Иртнӗ ҫул Хӗрлӗ Чутай районӗнчи администраци ҫумӗнчи культура, спорт тата архив уйрӑмӗ Александр Самсонов ертсе пынипе республика пуҫлӑхӗн культурӑпа ӳнере пулӑшас енӗпе йӗркеленӗ конкурса «Мы помним, мы гордимся!» (чӑв. Эпир астӑватпӑр, эпир мухтанатпӑр!) ятлӑ проект тӑратнӑ, грант ҫӗнсе илнӗ.
Проекта Хӗрлӗ Чутай районӗнче ҫуралса ӳснӗ Алексей Логиновпа Иван Индряков Совет Союзӗн Паттӑрӗсене тата ҫак районта кун ҫути курнӑ пӗрремӗш ракетчиксене — Алексей Захаров, Иван Коннов тата Степан Плисов халалланӑ. Грантпа усӑ курса «Наши земляки-первые ракетчики Чувашии» (чӑв. Пирӗн ентешсем — Чӑвашри пӗрремӗш ракетчиксем), Иван Индряковпа Алексей Логинов кун-ҫулне сӑнлакан брошюрӑсем пичетленӗ, темиҫе районта вырӑнти артистсемпе хатӗрленӗ патриотикӑлла концерт программипе сцена ҫине тухнӑ. Концертне ятарлӑ диск ҫине ҫырса пичетленӗ. Асӑннӑ паттӑрсем — Индряков та, Логинов та — пуш уйӑхӗнче ҫуралнӑ: Захаров 5-мӗшӗнче 100 ҫул тултарнӑ, Иван Коннов ракетчик вара пушӑн 17-мӗшӗнче пурӑннӑ пулсан 100 ҫул тултарнӑ пулӗччӗ.
Шӑпах ҫавӑнпа ӗнер хӑнасем районти музей залне пуҫтарӑннӑ.
«Эпӗ пӗчӗкҫӗ чӑваш» видеосӑвӑсен конкурсӗ ҫур ҫула ҫитрӗ: тата тепӗр уйӑхран вӑл хӑйӗн ӗҫне вӗҫлесе ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртма тытӑнӗ. Кашни номинацире — вӗсем пӗтӗмпе ҫиччӗ — лайӑх, ҫӗнтерӳҫӗсем шутне кӗме пултаракан ӗҫсем пур. Куракансем кӑмӑлласа пӑхакан видеосем те сахал мар. Ҫӗрпӳ районӗнчи Сӑнав поселокӗнчи Настя Федорова, Ямашри Филимоновсем, Ӗпхӳ хӗрачи Анна Михайлова, Комсомольски тӑрӑхӗнчи Аслӑ Чурачӑк ачи Сергей Лукиянов куравсем шучӗпе малтисен шутӗнче пыраҫҫӗ. Халӑх вӗсене юратса пӑхать.
Ҫавӑн пекех конкурса ӗнер чи пӗчӗк хӗрача Ульяна Михеева калакан «Параппан» сӑвӑ ҫитрӗ. Ульяна 3 ҫулта, Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Мӑн Этменти вӑтам шкул ҫумӗнчи ача пахчине ҫӳрет. Унӑн воспитателӗнчен Лина Паркинӑран килнӗ ҫак ӗҫ шӑпах 50-мӗш пулчӗ. Ку конкурса Хӗрлӗ Чутайсем питӗ хастар хутшӑнаҫҫӗ, вӗсене уйрӑммӑн тав тӑвас килет.
Аса илтерӗпӗр, конкурс ака уйӑхӗн вунпиллӗкӗмӗшӗччен пырать. Ӑна Чӑваш чӗлхин инҫет вӗренӳ центрӗ, Чӑваш халӑх сайчӗ тата Чӑваш наци конгресӗ ирттереҫҫӗ.
Пӗчӗк Ксюша мӗн ҫуралнӑранпах пурнӑҫшӑн кӗрешет. Йӗкӗреш хӑраххи ҫуралнӑ чухне вилнӗ. Ксюша, 950 грамм пулнӑскер, реанимацире икӗ уйӑх выртнӑ.
Пульницӑран тухсан та ачана ҫӑмӑл килмен. Халӗ вӑл тантӑшӗсене хӑваласа ҫитнӗ. Анчах калаҫаймасть вӑл. Унашкал чире Раҫҫейри темиҫе клиникӑра сиплеҫҫӗ. Вӗсенчен пӗри — Йошкар-Олара. Унта Ксюшӑна ака уйӑхӗнче йышӑнӗҫ. Сиплев курсӗ валли 75 пин тенкӗ кирлӗ.
Ксюшӑна кашниех пулӑшма пултарать. 3434 номер ҫине «ВЕРА… КСЮША» тесе ҫырса ямалла. Пӑнчӑсем вырӑнне куҫарма палӑртнӑ укҫа хисепне ҫырмалла. Ксюшӑна халалланӑ страницӑра та (http://itchudo.ru/pudova-kseniya) укҫа куҫарма май пур.
