Кӑҫал Раҫҫейре Литература ҫулталӑкӗ пулнӑ май вулавӑшсен ҫанӑ тавӑрса ӗҫлемелле пулӗ. Ҫынсене вулавӑша илӗртмелле, мӗнпе те пулин тӗлӗнтермелле. Ҫапларах тӗллев лартаҫҫӗ вӗсем.
Мероприятисем йӗркелеме тытӑннӑ ӗнтӗ. Ҫак кунсенче эрнипех «Полигон» лапамра Франци фильмӗсене кӑтартаҫҫӗ. Кунашкал фильмсене кинотеатрсенче кӑтартсах каймаҫҫӗ. Вӗсем ыттисенчен уйрӑлса тӑраҫҫӗ.
«Полигон» пултарулӑх лапамӗн директорӗ Михаил Кузьмин пӗлтернӗ тӑрӑх, Франци институчӗ 7 фильм панӑ. Кашнин теми расна: камит, драма, анимации, документаллӑ кино.
Лапама Шупашкарти Иван Франко урамӗнчи вулавӑш ҫумӗнче йӗркеленӗ. Вӑл хӑйне евӗр культура тавралӑхӗ.
Литература ҫулталӑкӗнче тата мӗнле мероприятисем йӗркелӗҫ? Пултарулӑх пӗрлӗхӗсем, тӗрлӗ клубсем уҫӗҫ, ҫамрӑк вулавҫӑсен шкулӗ ӗҫлӗ. Кӑҫал вулавӑшсен сӑн-сӑпачӗ тӗлӗшпе те ҫанӑ тавӑрса ӗҫлесшӗн.
Ҫулла уҫӑ сывлӑшра кӗнеке вулассине каллех йӗркелӗҫ. Вӗсем кӳлмекре, суту-илӳ центрӗсен ҫумӗнче, Республика тӳремӗнче пулӗҫ. Электронлӑ кӗнеке вулакансем валли те хыпар пур. Вӗсем валли лицензиллӗ кӑларӑмсене тӳлевсӗр илме май туса парӗҫ.
Паян, кӑрлачӑн 20-мӗшӗнче, влаҫсен официаллӑ порталӗ ЧР Наци вулавӑшӗ шкул ачисем хушшинче Раштав поэзи ӑмӑртӑвне ирттерни пирки пӗлтерет. Вӑл «Раштав уявӗ — юлташсемпе пӗрле» фестивальпе килӗшӳллӗн иртнӗ.
Ӑмӑртӑва Шупашкарти 59-мӗш шкулти «Калаҫакан калем» студи тата 62-мӗш шкулта вӗренекенсем хутшӑннӑ. Иккӗмӗшӗсем поэзи конкурсне пӗрремӗш хут хутшӑннине палӑртмалла.
Вӗсене ЧР Писательсен пӗрлӗхӗн пайташӗсем хакланӑ. Анна Никифорова, Мария Печенкина, Андрей Ромашкин, Анна Цаплева ҫӗнтерӳҫӗ дипломӗсене тивӗҫсе 1-мӗш вырӑнсем йышӑннӑ. 2-мӗш вырӑна Юлия Маркитанова, Мария Митрофанова, Елена Аникина, Артем Мохов тивӗҫнӗ. Ыттисем конкурс лауреачӗсем пулса тӑнӑ.
Кунашкал поэзи ӑмӑртӑва ЧР Наци вулавӑшӗнче 7-мӗш хут иртнӗ. Унта кашниех хутшӑнма пултарать.
Паян Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче эпир хатӗрлесе кӑларнӑ Чӑваш Енӗн чӑвашла схемине хӑтларӑмӑр. Мероприятие пӗр 20 яхӑн ҫын пухӑнчӗ. Хӑтлава (презентацие) Николай Егорович Лукианов ертсе пычӗ, тухса калаҫакансем йышӗнче схемӑна хатӗрленӗ Николай (Аҫтахар) Плотников, Праски Витти ӳнерҫӗ, Анатолий Кипеч ҫыравҫӑ, Владимир Милютин хореограф тата ыттисем пулчӗҫ. Вӗсем схемӑна кӑларнине ырларӗҫ, ӑна халӑх патне епле ҫитермеллине сӳтсе яврӗҫ, сӗнӳсемпе канашсем пачӗҫ.
