К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн сцени ҫине ҫак эрнере, утӑ уйӑхӗн 19-мӗшӗнче, ҫӗнӗ спектакль тухӗ. Куракансем хальхинче «Анисса» ӗҫе хаклайӗҫ. Пьеса авторӗ — Александр Кӑлкан.
Спектакле Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артистки Наталия Сергеева лартнӑ. Композиторӗ – Чӑваш Республикин искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, Чӑваш Енӗн патшалӑх премийӗн лауреачӗ — Лолита Чекушкина. Художник-постановщикӗ тата костюмсен художникӗ — Светлана Зверева. Ташшисене Чӑваш Енӗн культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Зоя Александрова лартнӑ.
19-мӗш ӗмӗрӗн вӗҫӗнче чӑваш ялӗнче пулса иртекен пӑтӑрмахлӑ та трагедилле ӗҫсене паянхи куракан епле йышӑннине ҫӗнӗ ӗҫпе паллашнӑ хыҫҫӑн татса калӑпӑр.
Чӑваш Енӗн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерстви отрасльти шалӑва тишкернӗ. Ведомство хӑйӗн сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑҫалхи кӑрлач—ҫӗртме уйӑхӗсенче вӑтамран 24248,3 тенкӗ ӗҫлесе илнӗ. Ку цифрӑна министерствӑра малтанласа пӗтӗмлетни тесе хакланӑ-ха. Тӗплӗнрех шутласа пӑхсан та питех улшӑну пулас ҫук-тӑр.
Маларах асӑннӑ цифрӑна иртнӗ ҫулхи пӗрремӗш ҫур ҫултипе те танлаштарса пӑхнӑ. Ӳсӗм аванах иккен – 19,7% пысӑкланнӑ. Отрасльти шалӑва Чӑваш Енӗн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерстви Чӑваш Енри вӑтам ӗҫ укҫин шайӗпе те тишкернӗ. Капла пӑхсан та культура ӗҫченӗсем начар илменни сисӗнет: республикӑри ҫынсем уйӑхсерен вӑтамран ӗҫлесе илекен тупӑшран вӗсен шалӑвӗ 0,9% пысӑкрах.
Пӗрремӗш каналпа паян кӑтартнӑ «Поле чудес» (чӑв. Тӗлӗнтермӗш уйӗ) кӑларӑма сакӑр теҫетке ҫула ҫывхаракан чӑваш хӗрарӑмӗ Валентина Александровна (тӗрӗс илтрӗм пулсан. — Авт.) хутшӑнчӗ. Икӗ ҫулта тӑлӑха юлнӑскерне аппӑшӗ пӑхса ӳстернӗ. Халӗ вӑл, хӑй каланӑ тӑрӑх, — иккӗмӗш ушкӑнри сусӑр.
Тутарстанра ӳснӗскер, Узбекистанри Бухара хулинче 25 ҫул ӗҫленӗскер чӑвашла, вырӑсла, узбекла такмаксем каларӗ, пуплерӗ, Шупашкара салам ҫитерчӗ.
Хастар хӗрарӑм хӑйне валли телекӑларӑм ертӳҫинчен Леонид Якубовичран ноутбукпа телефон ыйтрӗ. Хӑй вӑл ватӑ иккенне палӑртрӗ, тӑлӑх ӳснине, вӑрҫӑ нушине курнине аса илтерчӗ, сусӑр пулнине пӗлтерчӗ. Леонид Якубович кӑларӑм йӗркине пӑсма килӗшрӗ, чӗрӗ чӑваша ноутбукпа телефон парнелерӗ.
Ӗнер ЧР Наци вулавӑшӗнче белорус литературин никӗслевҫин тата классикӗн Янка Купалӑн ҫуралнӑ кунне халалласа литература каҫӗ иртнӗ. Ӑна Наци вулавӑшӗпе Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ фонд йӗркеленӗ.
Унта литературӑпа ӳнер деятелӗсем, ҫыравҫӑн пултарулӑхне юратакансем пухӑннӑ. Валери Туркай Беларуҫра пулса курни пирки каласа кӑтартнӑ. Вӑл унта «Ҫыравҫӑ тата вӑхӑт» Пӗтӗм тӗнчери литераторсен сипозиумне хутшӑннӑ. Валерий Владимирович хӑнасене ҫӗнӗ куҫарусемпе - белорус авторӗсен хайлавӗсемпе – паллаштарнӑ. Ҫав шутра Янка Купалӑнне те чӑвашла куҫарнӑ.