Ӗнер манпа Сергей Стекольщиков ҫыхӑнчӗ — пирӗн вулавӑшра вырнаҫнӑ пӗр хӗрача ҫырнӑ «Илленушкӑнь» сӑвӑн авторӗ унӑн ашшӗ иккен. Пӑхса илнӗ хыҫҫӑн ҫакӑ паллӑ пулчӗ: Анастасия Фёдорова ячӗпе ку сӑвӑ пирӗн пата 2009 ҫулта иртнӗ «Халап хапха тӑрринче...» литература конкурсне ҫитнӗ; сӑвӑ айӗнче ӑнлантарса пани те пур, «Cӑвва Стекольщиков Владимир Ильич (1958 ҫулта ҫуралнӑ) каласа панӑ халап тӑрӑх ҫырнӑ» тесе каланӑ. Ку Сергей, хайхи унӑн ывӑлӗ пулать иккен, вӑл каланӑ тӑрӑх ашшӗ ҫав сӑвва хӑйне валли 2002 ҫулта ҫырнӑ. Шел, те темиҫе ҫул манӑн хытӑ диск юрӑхсӑра тухнӑран ҫав сӑвва ярса панӑ ҫырӑва хальхи вӑхӑтра тупма май ҫук, вӑл пирӗн пата, Чӑваш халӑх сайтне, мӗнле килнине палӑртма йывӑр.
Сергей ашшӗ ҫырнӑ сӑвӑн оригиналӗпе те паллаштарчӗ:
Анастасия Фёдоровӑпа ҫыхӑннӑ хыҫҫӑн вӑл «эп нимӗн те пӗлместӗп, манран ыйтмасӑр тунӑ, Степанова Марина Михайловнӑран ыйтӑр» тесе хурав пачӗ. Чӑн та, Элӗк районӗнчи Тавӑт вӑтам шкулӗнче чӑваш чӗлхине вӗрентекен унашкал педагог пур.
Нарӑс уйӑхӗн 29-мӗшӗнче Шупашкарти 2-мӗш гимназире чӑвашла лайӑх пӗлекенсен «Янравлӑ чӑваш чӗлхи» интеллектуаллӑ вӑйӑ-конкурс иртрӗ. Конкурса хула шкулӗсенчи 4, 5, 6-мӗш класри ачасем хутшӑнчӗҫ.
Вӑйӑ 4 станципе иртрӗ: «Омонимсем», «Чӑвашсен паллӑ ҫыннисем», «Ваттисен сӑмахӗсем», «Ӗҫлӗ ҫын — телейлӗ ҫын». Станцисенче ачасем компьютерпа усӑ курса йӗркеленӗ вӑййа интересленсех вылярӗҫ, омонимсене аван пӗлнине кӑтартрӗҫ, чапа тухнӑ ентешӗмӗрсем ҫинчен ыйтусене хуравларӗҫ, ӗҫпе ҫыхӑннӑ ваттисен сӑмахӗсене аса илчӗҫ, чӑвашла сӑвва илемлӗ вуласа пама пултарчӗҫ.
Хула шкулӗсенче вӗренекен ачасен пӗлӳ шайне жюри лайӑх паллӑсемпе хакларӗ, грамотӑсем парса хавхалантарчӗ. Вӑйӑ ачасене те вӗрентекенсене те питӗ килӗшрӗ.
Шупашкар районӗнчи Чӑрӑшкассинчи пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкул районта кӑна мар, республикӑра та хисеплисенчен пӗри тесен те йӑнӑш мар. Ку вӗренӳ заведенине пуҫланса кайнӑранпа виҫӗ пуҫлӑх ертсе пынӑ: Владимир Алангов, Виталий Елизаров. 2003 ҫултанпа директор пулса Ирина Гаврилова ертсе пырать.
Чӑрӑшкасси шкулӗ пӗлтӗрхи раштавран тытӑнса Л.В. Пучков ячӗпе хисепленме тытӑннине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.
«Тӑван чӗлхе хисепӗ, сумӗ ӳстӗр тесе» район, республика шайӗсенчи тӗрлӗ конкурса, олимпиадӑна хутшӑнсах тӑни пирки пӗлтереҫҫӗ унтисем. 10-мӗш класри Анна Серебрякова, 11-мӗшӗнчи Ксения Родионова И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑван патшалӑх педагогика университечӗ Ӗҫ ҫыннин ҫулталӑкне тата Тӑван чӗлхе кунӗ тӗлне ирттернӗ олимпиадӑра, акӑ, иккӗшӗ те иккӗмӗш вырӑнсене йышӑннӑ.
Республикӑра нумаях пулмасть «Ачалӑх ячӗпе, ачалӑхшӑн» ыркӑмӑллӑх марафонӗ старт илнӗ. Унтанпа пухмач пуянланма тытӑннӑ ӗнтӗ.
