Вӑрнар районӗнчи Хапӑс ялти тӗслӗхлӗ вулавӑшра тунсӑх тӗпленеймест те пулӗ — кунта яланах хаваслӑ. Ачасен интересӗсене тивӗҫтерес тӗлӗшпе мӗнле кӑна ӑмӑрту, мӗнле кӑна мероприяти иртмест пулӗ.
Ак нумай пулмасть кунта «Ку юмаха пӗлетӗн-и?» ятпа викторина иртрӗ. Вӑл ҫеҫ те мар, ачасем «Пирӗн таврари йывӑҫсем» сӑмахкаҫмӑшӑн тупсӑмӗсене хӑварт шырассипе те тупӑшрӗҫ.
Ҫӗнтерессе вара, паллах, туслӑх ҫӗнтерчӗ!
Ҫӗмӗрле тӑрӑхӗнчи Хутар шкулӗнче таврари пӗрремӗш вулавӑшсенчен пӗри ӗҫлет. Ку вулав ҫуртне 1870 султа И.Н. Ульянов уҫнӑ теҫҫӗ. Чи малтанхи кӗнекесен хуплашкисенче Илья Николаевич хӑй аллипе «Хутар шкулне парне» тесе ҫырнӑ. Унтанпа 141 сул иртрӗ ӗнтӗ. Вулавӑшӑн статусӗ те улшӑннӑ. Кунта вуншар пин кӗнекесем сӗр пуҫне компьютер технологийӗсемпе усӑ курса ӗҫлемелли майсем те пайтах. Халӗ вӑл кӗнеке пуххи кӑна мар, кунта районти наукӑпа практикӑ конференцийӗсем час-часах пулса иртеҫҫӗ.
Шӑматкун, раштавӑн 3-мӗшӗнче, Шупашкарти Чӑваш Республикин наци библиотекинче пирӗн пӗрлӗх пухса кӑларнӑ «Урхамахсем тӑраҫ тапӑртатса» кӗнекен хӑтлавӗ иртрӗ.
Кӗнекене 2010 ҫулта ирттернӗ «Урхамахсем тӑраҫ тапӑртатса...» интернетри литература ӑмӑртӑвне хутшӑннӑ хайлавсем кӗнӗ. Ҫак конкурссен тӗллевӗ — яш-кӗрӗмӗн литература пултарулӑхне аталантарасси, ҫут ҫанталӑкри тата кулленхи пурнӑҫри пулӑмсене илемлӗ ҫырулӑх мелӗпе уҫса пама хӑнӑхтарасси.
11 сехетре пуҫланнӑ мероприятие шкул ачисемпе вӗрентекенсем Республикӑн тӗрлӗ районӗсенчен самаях пухӑнчӗҫ. Кӗнеке пирки ӑна пухса кӑларакан Николай Плотников, ачасене ӳкерчӗксем ӑсталас ӗҫе явӑҫтаракан Станислав Юхтар ӳнерҫӗ, текстсенчи йӑнӑшсене тӳрлетнӗ Алина Сосаева каласа пачӗҫ, хӑйсен шухӑшӗсене пӗлтерчӗҫ. Кӗнекене кӗнӗ ӳкерчӗксемпе вара кунтах паллашма май пурччӗ — ятарлӑ курав ӗҫлерӗ.
«Урхамахсем тӑраҫ тапӑртатса» кӗнеке хӑтлавне ҫавӑн пекех чӑваш халӑх ҫыравҫи Юхма Мишши те килнӗччӗ — вӑл ачасене чӑваш чӗлхине юратма, тӑрӑшса вӗренме сунчӗ. Юрӑпа вара пухӑннӑ халӑха Альбина Пӑрчӑкан савӑнтарчӗ.
Сӑнсем (40)
Наци библиотекинче сусӑррисен прависене хӳтӗлес ыйтусене сӳтсе явнӑ. Тӗлпулӑва прокуратура, Наци библиотеки тата «Раҫҫейри юристсен пӗрлешӗвӗн» Чӑваш енри уйрӑмӗн ӗҫченӗсем йӗркеленӗ.
Инвалидсене хӳтӗлес тӗлӗшпе саккунсене епле пурнёӑҫлани пирки Анна Бочкарева прокурор пӗлтерчӗ. Ҫитменлӗхсем сахал мар. Ҫуртсенчен нумайӑшӗнче пандуссем вырнаҫтарман. Тротуарсенче коляскӑпа анса хӑпармалли, машина лартмалли ҫӗрте ятарлӑ вырӑнсем ҫукки сусӑрсене чылай чӑрмав кӳрет.
