Чӑваш Ен Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 75 ҫул ҫитнине хатӗрленет. Ҫав тӗле туса ирттермелли ӗҫсен планне республикӑн Министрсен Кабинечӗн йышӑнӑвӗпе ҫирӗплетнӗ.
Унта палӑртнӑ тӗп тӗллевсене асӑннӑ. Ҫав шутра — вӑрҫа хутшӑннӑ салтаксем патне ҫитсе вӗсен ҫурт-йӗр условийӗпе паллашасси, вӗсене тата тӑлӑх салтак арӑмӗсене социаллӑ пулӑшу кӳресси. Ҫурт-йӗр япӑххисене укҫа-тенкӗ уйӑрса пулӑшасшӑн. Ватӑсене тухтӑрсем диспансеризаци витӗр кӑларассине те программӑна кӗртнӗ.
Совет Союзӗн Геройӗсен тата Мухтав орденӗн тулли кавалерӗсен ячӗсене асра тытас тӗллевпе тӗрлӗ ӗҫ туса ирттересшӗн. Ҫав шутра — палӑксене йӗркелесе ҫӗнетесси те.
Тӑван ҫершывӑн аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 75 ҫул ҫитнине халалласа культурӑпа массӑллӑ мероприяти те нумай иртӗ.
Тутарстанри Пӑва районӗнчи Чӑваш наципе культура центрӗн канашлӑвӗнче вӑл тӑрӑхри Чӑваш Киштек ялӗнче 1889 ҫулта ҫуралнӑ Георгий Савандеева хисеп туса асӑну хами уҫасшӑн. Йӑхташӑмӑр ҫуралнӑранпа килес ҫул 130 ҫул ҫитет.
Георгий Савандеев Пӗрремӗш тӗнче вӑрҫине хутшӑннӑ. Тухӑҫ фрончӗн Реввоенсовет политотделӗнчи чӑваш уйрӑмне ертсе пынӑ. Чӗмпӗр губкомӗнче педагогсен канашӗн председателӗ пулнӑ. 1921 ҫулхи пуш уйӑхӗнчен пуҫласа юпа уйӑхӗччен Чӑваш облаҫӗн РКП(б) комитетӗнче яваплӑ ҫыруҫӑ пулнӑ. «Ҫӗнӗ пурнӑҫ» хаҫат редакторӗнче тӑрӑшнӑ. 1937 ҫулта репрессие лекнӗ.
«Палӑклӑх пухӑнсан – бюстне те уҫма пулать», — ӗмӗтленеҫҫӗ Тутарстанри хастар чӑвашсем. Вӗсен шухӑш-кӑмӑлӗпе «Сувар» хаҫат редакторӗ Константин Малышев та килӗшнӗ.
Иосиф Сталина (унӑн чӑн хушамачӗ — Джугашвили) хисеп туса палӑк лартасшӑн. Ҫук, Чӑваш Енре мар. Ҫӗнҫӗпӗр хулинче.
1924 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗн 21-мӗшенчен пуҫласа 1953 ҫулхи пуш уйӑхӗн 5-мӗшӗччен Совет патшалӑхне ертсе пынӑ ҫын — Совет Союзӗн маршалӗ (1943 ҫулта ҫак ята панӑ), генералиссимусӗ (1945 ҫулта).
Иосиф Сталина хисепленине палӑртса палӑк лартма шухӑшланисем — Ҫӗнҫӗпӗрти коммунистсем. Вырӑнти хастарсем сӗннине хула влаҫӗсем ырламан иккен. Ҫавӑн хыҫҫӑн Раҫҫей Федерацийӗн Коммунистсен партийӗн обкомӗ палӑк лартас шухӑшлисене майлӑ пулнӑ. Палӑка ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗ тӗлне РФКП Ҫӗнӗ Шупашкар обкомӗ умӗнче уҫасшӑн. Ӑна тума коммунистсем хайсен укҫине кӑларса хума палӑртаҫҫӗ. Палӑк патне хурал тӑраттарма пултарасси пирки те сӑмах тухнӑ.
Чӑваш Енӗн делегацийӗ Тутарстанра пулнӑ. Сумлӑ йыш мухтавлӑ ентешӗмӗр, тӑван халӑхӑмӑра ҫутта кӑларнӑ Иван Яковлев ҫуралнӑранпа 170 ҫул ҫитнине халалласа унӑн тӑван ҫӗрӗ ҫинче ирттернӗ астӑвӑм кунне хутшӑннӑ.
Чӑваш Енрен кайнӑ делегацире Чӑваш Енӗн культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министрӗн ҫумӗ Елена Чернова, Чӑваш Енри халӑхсен ассамблейин ертӳҫи Лев Кураков, Чӑваш Енри Халӑхсен туслӑхӗн ҫурчӗн пуҫлӑхӗ Алексей Иванов, «Чӑвашкино» тата электрон документацин архивