Ҫак кунсенче Илле Иванова айӑплакан суд ларӑвӗсем тӑхтав хыҫҫӑн малалла пухӑнма тытӑннӑ. Виҫӗ эрне пек пуҫтарӑнман хыҫҫӑн чи малтанхи авӑнӑн 12-мӗшӗнче иртнӗ иккен. Ларӑва Илле Иванов унччен хатӗрленӗ плакатсемпе тухнӑ: «Мана йыхрав чӑвашла пама ыйтатӑп» тата «Йӑкӑнат Мишшипе Путин резидент конституцисен гаранчӗсем мар!». Малтанхи пекех тӳре вӗсене хывса хума ыйтнӑ, Илле Иванов килӗшмен хыҫҫӑн ку ӗҫе приставӑн тума тивнӗ.
Ку кун суд ларӑвӗнче йыхрав хучӗсене чӑвашла тивӗҫтерессине сӳтсе явнӑ иккен. Асаилтеретпӗр: Илле Иванов ҫурлан 15-мӗшӗнче суда кайман, ун вырӑнне Аслӑ суда ҫул тытнӑ — унта ҫак заявленине хӑварнӑ та. Копийӗсене республика Элтеперӗн ҫыруҫине, Патшалӑх канашӗн спикерне Юрий Попова, Чӑваш Ен прокурорне Владимир Метелина тата ыттисене ярса панӑ. Ҫӳллӗ шайри пуҫлӑхсем вара ыйтӑва татса пама Муркаш район судне «антарса панӑ». Ӗҫ-пуҫ капла май аталанни мӗнпе вӗҫленесси каламасӑрах паллӑ — Илле Иванов вырӑсла та лайӑх пӗлет, чӑвашла йыхрав хучӗсем ярса парса чӑрманса тӑма кирлӗ мар тесе йышӑннӑ. Илле Иванов, паллах, хӳтӗленнӗ — кунта ӗҫӗ чӑвашла е вырӑсла лайӑх пӗлнинче мар тенӗ, ыйтӑвӗ чӑваш чӗлхине патшалӑх чӗлхи шайӗнче усӑ курнинче имӗш.
Илле Иванов журналиста хӳтӗлесе паллӑ ӑсчахсемпе культура ӗҫченӗсем уҫӑ ҫырупа тухнӑ. Вӗсем Чӑваш Республикин Аслӑ судне «Сӗтев» хаҫатра пичетленнӗ «Покажи мне свой язык, и я скажу — кто ты» статьяна 2012 ҫулхи утӑн 25-мӗшӗнче «экстремистлӑ» тенине ҫӗнӗрен пӑхса тухма сӗннӗ, Илле Иванов тӗлӗшӗпе пуҫарнӑ пуҫиле ӗҫе пӑрахӑҫлама ыйтнӑ. Уҫӑ ҫырӑва алӑ пуснисен шухӑшӗпе статья халӑхсем хушшинче нимӗнле хирӗҫӳлех те ҫуратмасть, унта Алексей Кудрин автор чӑваш чӗлхин статусӗ пирки хӑйӗн ирӗклӗ шухӑшне пӗлтернӗ ҫеҫ. Куншӑн никама та айӑплама юрамасть.
Алӑ пусакансен йышӗнче: В.Г. Родионов философи ӑслӑлӑхӗсен тухтӑрӗ, профессор, Н.А. Енилин халӑх художникӗ, Н.А. Исмуков Чӑваш Республикин халӑх сӑвӑҫи, А.В. Кулагин депутат, Н.И. Егоров Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ ӑслӑлӑх ӗҫченӗ, Ф.И. Мадуров Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ художникӗ, В.С. Пряников Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ ӑслӑлах ӗҫченӗ, Б.Н. Глинкин кире пуканӗпе спорт мастерӗ, В.Ф. Павлов Вӑрмар район пухӑвӗн депутачӗ.
Уҫӑ ҫырупа кунта паллашма май пур.
Ӗнер Шупашкарти Чапаев скверӗнче «Сӗтев» хаҫат йӗркелевҫи Эдуард Мочалов черетлӗ халӑх пухӑвне ирттернӗ. Кун пирки «Ирӗклӗ сӑмах» пӗлтерет.
Митингра Эдурад Мочалов хӑй, чӑваш чӗлхине хӳтӗлесе ҫырнӑшӑн айӑпланакан Илле Иванов журналист тата ыттисем тухса калаҫнӑ. Ку пухура та, яланхи пекех, Михаил Игнатьева тата ытти ҫӳллӗ шайри тӳре-шарана ӗҫрен хӑтармалли пирки чӗнсе каланӑ.
