive» маркӑллӑ урапа туянни пирки Мускав мэрӗ пулма кӗрешӗве тухнӑ Алексей Навальнӑйӑн шаннӑ ҫыннисем ҫӑхав ҫырнӑ иккен. Вӗсен шучӗпе Чӑваш Енӗн Аслӑ сучӗ машина туянасси пирки хатӗрленӗ аукцион хучӗсенче монополипе кӗрешекен саккуна пӑснӑ самантсем пулнӑ.

Ҫӑхава Монополипе кӗрешекен федераци службин Чулхулари Управленийӗнче пӑхса тухнӑ. Хутсенче, чӑн та, хӑш-пӗр кӑлтӑк асӑрханӑ. Туянас кӑмӑл тунӑ машинӑн техника характеристикине кӑтартнӑ чух та ҫитменлӗх тупӑннӑ.

Монополипе кӗрешекенсем аукциона тӗрӗс мар хатӗрленӗ тесе ҫурлан 26-мӗшӗччен ӑна пӑрахҫӑламалла тесе йышӑну кӑларнӑ.

Халӑха автотранспортпа тивӗҫтерессипе республика Раҫҫейри 83 регионтан 75-мӗш вырӑна лекнӗ. «АльфаСтрахование» хыпарланипе килешӳллӗн кӑҫал республикӑра пурӑнакан 1 пин ҫынна 174 урапа тухать имӗш. Автомобильленӳ шайӗ пӗлтерхинчен (166 урапа) ӳснӗ пулин те, нумай мар.

Рейтингра малти вырӑнсене Тинӗсҫум енӗ (1 пин ҫынна 547 урапа), Камчатка енӗ (452) тата Мускав облаҫӗ (323) тухнӑ, юлашки вырӑнсене вара Ингушети (115), Чечен (113) тата Чукота автономи округӗ (67) йышӑннӑ.

Атӑлҫи республикисем хушшиче рейтингра 33-мӗш вырӑнта Тутарстан (261), 49-мӗш — Пушкӑртстан (237), 55-мӗш — Удмурт республики (227), списокӑн юлашки тӑваттӑмӗш пайӗнче вара Чӑваш Республикипе пӗрле Мӑкшӑ (206) тата Мари Эл (163) вырнаҫнӑ.

«АльфаСтрахование» компани пӗтӗмӗшлетнӗ тӑрӑх Раҫҫейре кашни тӑваттӑмӗш ҫын урапапа хуҫаланать, кун пек утӑмсемпе РФ автомобильленӳ шайӗпе Япун, Хрантси, Аслӑ Британи пек ҫӗршывсене хуса ҫитме пултарӗ тесе палӑртнӑ.

Шупашкарта ӗнер «Шевроле» тата «Опель» автомашинӑсен дилер центрӗ уҫӑлнӑ. Унта Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев хутшӑннӑ.

Дилер центрне уҫнӑ компание Михаил Васильевич пысӑка хурса хакланӑ, мӗншӗн тесен ҫаврӑнӑҫуллӑ ҫав предприяти автомашинӑсем сутма хальхисене шутласан Шупашкарта виҫҫӗмӗш центр уҫать иккен. Республика ертӳҫи ҫамрӑксем валли ӗҫ вырӑнӗ туса пани уйрӑмах паха иккенне палӑртнӑ. Дилер центрӗсем уҫакан компани 400 ытла ӗҫ вырӑнӗ туса панӑ-мӗн. Ӗҫ укҫине те япӑх мар тӳлеҫҫӗ имӗш.

Хальхи центр машинӑсене сутнипе пӗрлех тӗрлӗ юсавпа та аппаланӗ. Машинӑн саппас пайӗсене те сутлӑха кӑларать.

Сӑнсем (16)