Ҫитес шӑматкун, кӑрлачӑн 17-мӗшӗнче, Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче Чӑваш халӑх сайчӗ хатӗрлесе кӑларнӑ Чӑваш Енӗн чӑвашла схемине хӑтлӑпӑр — презентаци ирттерӗпӗр. Пуҫламӑшӗ 11 сехетре.
Хӑтлава эпир чӑвашлӑхшӑн тӑрӑшакан кашни чӑваша йыхравлатпӑр.
Ҫавӑн пекех хӑтлав хыҫҫӑн Сергей Щербаков историк пухӑннисем умӗнче 1918 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗнче иртнӗ чӑваш ҫарӗн пӗрремӗш пухӑвӗ ҫинчен каласа парӗ. Каласа хӑварас пулать, иртнӗ ӗмӗрти ҫак пулӑм самай пысӑк йӗр хӑварнӑ, унта тунӑ йышӑнусемпе кайран автономи йӗркеленӗ чухне те усӑ курнӑ.
Аса илтеретпӗр, Чӑваш Енӗн чӑвашла схеми иртнӗ ҫулталӑкӑн раштав уйӑхӗ пуҫламӑшӗнче А1 форматпа пичетленсе тухрӗ. Тиражӗ — 300 экземпляр. Енчен те хальччен ӑна туянайман пулсан — хӑйтав умӗн Чӑваш Енӗн схеми сутӑнӗ. Хӑтлав вӑхӑтӗнчи хак — 200 тенкӗ.
Ҫапла, Сурхури тӗлӗнчех курнӑҫнӑ-ха, анчах хыпарне халӗ кӑна пӗлтӗмӗр те. Айхи тусӗсем тӗлпулни пирки республикӑн Культура министерстви паян пӗлтерчӗ.
Чӑваш халӑх поэчӗн тусӗсем, тӑванӗсем тата ҫывӑх ҫыннисем республикӑн наци вулавӑшне пуҫтарӑннӑ. Вӗсен хушшинче хамӑр ҫӗршыври тӗрлӗ хуларан (Мускавран, Питӗртен, Хусантан) ҫитнисем кӑна мар, Швецири хӑнасем те пулнӑ.
Пуҫтарӑннисем Г. Айхин, Б. Пастернакӑн, В. Хлебниковӑн, А. Крученыхӑн, А. Мирзаевӑн, Д. Воробьевӑн сӑввисене каланӑ май гитарӑпа каланине итленӗ, Айхин ҫырса илнӗ сассипе киленнӗ.
Вулавӑшра Айхин икӗ кӗнекин хӑтлавне те йӗркеленӗ. Пӗри — пӗлтӗрхи юпа уйӑхӗнче Айхи кунне ирттернӗ май кун ҫути кӑтартнӑ «Семь стихотворений» ятли, тепри — «Книга горизонта». Юлашкинчен асӑннине купӑс евӗр кӑларнӑ.
Елчӗк районӗнчи Тӑрӑм ял вулавӑшӗ «Слакпуҫӗнчи сӑвӑҫ» ятпа литературӑпа таврапӗлӳ сехечӗ ирттернӗ. Светлана Михайлова библиотекарь вулавӑша пухӑннисем валли хатӗрленӗ «Константин Иванов — чӑваш литературин классикӗ» электрон хӑтлавпа паллаштарнӑ.
Мероприятие хутшӑннисем паллӑ сӑвӑҫӑн пур енлӗ пултарулӑхӗпе туллин паллашнӑ. Литературӑпа таврапӗлӳ сехечӗ классикӑн вилӗмсӗр «Нарспи» поэминчи сыпӑксене вуланипе вӗҫленнӗ.
Мероприяти иртсе кайни Константин Иванов пирки вулавӑш маннине пӗлтермест. Унта халӗ «Константин Иванов — чӑваш литературин никӗслевҫи» курав-портрет ӗҫлет. Унта та поэтӑн тӗрлӗенлӗ пурнӑҫӗпе паллашма май пур.
Елчӗк районӗнчи Курнавӑш ял тӑрӑхӗнче ҫак кунсенче чылай мероприятии пулса иртрӗ.
Ҫӗнӗ Пӑва ялӗнче кӑрлачӑн 3-мӗшӗнче эстрада ушкӑнӗ хӑнара пулса ял халӑхне хӑйӗн концерчӗпе савӑнтарчӗ. Ушкӑнра юрӑҫсем Сергей Павлов, Алина Выйгетова, Аня Ефремова тата Николай Ключников юрланӑ юрӑсене халӑх хапӑлласа йышӑнчӗ. Аня Ефремовӑн ашшӗ-амӑшӗ ҫак ялтанах — ялти халӑх юрӑҫсене чунтанах тав турӗ. Вырӑнти культура ҫурчӗн ертӳҫи Альбина Емельянова хӑнана килнӗ артистсене пухӑннисен ячӗпе саламласа вӗсене пултарулӑхра малашне те ӑнӑҫусемпе телей сунчӗ.