Дмитрий Степанов хастар ҫамрӑк халӑх пухӑвне президент ята тата республикӑна патшалӑх статусне тавӑрмалли ҫинчен калакан плакатсемпе тухнӑ. «Патшалӑхпа президента каялла тавӑрар!» ҫырнисӗр пуҫне вӑл конституцине улшӑнусем кӗртичченхи статья текстне те илсе панӑ. Тепӗр плакатра вара «Президент бульварӗ пур — Президент ҫук! Патшалӑх Канашӗ пур — Патшалӑх ҫук!» ҫырса хунӑ.
Митингра ку хутӗнче 100 яхӑн ҫын пухӑннӑ тесе палӑртать «Ирӗклӗ сӑмах» тетел хаҫачӗ.
Митинг авӑнӑн 5-мӗшӗнче Шупашкарти Чапаев ячӗллӗ скверта иртмелле. Пуҫламӑшӗ 17 сехетре.
Хальхинче те Эдуард Мочалов пухакан митинг тӗллевӗсем ҫавсемех: Михаил Игнатьевпа унӑн правительстви ӗҫрен каймалла; ирӗклӗ суйлав ирттермелле; тӳресене те суйлав ирттерсе лартмалла. Ку халӑх пухӑвӗнче «Сӗтев» хаҫатӑн ҫӗнӗ номерӗпе паллаштарма шантараҫҫӗ, унсӑр пуҫне кӑҫал тухнӑ ытти номерсене те валеҫме планлаҫҫӗ.
Митинга чӗнсе каланинче «Сӗтев» хаҫат ҫак пухӑва Михаил Игнатьева, Юрий Попов спикера, Чӑваш Республикин Аслӑ сучӗн председательне Н. Порфирьева, Республикӑри ШӖМ министрне С. Семёнова тата ытти ҫӳлти шайри тӳре-шарана чӗннӗ. «Анчах, ман шухӑшпа, халӑх умне митинга тухма вӗсен халӗ ҫитмӗ», — пӗлтерет чӗнӳре хӑй шухӑшне Эдуард Мочалов.
Аса илтеретпӗр, иртнӗ пуху ҫак уйӑхӑн 8-мӗш кунӗнче иртнӗччӗ, унта 200 яхӑн ҫын хутшӑннӑччӗ.
«Сӗтев» хаҫат валли чӑваш чӗлхине хӳтӗлесе ҫырнӑ статья авторӗ тесе шухӑшлакан Илле Иванов журналиста хирӗҫле пуҫарнӑ уголовлӑ ӗҫ кӗтмен ҫӗртен ҫӗнӗлле ҫаврӑнса кайни пирки хыпарлать «Ирӗклӗ сӑмах» сайт. Сӑмах май, йӗрке хуралҫисем ҫав статьяна «экстремистла» тесе хакланӑ. Унчченхи суд ларӑвӗсем кунсерен тенӗ пек иртнӗ пулсан ҫитессине авӑн уйӑхӗн 12-мӗшне ҫеҫ палӑртнӑ иккен.
Темиҫе кун каялла Илле Иванов гражданла пӑхӑнманлӑх акцийӗ ирттересси пирки пӗлтернӗ — повесткӑна чӑвашла ярса памасан суда вӑл пымассине пӗлтернӗ. Ҫурлан 19-мӗшӗнче ӑна илсе пыма приставсене янӑ-мӗн, анчах Иванов килте пулман. Тепӗр кунхине ӑна вӑйпа суда илсе кайнӑ.
Илле Иванов ҫурлан 22-мӗшӗнче те приставсем пырасса кӗтнӗ иккен. Суд ларӑвне 14 сехет те 30 минута палӑртнӑ пулнӑ-мӗн, Ивановӑн суда пӗр сехетрен ытла каймалла маррине шута илсе вӑл ирпе хӑйӗн ӗҫӗсемпе кайнӑ. 12 сехет ҫурӑра килне ҫитсен унӑн арӑмӗ приставсем килсе кайни пирки пӗлтернӗ. Вӑл вӗсене мӑшӑрӗ кӗҫех таврӑнасси пирки пӗлтернӗ иккен, анчах лешсем кӗтсе тӑман.