Юрий Сементер, Порфирий Афанасьев, Виктор Овчаров, Раиса Сарпи ҫыравҫӑсем, Юрий Артемьев критик 1973 ҫулта Чӑваш Енре иртнӗ Беларуҫри литературӑпа музыка кунӗсене аса илнӗ.
Палартмалла: Янка Купалӑн куҫарӑвӗсем пирӗн пичетре 1930-мӗш ҫулсенчех пулнӑ. Вӑл пӗр вӑхӑт Шупашкарта пурӑннӑ, чылай ҫыравҫӑпа паллашнӑ, Николай Шелепипе, Ҫемен Элкерпа туслӑ пулнӑ.
Литература каҫне хутшӑнаканесм Чӑваш Енре чӑваш-беларуҫ туслӑхӗн обществине йӗркелеме сӗннӗ. Каласа хӑвармалла: литература каҫӗнче Янка Купалӑн тата белоруссен ытти поэчӗн сӑввисем чӑвашла, вырӑсла, белорусла янӑранӑ.
Чӑваш Енре ҫак канмалли кунсенче Пӗтӗм тутарсен XVIII Сабантуйӗ иртӗ. Ӑна халалласа паян пирӗн республикӑн тӗп хулинче Тутарстанри ӳнер ӑстисен концерчӗ пулнине Чӑваш халӑх сайчӗ маларах пӗлтерчӗ-ха.
Сабантуй программи пуян пулмалла. Ыран Хӗрлӗ тӳремре тата Амӑшӗн монуменчӗ ҫывӑхӗнче тутар «ялӗ» вырнаҫӗ, ал ӗҫ ӑстисем курава йыхравлӗҫ, халӑха тутарсен юрӑ-ташши те илӗртӗ.
Кӑҫалхи спорт ӑмӑртӑвӗ вӑхӑтӗнчи кӗрешӗвӗн ҫӗнтерӳҫи Тутарстан Элтеперӗн Рустам Миннихановӑн парнине — ҫӑмӑл автомашинӑна — тивӗҫӗ.
Сӑмах май, Сабантуя Раҫҫейри 50 ытла регионта, чикӗ леш енчи 30 патшалӑхра палӑртаҫҫӗ. Ӑна ҫӗршыв шайӗнче те йӗркелеме тытӑнчӗҫ: маларах Чулхулана тата Аҫтӑрхана пухӑннӑ.
Паян, утӑ уйӑхӗн 6-мӗшӗнче, Шупашкарта Тутарстанри ӳнер ӑстисен концерчӗ иртнӗ. Ӑна Чӑваш Енӗн тӗп хулинче йӗркеленӗ Пӗтӗм тутарсен XVIII Сабантуйне халалланӑ.
Концерт курма Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев, Тутарстан Республикин премьер-министрӗн ҫумӗ, Тутарсен пӗтӗм тӗнчери конгресӗн наци канашӗн ертӳҫи Василь Шайхразиев, Чӑваш Енӗн культура, национальноҫсен тата архив ӗҫӗн министрӗ Константин Яковлев кайнӑ.
Ӑстасен сцена ҫинчи ӑсталӑхӗпе паллашиччен тӳре-шара тутарсен художество промыслисене хатӗрлекенсен пултарулӑхӗпе паллашнӑ.
«Тутарсен хӑйне евӗр культури Раҫҫейӗн нумай енлӗ культурин уйрӑлми пайӗ пулса тӑрать», – тенӗ Михаил Игнатьев тутар ӑстисен концерчӗ пуҫланас умӗн сцена ҫине тухсан.
Чӑваш Енри психиатрсем Хусанта ташланине ҫирӗплетеймӗпӗр-ха, анчах бала хутшӑнни паллӑ. Унти В.М. Бехтерев ячӗллӗ республикӑри клиника пульницинче ҫӗртме уйӑхӗн 29-мӗшӗнче «Бал у Бехтерева» (чӑв. Бехтерев патӗнчи бал) иртнӗ. Ӑна клиникӑн 149-мӗш ҫулхине халалланӑ. Мероприятие сывлӑх сыхлав учрежденийӗн тӗп врачӗ Ф.Г. Зиганшин пуҫарнӑ.
Владимир Михайлович Бехтерев — Раҫҫейри паллӑ психиатр, невропатолог, физиолог, психолог, рефлексологипе патопсихологи енӗпе ҫӗршыври паллӑ специалист, академик. Хӑйӗн ӗҫӗе вӑл Хусанта пуҫланӑ. Унӑн тӗп тава тивӗҫлӗ ӗҫӗ нерв чирӗсене тӗпчесе сиплени ҫеҫ мар, чун чирӗллисемпе этемле пулма вӗрентни тесе шухӑшлаҫҫӗ.