Кӑрлачӑн 4-мӗшӗнче ҫак ушкӑн Курнавӑшри ял ӗҫченӗсене хӑйсен илемлӗ юррисемпе чуна тивтермелли концерт кӑтартрӗҫ. Ялхалӑхӗ артистсене чылайччен алӑ ҫупса тав турӗ, ку тӑрӑхри халӑха малашне те концертсемпе савӑнтарма чӗнсе каларӗ.
Курнавӑшри Культура ҫуртӗнче ҫулленех кӑрлачӑн 7-мӗшӗнче «Сурхури» уявне ирттереҫҫӗ. Кӑҫал та Ольга Шмелева ҫамрӑксем валли те, аслисем валли те интереслӗ программа хатӗрленӗ. Тӗрлӗ конкурссемпе вӑйӑсене сурхури йӑли-йӗркипе ҫыхӑнтарнӑ.
Чӑваш Енре ачасем валли Брайль тытӑмӗпе чӑвашла пичетленӗ пӗрремӗш кӗнекесем ҫуралнӑ. ЧР Культура министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, ятарлӑ принтера Л.Толстой ячӗллӗ вулавӑш 2011 ҫул вӗҫенчех туяннӑ.
Малтанах ҫак принтерпа куҫ курманнисен саккасӗпе парса литература пичетлеттернӗ. 2014 вулавӑш ӗҫченӗ, куҫ курман Николай Парахин, ертсе пынипе чӑвашла пичетлемешкӗн компьютер брайльне шухӑшласа кӑларас енӗпе ятарлӑ ушкӑн йӗркеленӗ.
Ушкӑн Мускаври компанипе ҫыхӑнса ӗҫленӗ, ҫапла майпа ятарлӑ чӑваш алфавитне тунӑ. Кӗҫех куҫ курман ачасем валли чӑвашла кӗнекесем тухнӑ.
Ҫак ушкӑн ку проекта малалла та аталантарасшӑн. 2015 ҫулта вулавӑш ачасем валли Брайль шрифчӗпе чӑвашла вӗренӳ литературине кӑларасшӑн. Ку наци культурине, йӑлине аталантарма, куҫ курманнисене вӗсемпе ҫывӑхлатма пулӑшассине пӗлтерет ведомство.
Куҫ курман ҫынсем Брайль шрифчӗ пулӑшнипе кӑна кӗнеке вулама пултараҫҫӗ. Чӑваш Енре хальччен кун пек ҫынсем чӑвашла вулама пултарайман.
Ҫӗнӗ ҫул умӗн Етӗрнери ача-пӑча вулавӑшӗнче «Ҫӗнӗ ҫул парни — ача-пӑча вулавӑшне» ыркӑмӑллӑх акцийӗ иртнӗ. Вулавӑша ҫӳрекенсем, Етӗрнери 3-мӗш пуҫламӑш шкулта вӗренекенсем, «Ылтӑн уҫӑ» ача пахчин шӑпӑрланӗсем вулавӑша пӗр уйӑхра 200 ытла кӗнеке-журнал, 14 сӗтелҫи вӑййи парнеленӗ.
Акци вулавӑшӑн мӗн чухлӗ нумай тус пулнине кӑтартнӑ. Милена Журавлева тата Нина Петрова 16 кӗнеке парнеленӗ. Егорпа Вадим Дербеневсем ачасем валли 52 кӗнеке тата сӗтелҫи вӑййи йӑтса килнӗ.
1, 4-мӗш классенче вӗренекенсем тата ача пахчинчи шӑпӑрлансем те интереслӗ кӗнекесем парнеленӗ. Вулавӑш ӗҫченӗсем питӗ кӑмӑллӑ юлнӑ. Акцие хутшӑннисене Тав ҫырӑвӗпе чысланӑ.
Сӑмах май, вулавӑша сахал укҫа уйӑраҫҫӗ. Ҫавӑнпа вулакансем парнеленӗ кӗнекесем темрен те хаклӑ.
Шупашкар районӗнче нумаях пулмасть муниципалитетӑн хысна учрежденийӗсен ертӳҫисене палӑртма конкурс йӗркеленӗ. Пуҫлӑха лартма «Тӗп клуб тытӑмӗ» тата «Тӗп вулавӑш тытӑмӗ» ятлӑ учрежденийӗсем валли ҫын шыранӑ.
Район администрацийӗн сайтӗнчи кӗске информацие пуҫлӑх пуканӗшӗн миҫе ҫын конкурса хутшӑннине каламан. Анчах конкурс комиссийӗ вӗсенчен пӗрне те суйласа илменнине пӗлтернӗ.
Пуҫлӑха ларасшӑн конкурса хутшӑннисене документсене тавӑрса парасси пирки пӗлтернӗ. Черетлӗ конкурс каярах иртӗ ахӑртнех.