Сусӑр ҫынсене раштавӑн 4-мӗшӗнче иртекен суйлава хутшӑнма майсем туса парасси пирки те калаҫрӗҫ тӗл пулура. Килтен тухса ҫӳрейменнисем патне суйлав участокӗнче ӗҫлекенсем хӑйсем ҫитӗҫ. Право сехетне килнисем эмелпе, техника хатӗрӗсемпе тивӗҫтерессипе, пӗлӳ илессипе ҫыхӑннӑ ыйтусене те хускатрӗҫ.
Ҫакнашкал тӗлпулусем тӑтӑшах ирттермеллине палӑртрӗҫ пухӑннисем. Пӗрле хутшӑнса ӗҫлесен кӑна йывӑрлӑхсене татса пама пулать.
Юпан 19-мӗшӗнче Вӑрманкас Ухман (Канаш районӗ) ялти тӗслӗх вулавӑшӗнче вулакансемпе кӑсӑклӑ та информаципе пуян калаҫу-тишкерӳ иртрӗ. Ӑна библиотека ӗҫченӗсем Виталий Енӗш 70 ҫул тултарнине халалласа хатӗрлерӗҫ, ҫавӑнпа ячӗ те ҫак куна ҫывӑхччӗ — «Виталий Енӗш — ҫыравҫӑ, сӑвӑҫ тата тӑлмач».
Мероприятине пухӑннисем кӑмӑллӑ юлчӗҫ, ҫыравҫӑ пирки тем те пӗр кӑсӑкли пӗлчӗҫ — калаҫӑва ирттерекен ун пурнӑҫне, пултарулӑхне тӗплӗн сӑнласа пачӗ. Виталий Григорьевичӑн тӗп хайлавӗсемпе те паллашрӗҫ — ку тӗлӗшӗнчен вара ҫыравҫӑн «Ҫӗр тӗрекӗ», «Чун кӑварӗ», «Пурҫӑн йӑлмак» кӗнекисем пулӑшрӗҫ.
Виталий Енӗш 1941 ҫулхи юпан 19-мӗшӗнче Канаш районӗнчи Пратьякас Енӗш ялӗнче ҫуралнӑ. Тӗрлӗ вӑхӑтра токарь, слесарь, Пушкартстанри Авӑркас район хаҫатӗнче ӗҫленӗ. «Капкӑн» журнал редакторӗн ҫумӗ пулнӑ. Пултарулӑх анине «Ялан халӑхпа пӗрле» очеркпа кӗнӗ.
«Виҫӗ ӑру — виҫӗ пурнӑҫ» ятпа паян, авӑнӑн 29-мӗшӗнче, Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ кил-йыш вулавӗн центрӗнче тӗлпулу иртрӗ.
Ӑрусен ҫыхӑнӑвне кӑтартса пама тӗлпулӑва виҫӗ ҫыравҫа чӗннӗччӗ: Валентина Элпине (1913 ҫ.ҫ.), Лидия Саринене (1950 ҫ.ҫ.) тата Лидия Филипповӑна (1967 ҫ.ҫ.). Мероприятие вулавӑшре ӗҫлекен Алина Аркадьевна Сосаева ертсе пычӗ.
Вулакансемпе ҫыравҫӑсем хушшинчи тӗлпулу интереслӗ пулчӗ — кашни хӑйне валли ҫӗнни тупма пултарчӗ. Мероприятие те йӗркелекенсем тӑрӑшса хатӗрленӗ: кунта ятарлӑ курав та, кашни ҫыравҫӑ пирки уйрӑммӑн каласа пани те, ятарласа чӗннӗ ӑсчахсен шухӑшӗсем те пулчӗҫ. Ачасем сӑвӑсем вуласа пани вара пурне те кӑмӑла кайрӗ.
Сӑнӳкерчӗксем (20)
Паян, авӑнӑн 22-мӗшӗнче, Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Чӑваш Республикин Наци вулавӑшӗн ҫӗнӗ ҫуртне савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ ҫӗре тата ҫак ятпа йӗркеленӗ Раҫҫейри ҫамрӑк вулавӑшҫӑсен IV форумӗн ӗҫне хутшӑннӑ. Канашлӑва Раҫҫейӗн мӗнпур кӗтесӗнчен — Питӗртен пуҫласа Сахалин таран — 200 ытла вулавӑш ӗҫченӗ килнӗ. Савӑнӑҫлӑ мероприятие Чӑваш Ен, Мускав тата Раҫҫей Тӗп регионӗн муфтийӗ, Раҫҫейӗн тата Чӑваш Республикин Обществӑлла палатин членӗ Альберт Крганов, Шупашкар тата Чӑваш Ен епархийӗн Шупашкарти Епархи Православи Тӗн училищин ректорӗ, проториерей, Шупашкарти Христос Чӗрӗлӗвӗ ячӗпе лартнӑ чиркӳ настоятелӗ Михаил Иванов хутшӑннӑ.