Илле Ивановӑн адвокачӗ Николай Столбов суд ларӑвне 20 кунлӑха куҫарни хӳтӗлевҫӗ еншӗн кӗтменлӗх пулнине палӑртнӑ.
Виҫӗмкун, ҫурлан 20-мӗшӗнче, Муркаш район судӗнче черетлӗ лару иртнӗ — ку хутӗнче хайхи Илле Иванова приставсем вӑйпа илсе килнӗ.
«Сӗтев» хаҫатра пичетленнӗ «Покажи мне свой язык, и я скажу — кто ты» статьяшӑн айӑпланакан ку хутӗнче тӳре умне икӗ пӗчӗк плакатпа тухса тӑнӑ: «Мана йыхрав чӑвашла пама ыйтатӑп!» тата «Йӑкӑнат Мишшипе Путин резидент конституци гаранчӗсем мар» (текста йӑнӑш ҫук). Вӗсене вара приставӑн хуса илме тивнӗ — хӑй Иванов тӳре ыйтнине пурнӑҫласшӑн пулман.
Ытти тӗлӗшпе суд хӑйӗн ӗҫне малалла тӑснӑ. Ку хутӗнче ыйтусемпе Илья Федотов следователе нушалантарнӑ. Ҫавӑн пекех хӳтӗлекен ен суд ӗҫӗ ҫумне ҫӗнӗ хутсем хушма сӗннӗ — Николай Максимов паллӑ ҫыравҫӑ тунӑ пӗтемлетӗве, айӑпланакан статья вӑхӑтӗнче МИХсем пичетленӗ статьясен йышне, ЧПГӐИ тунӑ статья хаклавне. Тӳре ку материалсен ытларахӑш пайне йышӑнма килӗшнӗ. Прокурор енӗ Белов кунтелее тепре чӗнме ыйтнӑ (асаилтеретпӗр — вӑл ӗҫ хучӗсене кӗнӗ хӑйӗн сӑмахӗсене йышӑнман, вӗсем суя тесе хакланӑ). Хӳтӗлевҫӗсем хирӗҫ пулчӗҫ пулин те тӳре прокурор майлӑ пулчӗ.
Ӗнер РФ Следстви комитечӗн республикӑри Управленийӗнче пресс-конференци иртрӗ. Унта ведомствӑн ҫур ҫулхи ӗҫӗ-хӗлне пӗтӗмлетрӗҫ. Ҫавӑн йышши мероприятисенчи евӗрех нумай цифра асӑнчӗҫ. Вӗсемпе Управлени ертӳҫин аслӑ пулӑшуҫи Олег Дмитриев паллаштарчӗ.
Ҫапах та пресс-конференцин самай пайӗ нумаях пулмасть пуҫарнӑ пуҫиле ӗҫӗн тӗп фигуранчӗ — Сӗнтӗрвӑрри район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Юрий Моисеев — тавра пычӗ. Сӑмах май, ҫӗр сутма ирттерекен аукционта Моисеев пӗр усламҫӑна ҫӗнтерме пулӑшма шантарнӑ имӗш. Ҫакӑншӑн район администрацийӗн пуҫлӑхӗ 4 миллион тенкӗ ыйтнӑ пулать. Сӗтевӗн ҫуррине — 2 миллионне — панӑ чух ҫакланнӑ иккен. Ҫӗре Моисеев ял хуҫалӑх тӗллевӗллӗ категорирен каярах строительство валли куҫарма шантарнӑ-мӗн.
Журналистсенчен хӑшӗ ку ӗҫре политика сӗмӗ, апла тӑк ура хурас тени ҫук-и тесе кӑсӑкланчӗ. Следстви управленийӗн уйрӑмах пӗлтерӗшлӗ ӗҫсене тӗпчекен пайӗн ертӳҫи Радислав Родионов ун пек факта хирӗҫлерӗ. Юри такӑнтарас тенине вӗсем тӳрех сисессине пӗлтерчӗ.
Тӗпчевҫӗсене ӗҫлеме кансӗрлемеҫҫӗ-и тесе кӑсӑкланакан та пулчӗ.