Хӑтлавӑн иккӗмӗш пайӗнче Сергей Щербаков историк пухӑннисем умӗнче 1918 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗнче иртнӗ чӑваш ҫарӗн пӗрремӗш пухӑвӗ ҫинчен каласа пачӗ. Хӑй сӑмахӗнче вӑл ҫак пуху хӑй вӑхӑтӗнче самай пысӑк йӗр хӑварни пирки, унта тунӑ йышӑнусемпе кайран автономи йӗркеленӗ чухне те усӑ курни ҫинчен пӗлтерчӗ. Итлекенсемшӗн ку доклад питӗ кӑсӑклӑ пулчӗ — ыйтусем умлӑн-хыҫлӑн пулчӗҫ, Щербаков историк вара вӗсене хуравсӑр хӑвармарӗ.
Аса илтеретпӗр, Чӑваш Енӗн чӑвашла схеми иртнӗ ҫулталӑкӑн раштав уйӑхӗ пуҫламӑшӗнче А1 форматпа пичетленсе тухрӗ.
Кӑрлач уйӑхӗн 15-мӗшӗнче Канаш районӗнчи Ухман ялӗнчи вулавӑшра чӑваш драматургӗ, прозаикӗ, актерӗ, медицина ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ Петр Николаевич Осипов ҫуралнӑранпа 115 ҫул ҫитнине халалласа «Чӑваш улӑпӗ» калаҫу калав пулнӑ.
Иванова Р.П. вулавӑша пухӑннисене драматург пултарулӑхӗпе пурнӑҫӗ ҫинчен каласа кӑртнӑ. Петр Николаевич 60 ытла ҫулта 30 ытла пьеса ҫырнӑ, вырӑс тата ют ҫӗршыв классикӗсен пьесисенче вылянӑ.
Уйрӑмах унӑн чӑваш литературинчи пысӑк ӗҫне палӑртмалла. Вӑл — «Эльгеевсем» эпопея. Драматург ӑслӑлӑх ӗҫне те пӑрахман. Медицина учрежденийӗсенче ӗҫленӗ чухне вӑл 40 ытла ӑслӑлӑх ӗҫӗ пичетленӗ.
Калаҫу хыҫҫӑн библиотекарь Петр Осиповӑн паллӑ драмисемпе паллаштарнӑ.
Чӑваш наци вулавӑшӗнче «Литература ҫулӗнчи юбилей датисем» курав-паллашу йӗркеленӗ. «Ҫавра» кунсем ҫынсен кӑна мар, кӗнекесен те пулаҫҫӗ. «Кӗнеке юбилей палӑртать» уйрӑмра ҫынсем уйрӑмах лайӑх пӗлекен кӗнекесем пичетленнӗренпе юбилей ҫитнине тӗпе хунӑ. Кураври чи авалхи кӗнеке — 845 ҫул каялла кун ҫути курнӑ хрантсуссен «Роланд ҫинчен хывнӑ юрӑ» паттӑрла эпосӗ. 400 ҫул каялла «Хитроумный Дон Кихот Ламанчский» кӗнекен иккӗмӗш томӗ пичетленнӗ. Мигель де Сервантесӑн ҫак романне Нобель институчӗ тӗнче литературинчи чи лайӑх хайлав тесе йышӑннӑ.
Кунта ытти хайлава та асӑнса кайма пулать. Ҫапах та эпир «Чӑваш Енри литература юбилейӗсем» экспозици пирки чарӑнса тӑрар. Кунта Леонид Агаков, Иван Вутлан, Константин Иванов, Илпек Микулайӗ, Зоя Нестерова, Георгий Орлов, Сергей Павлов, Лидия Сарине, Куҫма Турхан тата ыттисем кӗнӗ. Константин Иванов пирки каламӑпӑр та — вӑл уйрӑм ярӑм йышӑнма тивӗҫ.