Пухмача Шупашкар ҫыннисем тата кунти предприятисем ытларах укҫа хывнӑ – икҫӗр пин тенкӗ ытла. Вӑрнар, Елчӗк, Йӗпреҫ районӗсем, Ҫӗнӗ Шупашкар хули те хастарлӑхӗпе палӑрнӑ.
Ырӑ кӑмӑллӑ ҫынсем айккинче юлманнипе нумай ачаллӑ тата сахал тупӑшлӑ ҫемьесем ҫулсеренех пулӑшӑва тивӗҫеҫҫӗ. Укҫа-тенкӗ сусӑрсене воспитани паракан ашшӗ-амӑшӗ валли те каять. Шкулсемпе интернатсене вара ҫӗнӗ сӗтел-пуканпа, теттесемпе, кӗнекесемпе тивӗҫтереҫҫӗ. Укҫа-тенке хӑш район-хулара пухнӑ — ҫавӑнтах усӑ кураҫҫӗ. Хальлӗхе марафонра 1 миллион та 600 пин тенкӗ ытла пухнӑ.
Либерал-демократсен партине ертсе пыракан Владимир Жириновский наци территорийӗсенчи шкулсенче вырӑссене вырӑнти чӗлхене вӗрентмелле мар тесе каланӑ.
Хӑйӗн шухӑшне вӑл вырӑс халӑхне «привилеги» кӳрессипе ӑнлантармасть-мӗн. Владимир Жириновский «вырӑссене хӳтӗлемелле», — тесе шухӑшлать. РЛДП ертӳҫи: «Раҫҫей ҫыннисене хӑйсен территорийӗнче пӗр чӗлхе кӑна вӗренмелли правӑна хӳтӗлемелле», «Пирӗн ҫынна наци территорийӗн — Мӑкшӑ Республикин, Чӑваш Енӗн (ун пеккисем пирӗн 33 регион) чӗлхине вӗренме хистемелле мар», — тенӗ.
Политик шучӗпе, 10 ҫулхи ачана тӑватӑ чӗлхе — вырӑслине, вырӑнтине тата икӗ ют чӗлхене — вӗренме ытла та йывӑр. Ҫапла пӗтӗмлетӳ патне вӑл хай «лингвист, филолог, тюрколог, литературовед» пулнӑран пырса тухнӑ-мӗн.
Владимир Жириновский Конституцине «вырӑс халӑхӗ» ӑнлав кӗртес шухӑшлӑ. Ҫӗршывӑн тӗп саккунӗн преамбули ҫапла майпа «эпир — вырӑс тата ытти халӑхсем» тенинчен пуҫланмалла имӗш.
Хӑш-пӗр ялти шкулсене хупасси пирки сас-хура тухсан ЧР Вӗренӳ министерстви ӑна уҫӑмлатнӑ. Ведомство умӗнче пачах урӑх тӗллев тӑрать-мӗн: ачасене пахалӑхлӑ пӗлӳпе тивӗҫтересси.
Республикӑра 30-50 ача вӗренекен шкулсем пур. Вӗрентекенсем темиҫе предмета ертсе пыраҫҫӗ. Хӑш-пӗр пӳлӗмре икӗ класс ларать. Министерство шухӑшӗпе, ача кун пек лайӑх пӗлӳ илеймест. Мониторинг кӑтартнӑ тӑрӑх, кунашкал шкулсенчи ачасем ППЭ япӑхрах тытаҫҫӗ.
Ҫапах ведомство хӑш-пӗр шкула хупассине пӗлтернӗ. Тӗрлӗ вариант пӑхса тухаҫҫӗ-ха. Ведомство пӗлтернӗ тӑрӑх, ку ӗҫе тӗп тӗллев тесе палӑртмасть.
Шупашкарти пӗр шкулта ачисене мӗн ҫитернине ашшӗ-амӑшӗ тӗрӗсленӗ. 37-мӗш шкула ашшӗ-амӑшӗн, Шупашкар хула администрацийӗн вӗренӳ управленийӗн специалисчӗсен делегацийӗ ҫитнӗ.
Аслисем ачасем валли хатӗрленӗ апата тутанса пӑхнӑ. Тутлӑ пулнине палӑртнӑ вӗсем. Сӑмах май, унта 938 ача ӑс пухать.
Шкулти апатланӑшра Роспотребнадзор ҫирӗплетнӗ менюна пӑхӑнса пӗҫереҫҫӗ. Ирхи тата кӑнтӑрлахи апата икӗ вариантпа сӗнеҫҫӗ. Ачасен 67 проценчӗ ирӗклӗ менюна суйлать-мӗн.
Аса илтерер: кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен ирхи тата каҫхи комплекслӑ апатӑн хакӗ 15 процент хӑпарнӑ.
+17.3 °C