Ҫурлан 13-мӗшӗнче ЧР Министрсен Кабинечӗн ларӑвӗнче пурӑнмалли чи пӗчӗк укҫа виҫине палӑртнӑ.
ЧР Сывлӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑҫалхи иккӗмӗш кварталта республикӑри пурӑнмалли чи пӗчӗк укҫа виҫи 6968 тенкӗпе танлашнӑ. Пӗрремӗш кварталпа танлаштарсан, виҫе 496 тенкӗ ӳснӗ.
Социалла демографи ушкӑнӗпе илес тӗк, пурӑнмалли чи пӗчӗк укҫа виҫи кӑҫалхи иккӗмӗш кварталта ӗҫлеме пултаракан ҫынсемшӗн 7402 тенкӗпе (7,8% е 536 тенкӗ ӳснӗ) танлашнӑ, пенсионерсем валли — 5689 тенкӗ (7,5% е 398 тенкӗ ӳснӗ), ачасем валли — 6980 тенкӗ (7,2% е 471 тенкӗ ӳснӗ).
Кӑҫалхи ака–утӑ уйӑхӗсенче Чӑваш Енри 1935 каччӑна ҫара ӑсатнӑ. Республикӑн ҫар комиссарӗ Александр Мокрушин пӗлтернӗ тӑрӑх, призыв комиссине пурӗ 7434 ҫынна йыхравланӑ. Чӗннисенчен ҫар комиссариачӗсене пыманнисем те пулнӑ. Юлашкинчен асӑннисен хисепӗ — 0,7 процент.
Хӗсмете ҫурхи призывра ӑсатнисенчен чӗрӗк проценчӗ (495 каччӑ) — аслӑ пӗлӳллӗ, 18,9 проценчӗ РОСТОн вӗренӳ организацийӗсенче ҫарпа учетпа специальноҫӗсене тата пуҫламӑш професси пӗлӗвне илнӗскерсем пулнӑ.
Республикӑн тӗп ҫар комиссарӗн шучӗпе спорт инфраструктурине аван йӗркеленине кура сывӑ каччӑсен йышӗ ӳсет. Тата вӑл ҫара каяс кӑмӑллисен хисепӗ нумайланнине те пӗлтернӗ.
Ҫак кунсенче ачасем ҫӳллӗ вырӑнтан ӳкнӗ тӗслӗхсене сӳтсе явнӑ. Пӑшӑрханмалли пурах. Пӗлтӗрхипе танлаштарсан, ку кӑтарту кӑҫал икӗ хут ӳснӗ.
ЧР Сывлӑх министерствин амӑшӗсемпе ачисене медицина пулӑшӑвне парассине йӗркелекен пай пуҫлӑхӗ Нина Емельянова пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑҫал ҫулталӑк пуҫланнӑранпа республикӑра ача ҫӳллӗ вырӑнтан ӳкнӗ 22 тӗслӗхе шута илнӗ. Ҫак тӗслӗхсенче 3 ача пурнӑҫӗ татӑлнӑ. Пӗлтӗр вара ҫак тапхӑрта кунашкал 10 тӗслӗх пулнӑ, вӗсенче ача вилмен.
22 тӗслӗхрен 19-шӗнче ача ҫурт чӳречинчен тухса ӳкнӗ. Вӗсенчен 15-шӗ — 5 ҫула ҫитмен шӑпӑрлансем.
ЧР Сывлӑх министерстви ҫапларах пӗтӗмлетӳ тунӑ: ытларах чухне ача аслисен тимсӗрлӗхне пула шар курать. Чӳрече конструкцийӗ те хӑрушлӑх кӑларса тӑратать-мӗн. Ведомство вӗсен конструкцине улӑштармаллине палӑртнӑ. Аслисен вара тимлӗрех пулмалла.
Росстат Раҫҫей халӑхӗ мӗнпе апатланнине тӗпченӗ. Ведомство специалисчӗсем 100 пин ҫын мӗн тата мӗн чухлӗ ҫинине тишкернӗ.
«Раҫҫей хаҫачӗ» («Российская газета») пӗлтернӗ тӑрӑх, халӑх ытларах ҫиме тытӑннӑ. 2000 ҫулта ҫулталӑкне 109 килограмм ҫӑкӑр ҫинӗ-тӗк, халӗ — 98. Ҫӗрулмипе вара 1,5 хут сахалрах апатланма тытӑннӑ. Какай ҫиесси 1,5 хут ӳснӗ, улма-ҫырла вара — 2 хут.
Раҫҫей халӑхӗн сӗтелӗ ҫинче сӗт юр-варӗ, ҫӑмарта, пулӑ ытларах курӑнма тытӑннӑ. Ҫапах пулӑ менюра сахалрах пулнине палӑртмалла: ҫулталӑкне 1 ҫын пуҫне 22 килограмм ҫеҫ. Сахӑр вара — 23 килограмм.
Раҫҫей ҫыннисем кунне миҫе хутчен апатланаҫҫӗ? Ведомство специалисчӗсене ҫак ыйту та кӑсӑклантарнӑ. Арҫынсен — 9%, хӗрарӑмсен 12% ирхине апатланмасть-мӗн. Нумайӑшӗ вӗри апат (чее, кофӗн шута илмесен) кунне 1 хут ҫеҫ ҫиет.