Аплах мар-ха — пыма хирӗҫ мар вӑл, анчах та йыхрав хутне чӑвашла ҫырма пуҫласан. Айӑпланакан журналист пӗлтернӗ тӑрӑх енчен те ӑна тӳресем суда вӑйпа илсе килес тееҫҫӗ пулсан хӑйӗн конституциллӗ прависене хӳтӗлесе вӑл пикет ирттерме, выҫӑ ларма е урӑх ҫавнашкал хирӗҫӳсӗр мелсемпе усӑ курасшӑн. Хӑйӗн шухӑшне вӑл Чӑваш Енӗн Аслӑ Сучӗн председательне Николай Порфирьева ҫитернӗ. Паян судӑн черетлӗ ларӑвӗ иртмелле пулнӑ — унта каяс вырӑнне Илле Иванов ҫак ҫурта ҫул тытнӑ иккен. Унсӑр пуҫне заявленин копийӗсене вӑл республика Элтеперӗн ҫыруҫине, Патшалӑх канашӗн спикерне Юрий Попова, Чӑваш Ен прокурорне Владимир Метелина тата ыттисене ярса панӑ.
Хӑйӗн ыйтӑвӗнче вӑл йыхрав хутне ҫеҫ чӑвашла ҫырма ыйтать. Суд ӗҫне те тӑван чӗлхепе ирттерме кӑмӑл пур ун, анчах миҫе хут ыйтсан та Сергей Трихалкин тӳре унпа килӗшмен. Ҫавах та ку самантра — тӗрлӗ тӳре-шара патне янӑ хутра — вӑл ҫак ыйтӑва кӗртмен-ха. Илле Иванов шухӑшӗпе малтан ҫав пӗчӗк хут таткинчен пуҫламалла (ӑна чӑвашла ҫырма нимӗнле саккун та чармасть). Йыхрав хутне ун патне чӑвашла яманнишӗн айӑпланакан журналист Сергей Трихалкин тӳрене те явап тыттарасшӑн.
Паян Шупашкарти Чапаев скверӗнче «Сӗтев» хаҫат йӗркеленӗ митинг иртрӗ. Халӑхӗ сахал марччӗ — пӗр 200–300 ҫын таранах пухӑнчӗ. Ытларах, паллах, ватӑраххисем. Ҫамрӑксем те ҫук марччӗ ӗнтӗ. Халӑх пухӑвӗнче ытти чухне тухакан ҫынсем те сахал пулмарӗҫ.
Тухса калаҫакансем хушшинче Эдуард Мочалов, Тамара Романова тата ыттисем пулчӗҫ. Хӑйсен сӑмахӗсенче вӗсем депутатсене ӗҫрен хӑтарма («хӑй вӑхӑтӗнче Тамара Романовӑна хӑтарнӑ пек» терӗҫ), Михаил Игнатьева тата правительствӑна отставкӑна яма чӗнсе каларӗҫ. Ҫавӑн пекех Илле Иванова тата «Сӗтев» хаҫата суя айӑпланине сивлеме ыйтрӗҫ.
Халӑх пухӑвӗ ытла та кичем ан пултӑр тесех пулӗ Эдуард Мочалова килӗштерменнисем хӑйсен плакачӗпе тухрӗҫ. «Мочалов, парӑмсене парса тат!», «Мочаловӑн вырӑнӗ тӗрмере!», «Эдик, пӑрах ҫынсене улталама!» ҫырнӑ хутсене туртса кӑларнӑ хыҫҫӑн тепӗр самантранах тенӗ пек вӑл ҫамрӑксене хӑваласа ячӗҫ, плакачӗсене туртса илсе ҫурса тӑкрӗҫ.
Сӑнсем (78)
«Сӗтев» хаҫатӑн редакторӗ Эдуард Мочалов ҫитес кӗҫнерникун, ҫурлан 8-мӗшӗнче, халӑха правительство ӗҫне сивлекен митинга тухма йыхравлать иккен. Вӑл 16 сехетре Чапаев скверӗнче пуҫланмалла. Халӑх пуххине «Солидарность», «Раштавӑн 5-мӗшӗ», Раҫҫейӗн республикӑлла партийӗсен вырӑнти уйрӑмӗсем пуҫтарӑнма кӑмӑл тунӑ та имӗш.
«Контактра» халӑх тетелне вырнаҫтарнӑ чӗнӳре Эдуард Мочалов тӳре-шарана хирӗҫ тухма йыхравлать, вӗсен халӑха хирӗҫле тӑвакан ӗҫне сивлеме пӗр шиксӗр сӑмах тухса калама ыйтать. Халӑх пуххинче ҫавӑн пекех Муркаш район судӗнче Илле Ивановӑн ӗҫне пӑхса тухине те сӳтсе явасшӑн.
+30.3 °C