Маларах эпир асӑннӑ Фарит Зиганшин психика енӗпе чирлӗ ҫынсемпе ӗҫлекенсен паха ӑс-хакӑллӑ пулмаллине, ӳнер ҫак енӗпе ырӑ витӗм кӳнине палӑртнӑ.
Бал пирӗн республикӑри специалистсем те хутшӑннӑ.
К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнчи икӗ актер ҫӗнӗ сезонта сумлӑ юбилейсене уявлама хатӗрленет. Ҫакӑн пирки театрӑн директорӗн тивӗҫне пурнӑҫлакан Юрий Владимиров ӳнер учрежденийӗ черетлӗ сезона хупнӑ май каланӑ. 100-мӗш сезонти чаршава театр И.С. Максимов-Кошкинскин «Константин Иванов» пьесипе лартнӑ спектакльпе ҫӗртме уйӑхӗн 28-мӗшӗнче хупнӑ.
Театра пухӑннисем умӗнче ҫав каҫ тухса калаҫнӑ Юрий Владимиров иртсе кайнӑ юбилейлӑ сезона пӗтӗмлетнӗ. Ҫитесси пирки асӑнса хӑварнӑ май чӳк уйӑхӗн 16-мӗшӗнче чӑваш сценин ҫутӑ ҫӑлтӑрӗ, СССР халӑх артисчӗ Вера Кузьмина 95 ҫулхине уявлассине пӗлтернӗ. Раштав уйӑхӗнче РСФСР халӑх артисчӗ Нина Григорьева 80 ҫулхи юбилея палӑртӗ. Тӑван сцена ҫине тухма вӗсем пӑрахман-ха.
Кӑҫал федераци Сапантуйӗ Шупашкарта иртесси пирки сай тра хыпарланӑччӗ. Тутарсем уява утӑ уйӑхӗн 6-7-мӗшӗсенче пухӑнӗҫ. Унта Тутарстан президенчӗ Рустам Минниханов та килме палӑртнӑ.
Президент Чӑваш Ене пушӑ алӑпа ҫитмест. Вӑл наци кӗрешӗвӗнче ҫӗнтернӗ спортсменсене хаклӑ парнепе чысласшӑн. 20 ытла виҫе категорийӗнче мала тухнисене такапа тата хаклӑ парнепе хавхалантарӗҫ. Тӗп ҫӗнтерӳҫе, паттӑра, президент «Вольскваген Поло» машина парнелӗ.
Рустам Минниханов регонти тутарсен наци культурин автономине те парнепе хавхалантарасшӑн. Вӑл Чӑваш Енри тутарсене «Форд Транзит» микроавтобус пама палӑртнӑ.
Елчӗк районӗнчи Аслӑ Таяпа тӑрӑхӗнче Чӑваш Енӗн чи пысӑк археологи палӑкӗ вырнаҫнӑ. Унта Совет саманинче ҫӗр чавнӑранпа шырав ӗҫӗсене тек пурнӑҫламан. Халӗ унта Чӑваш патшалӑх гуманитари институчӗн ӑслӑлӑх ӗҫченӗсем тата волонтерсем шырав ӗҫне ҫӗнӗрен кӳлӗннӗ.
Вӗсем тӑпран кашни ывӑҫӗнче историн хаклӑ пайӗ упранма пултарать тесе асӑрханса та тимлесе ӗҫлеҫҫӗ. Каярах Хусанти тата Йошкар-Олари ӳркенмен хастарсене те ӗҫе явӑҫтарасшӑн.
Тӗпчев лапамӗ — 25 гектар. Ӑсчахсем шухӑшланӑ тӑрӑх, унта 11-13 ӗмӗрсенче хула пулнӑ. ЧПГӐИн ӑслӑлӑх ӗҫченӗ, истори ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ Николай Мясников унта «пура культурин» йӑхӗсем пурӑннӑ тесе шухӑшлать. 11-мӗш ӗмӗрте ҫавӑнта Атӑлҫи пӑлхарсем куҫса пынӑ. Тутар-монголсем тапӑнсан хула крепоҫе ҫаврӑннӑ.
Экспедин малтанхи кунӗнчех тӗрлӗ хатӗр-хӗтӗр тупма май килнӗ. Гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн археологӗсем каярах вӗсене тӗплӗн тишкерӗҫ.
+24.3 °C