Етӗрне районӗнчи Кӑкшӑмри Культура ҫурчӗн «Салам» ушкӑнӗ ҫак кунсенче хӑйӗн 15 ҫулхи юбилейне паллӑ турӗ. Уява артистсем тӗплӗн хатӗрленнӗ, концерта 35-ӗн хутшӑнчӗҫ. «Саламҫӑсене» уяв ячӗпе Кӑкшӑм ял администраци пуҫлӑхӗ Константин Михайлов, Кӑкшӑмри вулавӑш ертӳҫи Н.П. Бундина, ялти «Родничок» ача пахчи ертӳҫи Л.Ю. Ястребова, «Заветы Ильича» колхозӑн профком председателӗ В.В.Князева саламларӗҫ. «Салам» ансамблӗн ертӳҫи баянист А.В.Шаров, Кӑкшӑмри Культура ҫурчӗн ертӳҫи Е.А.Шарова, ансамбль солисчӗсем Ирина Семенова, Елена Орлова, Алина Федорова, Надежда Мурзина, Елена Яковлева Кӑкшӑмӑм ял администрацин Хисеп хутне илме тивӗҫлӗ пулчӗҫ.
«Салам» ансамбль 15 ҫул хушшинче чылай фестивальте, «Акатуйра» малти вырӑнсене йышӑннӑ. 1999–2014 ҫулсенче ҫулленех Хисеп Хучӗсем, Тав сӑмахӗсемпе Тав хучӗсемпе Дипломсем илме тивӗҫлӗ пулнӑ. «Саламҫӑсене» Ҫӗмӗрлере, Шупашкарта тата ытти ҫӗрте те куракансем яланах кӑмӑллӑн кӗтсе илеҫҫӗ. Нумаях пулмасть «Салам» ансамблӗ «На завалинке» тата «Поченарочка» ушкӑнсемпе пуянланнӑ. Ку ушкӑнра Пӑчанар ялӗнче пурӑнакан пенсионерсем халӑха хӑйсен юрри-ташшипе савӑнтараҫҫӗ.
Шупашкар районӗнчи тӗп вулавӑш Литература ҫулталӑкӗнче «Литература картти» проекта пурнӑҫлама палӑртнӑ. Вулавӑш директорӗн ҫумӗ Галина Тимофеева каласа кӑтартнӑ тӑрӑх, карттӑра Шупашкар районӗнчи ҫыравҫӑсем пирки информаци пулӗ.
Карттӑна тӗнче тетелӗнче те курма май пулӗ-мӗн. Галина Львовна ӑнлантарнӑ тӑрӑх, уйрӑм йӗркере Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи пирки ҫырнӑ хайлавсен авторӗсем пулӗҫ. Сайтри электрон рессурссене те ҫӗнетӗҫ. «Ҫӗнтерӳ салтакӗсем» пая вӑрҫӑ пӗтнӗренпе 65 ҫул ҫитнӗ чухне хатӗрленӗ. Ун чухне районта 128 ветеран пулнӑ. Халӗ вара 45-ӗн ҫеҫ тӑрса юлнӑ.
Шупашкар районӗнчи ял вулавӑшӗсем ҫитес ҫул валли мероприятисен планне хатӗрленӗ. Кашни уйӑхра тенӗ пекех ялти вулавӑшсенче мероприятсем иртӗҫ. Пархикассинчи вулавӑшра кашни кӗҫнерникун «Чи лайӑххине вулатпӑр. 2015 ҫеккунт сасӑпа вулатпӑр» акци иртӗ.
Вулавӑшсенче ҫулталӑк тӑршшӗпех ҫӗнӗ кӗнекесен куравӗсемпе паллаштарӗҫ.
Чӳкӗн 17-мӗшӗнчен раштав уйӑхӗн 17-мӗшӗччен Шупашкар районӗнчи «Ҫулталӑк кӗнекине суйла» акци иртнӗ. Акцие районти пур вулавӑш та хутшӑннӑ.
Вулакансене 2014 ҫулта вуланӑ чи килӗшнӗ кӗнеке ятне аса илме, уншӑн сасӑлама ыйтнӑ. Ангелина Павловская ҫырнӑ «Вӗрене шывӗ те пылак» кӗнекешӗн чи нумаййӑн сасӑланӑ. Вӑл 234 ҫынна килӗшнӗ.
Вулавӑш ӗҫченӗсем каланӑ тӑрӑх, вулакансене кӗнекере ҫивӗч сюжет чӑваш хресченӗсен пурнӑҫӗнчи ҫутӑ самантсем пӗрлешни, кун пирки епле ҫырса кӑтартни килӗшнӗ.
Пӗтӗмпе вулавӑша ҫӳрекенсем чӑваш, вырӑс тата ют ҫӗршыв авторӗсене 100 ытла кӗнекине палӑртнӑ. Ытларахӑшӗ М.Самарскин «Радуга для друга», М.Стедманӑн «Свет в океане», Е.Вильмонтӑн «Трепетный трепач», О.Ройӑн «Шаль», Г.Максимовӑн «Вӑхӑта парӑнман юрату», Д.Мойесӑн «До встречи с тобой», Д.Лондонӑн «Белый клык», У.Эьменьӑн «Упраймарӑм сана» кӗнекисене асӑннӑ.
+2.3 °C