Утӑн 28-мӗшӗ тӗлне илсен, Чӑваш Енре пӗрчӗллӗ тата пӑрҫа йышши культурӑсене 21,8 пин гектар вырса илнӗ. Пӗлтӗрхи ҫак кун тӗлне 30 пин гектар вырма ӗлкӗрнӗ пулнӑ иккен. Кӑҫалхине илсен, ку вӑл пӗтӗмӗшле вырма лаптӑкӗн 7,8 проценчӗпе танлашать. Тухӑҫ хальлӗхе пӗлтӗрхинчен пӗчӗкрех курӑнать. 2013 ҫулхи утӑн 28-мӗшӗнче гектартан 20,6 центнерпа танлашнӑ пулсан кӑҫал вӑл 19,8 центнер тухать.
Хирте хальхи вӑхӑтра 350 комбайн ӗҫлет. Ку вӑл ӗҫлеме пултаракансен ҫурри иккен. Ҫакна ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов паянхи правительство ларӑвӗнче палӑртнӑ.
Хальлӗхе хуҫалӑхсен 30 проценчӗ вырмана та тухман иккен. Ӗҫлемелӗх вара пур — кӑҫал тӗш тырӑпа пӑрҫа йышшсием 280 пине яхӑн гектар йышӑнаҫҫӗ.
Кӑҫалхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗ тӗлне Чӑваш Енри халӑх йышӗ 1 миллион та 240 пин ҫынпа танлашнӑ. Ку вӑл 2011 ҫулхинчен 10 пин те 534 ҫын, е 0,8 процент, чакнине пӗлтерет.
Ялта пурӑнакансен шучӗ ҫулталӑкра 6 пин ҫын (1,2 процент) сахалланнӑ, хуларисен 2,6 пин (0,3 процент) нумайланнӑ. Халӑхӑн йышӗнче хула ҫыннисем 60,2 процент йышӑнаҫҫӗ, ялтисем — 39,8 процент.
Юлашки вӑхӑтра ачасем ҫураласси йышланнӑ. 2013 ҫулта 2011-мӗшӗнчинчен 1 186 пепке ытларах кун ҫути курнӑ: пӗлтӗр 17 пин 351 ача ҫуралнӑ. Ҫураласлӑх коэффициенчӗ 8,5 процент хушӑннӑ. Ялта хуларинчен яланхиллех нумайрах ҫуратаҫҫӗ.
Пӗлтӗр халӑх шучӗ Шӑмӑршӑ, Елчӗк, Улатӑр, Етӗрне, Патӑрьел, Ҫӗмӗрле районӗсенче уйрӑмах чакнӑ. Вӗсенче йыш 3 процентран пуҫласа 2,2 процент таран катӑлнӑ. Шупашкар, Канаш, Ҫӗнӗ Шупашкар хулисемпе Шупашкар районӗнче халӑх шучӗ йышланнӑ.
Ӗҫлеме пултарайманнисем яллӑ вырӑнта хуларинчен 1,3 процент нумайрах.
«Рейтинг» РИА» агентство Раҫҫейри ҫемьесене мӗн чухлӗ укҫа тивнине шутласа кӑларнӑ. Рейтинга палӑртнӑ чух вӑл икӗ вӑй питтиллӗ, икӗ е виҫӗ ачаллисене тӗпе хунӑ. Пурӑнма кирлӗ тӑкаксене кӑларнӑ хыҫҫӑн ҫемьере миҫе тенкӗ юлнине палӑртнӑ. Пурӑнма кирлӗ тӑкак шутне агентство пурӑнма кирлӗ чи пӗчӗк виҫене кӗртнӗ. Тупӑш вырӑнне вӑл Раҫҫейӗн вӑл е ку регионӗнчи вӑтам ӗҫ укҫине шутланӑ.
Чӑваш Ен ку рейтингра 62-мӗш вырӑн йышӑннӑ. Пурӑнма кирлӗ тӗп тӑкаксене кӑларнӑ хыҫҫӑн пирӗн республикӑри тӑватӑ ҫынлӑ (ҫав шутра иккӗшӗ — ачасем) ҫемьен аллинче 13 782 тенкӗ юлать имӗш, виҫӗ ачаллисен — 7 724 тенкӗ. Раҫҫейӗпе вӑтамран илсен ку цифрӑсем пысӑкрах: икӗ ачаллӑ ҫемьере — 30 134 тенкӗ, виҫӗ ачаллинче — 23 111 тенкӗ.
Тӗпчеве ирттернисем чылай регионта пӗлтӗр ҫынсен пӗтӗмӗшле тупӑшӗ ӳснине палӑртнӑ. Ҫапах та тупӑш шайӗ ҫӗршывӑн пур субъектӗнче пӗр пек мар. Чи пуян ҫемьесем Ямал-Ненецк тата Чукотка окургӗсемпе Мускавра пурӑнаҫҫӗ, чи чухӑннисем — Калмӑк Республикипе Дагестанра. Икӗ ачаллӑ ҫемьесенче вӗсенче «пурӑнмалӑх» 7 пин тенкӗ ытларах кӑна юлать. Пуян шутланакан регионсенче вара — 70 пин ытла.