«Чӑваш Ен — социаллӑ пуҫарусене, инноваци проекчӗсене, ҫав шутра вулавӑш сферинче те, пурнӑҫа кӗртес ӗҫе хастар хутшӑнакан тӗслӗхлӗ регион. Вулавӑшсем вара — пултарулӑха, Чӑваш Ен тата ҫӗршыв кун-ҫулне, культурине юратма вӗрентекен центрсем. Паян эпир сирӗнпе ҫӗнӗ, хальхи пурнӑҫ ыйтӑвне тивӗҫтерекен, инновациллӗ, нумай фукциллӗ культура центрне уҫатпӑр.
Кӗнеке — пӗлӳ ҫӑлкуҫӗ. Тин кӑна тухнӑ кӗнекене яланах алӑра тытма кӑмӑллӑ — ҫӗнни вӑл пӗлменни патне ҫул уҫать-ҫке.
Эйпеҫ ял вулавӑшӗнче (Йӗпреҫ районӗ) темиҫе кун каялла шӑпах ҫӗнӗ кӗнекесемпе паллашрӗҫ те. Кӗнеке керменӗн ертӳҫи Ирина Григорьева курава интереслӗ ирттерчӗ — вулавӑша пуянлатнӑ ҫӗнӗ кӑларӑмсем пирки каласа пачӗ. Уйрӑмах ачасене Н. Максимовӑн «Пӗр хӗрес айӗнче», В. Тараватӑн «Кӗтмен венчечӗ», Ю. Скворцовӑн «Избранное», Н. Ярандайӑн «Кӗмӗл сулӑллӑ сехечӗ», Д. Суслинӑн «Хӑрушӑ вӑрттӑнлӑхӗ» тата ыттисем кӑмӑла кайрӗҫ.
Питӗшкасси ялӗ Элӗкрен 12 ҫухрӑмра вырнаҫнӑ пулин те культура енчен вӑл пӗрре те катӑк мар — кунта ача сачӗ, шкул, тӗслӗхлӗ вулавӑш пур. 200 ҫынна яхӑн пурӑнать пулин те халӑхӗ кунта сӑпайлӑ, ӗҫчен, ыр кӑмӑллӑ. Кӗнеке вулама юратать.
Вулавӑш пуян — тӗрлӗ енлӗ нумай кӗнеке кунта тупма пулать. Ҫӗнӗ кӗнекесене вара парнелесех тӑраҫҫӗ. Ак нумай пулмасть Элӗк районӗн депутатсен канашӗн депутачӗ Николай Петрович Якимов детективлӑ жанрпа ҫырнӑ 300 ытла кӗнеке илсе килсе панӑ. Вула та вула... Вулавӑш заведующийӗ сӑмахӗпе килӗшӳллӗн парнелекенсем тата та пур. Писӗп ялта пурӑнакан Алексеева Любовь Витальевнӑ та 50 тӗрлӗ чӑвашла тата вырӑсла кӗнеке килсе панӑ.
Эрне пуҫламӑшӗнче, ҫӗртмен 27-мӗшӗнче, Йӗпреҫ районӗнчи Огонек ял вулавӑшӗнче вулав культурине ҫӗклес енӗпе «Ман вулас килет, ман пӗлес килет» ятпа ҫӗнӗ кӗнекесен кунӗ иртнӗ. Гладкова С.Н. библиотекарь ҫак кун тӗлне ятарласа ҫӗнӗ кӗнекесен куравне йӗркеленӗ — вулавҫӑсем унпа кӑсӑклансах паллашрӗҫ. Вулавӑша килнисене уйрӑмах Улькка Эльменӗн «Ҫирӗп чунлисем телейлӗ» кӗнеке кӑмӑла кайрӗ.
Огонек посёлокра пурӗ 200 ҫына яхӑн пурӑнать. Вӑл Йӗпреҫрен 5 ҫухрӑмра вырнаҫнӑ. Огонек ял вулавӑшӗ Шӑрттан ял тӑрӑхӗн учрежденийӗ. Ҫулталӑкне кунта кӗнеке вулама 350 ҫын таран ҫӳрет. 4660 ытла кӗнеке, ҫулталӑкне вулакансене алла 7 пин ытла кӗнеке, хаҫат-журнал параҫҫӗ. Гладкова С.Н. кунта 1997 ҫултанпа вӑй хурать.
+1.3 °C