Ҫапларах хак пачӗ Геннадий Дегтярев хӑйӗн сӑмахӗнче Станьял Виталий Петрович 75 ҫул тултарнӑ ятпа ирттернӗ литературӑпа поэзи каҫӗнче. Кӑна Геннадий Анатольевич юбиляр хӑйӗн шухӑшне нихӑҫан та пыраманнипе, калас сӑмаха ӑшӑ вырӑна ҫухатасран хӑрамасӑр калама пултарнипе ҫыхӑнтарчӗ.
Мероприяти паян Чӑваш наци вулавӑшӗнче пулчӗ. 100 ытла ҫын пухӑнмалли зала халӑх туллин пухӑнчӗ, хӑшӗ-пӗри вырӑн ҫитменрен ура ҫинче тӑчӗ. Паллӑ таврапӗлӳҫӗн, вӗрентекенӗн тата сӑвӑҫӑн ҫавра ҫулне паллӑ тума пурте пынӑччӗ — культура министрӗ Вадим Ефимов, Патшалӑх Канашӗн социаллӑ политикӑпа наци ыйтӑвӗсен комитет председателӗ Пётр Краснов, Шупашкар районӗн пуҫлӑхӗ Георгий Егоров, ЧНК Президенчӗ Николай Угаслов, ҫыравҫӑсем, журналистсем, таврапӗлӳҫӗсем, вӗрентекенсем, преподавательсем тата ыттисем.
Тухса калаҫакансене илес пулсан Пётр Степанович Краснов хӑйӗн сӑмахӗнче Виталий Петровича орфографи тавра ыйту ҫӗкленӗшӗн мухтарӗ (сӑмах май, вӑл ыйтӑва унччен те ҫӗкленӗччӗ-ха та /сӑмах, «Тӑван Атӑлта» пуҫланӑ статьясен ярӑмӗ пирки/).
Ҫитес шӑматкун, кӑрлачӑн 17-мӗшӗнче, Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче Чӑваш халӑх сайчӗ хатӗрлесе кӑларнӑ Чӑваш Енӗн чӑвашла схемине хӑтлӑпӑр — презентаци ирттерӗпӗр. Пуҫламӑшӗ 11 сехетре.
Хӑтлава эпир чӑвашлӑхшӑн тӑрӑшакан кашни чӑваша йыхравлатпӑр.
Ҫавӑн пекех хӑтлав хыҫҫӑн Сергей Щербаков историк пухӑннисем умӗнче 1918 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗнче иртнӗ чӑваш ҫарӗн пӗрремӗш пухӑвӗ ҫинчен каласа парӗ. Каласа хӑварас пулать, иртнӗ ӗмӗрти ҫак пулӑм самай пысӑк йӗр хӑварнӑ, унта тунӑ йышӑнусемпе кайран автономи йӗркеленӗ чухне те усӑ курнӑ.
Аса илтеретпӗр, Чӑваш Енӗн чӑвашла схеми иртнӗ ҫулталӑкӑн раштав уйӑхӗ пуҫламӑшӗнче А1 форматпа пичетленсе тухрӗ. Тиражӗ — 300 экземпляр. Енчен те хальччен ӑна туянайман пулсан — хӑйтав умӗн Чӑваш Енӗн схеми сутӑнӗ. Хӑтлав вӑхӑтӗнчи хак — 200 тенкӗ.
Ҫапла, Сурхури тӗлӗнчех курнӑҫнӑ-ха, анчах хыпарне халӗ кӑна пӗлтӗмӗр те. Айхи тусӗсем тӗлпулни пирки республикӑн Культура министерстви паян пӗлтерчӗ.