Утӑ уйӑхӗн 18-мӗшӗнче Ҫӗнӗ Шупашкар администрациӗн ЗАГС пайӗнче кӑҫал ҫуралнӑ 1000-мӗш ачана регистрациленӗ.
Ача ҫамрӑк Власовсен ҫемйинче кун ҫути курнӑ. Евгений Андреевичпа Екатерина Николаевна хӗрне Анна ят хунӑ. Вӑл — ҫемьери пӗрремӗш ача. Аня Ҫӗнӗ Шупашкарта утӑн 14-мӗшӗнче ҫуралнӑ.
Кӑҫал Ҫӗнӗ Шупашкарта ҫут тӗнчене килнӗ 1000-мӗш ачан ашшӗне ҫурални ҫинчен ӗнентерекен свидетельство тата сӑнӳкерчӗксем вырнаҫтармалли альбом панӑ. Евгений Андреевичшӑн ку кӗтмен савӑнӑҫ пулнӑ.
Сӑмах май, Ҫӗнӗ Шупашкарта ача ҫураласси ӳсет. Пӗлтӗр 1000-мӗш ачана утӑн 23-мӗшӗнче кӑна регистрациленӗ.
Кӑҫалхи ҫур ҫулта пирӗн республикӑра ял хуҫалӑх продукцине туса илесси нумайланнӑ. Кун пирки Чӑваш Енӗн ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов правительство членӗсемпе эрнекунсерен ирттерекен канашлура пӗлтернӗ. Официаллӑ статистика пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑрлач–ҫӗртме уйӑхӗсенче мӗнпур ял хуҫалӑх предприятийӗсенче ял хуҫалӑх продукцине туса илесси 1 процент хушӑннӑ. Ака лаптӑкӗ пӗтӗмпе 558,6 пин гектарпа танлашнӑ, ку вӑл пӗлтӗрхинчен 9,3 пин гектар нумайрах. Сӗт тата аш туса илесси те ӳснӗ тесе ӗнентереҫҫӗ. Мӑйракаллӑ шултра выльӑх шутне кӑҫалхи ҫур ҫулта 0,3 процент чухлӗ ӳстерсе 211,8 пин пуҫа ҫитернӗ.
Канашлура ял хуҫалӑхне кӳрекен пулӑшу пирки те калаҫнӑ. Ҫӗртмен 30-мӗшӗ тӗлне 1 миллиард тенкӗ ытла субсиди куҫарнӑ. Ҫак цифра пӗлтӗрхи ҫав тапхӑртинчен 4 процент пӗчӗкрех иккен. Ҫулталӑкра вара пӗтӗмпе 2,1 миллиард тенкӗ уйӑрма палӑртнӑ. Федераци хыснинчен субсиди ҫителӗклӗ килсе ҫитмен имӗш. 2012 ҫулта парӑм 62,7 миллион тенкӗ пулнӑ-мӗн, пӗлтӗр — 160,4 миллион.
Инкек медицинин республика центрӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑҫалхи ҫур ҫулта ҫул-йӗр инкекӗнче ҫул ҫитмен 171 ача суранланнӑ. Ҫав шутра велосипедпа тата мотоциклпа ҫӳрекенсем те яланхиллех пур. Юлашкинчен асӑннӑ инкексен шучӗ пӗлтӗрхипе танлаштарса пӑхсан палӑрмаллах ӳсни курӑнать. Цифра чӗлхипе каласан, 28 процент хушӑннӑ.
Ҫуллахи вӑхӑтра вилекенсен йышӗ те нумайланнӑ. Кӑрлач–ака уйӑхӗсенче ҫул-йӗр ҫинчи инкекре ҫул ҫитмен 89 ача суранланнӑ пулсан, ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен тытӑнса ҫӗртмен 25-мӗшӗччен 79-ӑн шар курнӑ. Вӗсенчен 19-шӗ скутерпа, мопедпа е мотоциклпа ярӑнакансем иккен. Вилекен те пулнӑ.
Сӑмах май, хальхи вӑхӑтра ҫул ҫинчи юрӑхлӑ хӑвартлӑх виҫине пӗр айӑплавсӑр 20 ҫух/сех таран пӑсма юрать. Ҫакӑнпа усӑ курса ял-хула таврашӗнче урапаҫӑсем (водительсем) 80 хӑвартлӑхпа ҫурейреҫҫӗ. Саккун кӑларакансем вара ку йӑла ҫынсен (ҫав шутра ачасен те) сывлӑхне хӑрушлӑх кӑларса тӑратма пултарасси пирки пӑшӑрханаҫҫӗ имӗш. Хальхи вӑхӑтра ҫул-йӗрти статистикӑна сӑнаҫҫӗ, енчен те вилекенсен йышӗ ӳсни курӑнать пулсан хӑвартлӑха ӳстерме юракан виҫене 10 таран кӑна хӑварасшӑн иккен.
+12.5 °C