Чӑваш халӑх поэчӗн тусӗсем, тӑванӗсем тата ҫывӑх ҫыннисем республикӑн наци вулавӑшне пуҫтарӑннӑ. Вӗсен хушшинче хамӑр ҫӗршыври тӗрлӗ хуларан (Мускавран, Питӗртен, Хусантан) ҫитнисем кӑна мар, Швецири хӑнасем те пулнӑ.
Пуҫтарӑннисем Г. Айхин, Б. Пастернакӑн, В. Хлебниковӑн, А. Крученыхӑн, А. Мирзаевӑн, Д. Воробьевӑн сӑввисене каланӑ май гитарӑпа каланине итленӗ, Айхин ҫырса илнӗ сассипе киленнӗ.
Вулавӑшра Айхин икӗ кӗнекин хӑтлавне те йӗркеленӗ. Пӗри — пӗлтӗрхи юпа уйӑхӗнче Айхи кунне ирттернӗ май кун ҫути кӑтартнӑ «Семь стихотворений» ятли, тепри — «Книга горизонта». Юлашкинчен асӑннине купӑс евӗр кӑларнӑ.
Елчӗк районӗнчи Тӑрӑм ял вулавӑшӗ «Слакпуҫӗнчи сӑвӑҫ» ятпа литературӑпа таврапӗлӳ сехечӗ ирттернӗ. Светлана Михайлова библиотекарь вулавӑша пухӑннисем валли хатӗрленӗ «Константин Иванов — чӑваш литературин классикӗ» электрон хӑтлавпа паллаштарнӑ.
Мероприятие хутшӑннисем паллӑ сӑвӑҫӑн пур енлӗ пултарулӑхӗпе туллин паллашнӑ. Литературӑпа таврапӗлӳ сехечӗ классикӑн вилӗмсӗр «Нарспи» поэминчи сыпӑксене вуланипе вӗҫленнӗ.
Мероприяти иртсе кайни Константин Иванов пирки вулавӑш маннине пӗлтермест. Унта халӗ «Константин Иванов — чӑваш литературин никӗслевҫи» курав-портрет ӗҫлет. Унта та поэтӑн тӗрлӗенлӗ пурнӑҫӗпе паллашма май пур.
Елчӗк районӗнчи Курнавӑш ял тӑрӑхӗнче ҫак кунсенче чылай мероприятии пулса иртрӗ.
Ҫӗнӗ Пӑва ялӗнче кӑрлачӑн 3-мӗшӗнче эстрада ушкӑнӗ хӑнара пулса ял халӑхне хӑйӗн концерчӗпе савӑнтарчӗ. Ушкӑнра юрӑҫсем Сергей Павлов, Алина Выйгетова, Аня Ефремова тата Николай Ключников юрланӑ юрӑсене халӑх хапӑлласа йышӑнчӗ. Аня Ефремовӑн ашшӗ-амӑшӗ ҫак ялтанах — ялти халӑх юрӑҫсене чунтанах тав турӗ. Вырӑнти культура ҫурчӗн ертӳҫи Альбина Емельянова хӑнана килнӗ артистсене пухӑннисен ячӗпе саламласа вӗсене пултарулӑхра малашне те ӑнӑҫусемпе телей сунчӗ.
Кӑрлачӑн 4-мӗшӗнче ҫак ушкӑн Курнавӑшри ял ӗҫченӗсене хӑйсен илемлӗ юррисемпе чуна тивтермелли концерт кӑтартрӗҫ. Ялхалӑхӗ артистсене чылайччен алӑ ҫупса тав турӗ, ку тӑрӑхри халӑха малашне те концертсемпе савӑнтарма чӗнсе каларӗ.
Курнавӑшри Культура ҫуртӗнче ҫулленех кӑрлачӑн 7-мӗшӗнче «Сурхури» уявне ирттереҫҫӗ. Кӑҫал та Ольга Шмелева ҫамрӑксем валли те, аслисем валли те интереслӗ программа хатӗрленӗ. Тӗрлӗ конкурссемпе вӑйӑсене сурхури йӑли-йӗркипе ҫыхӑнтарнӑ.
+18.3 °C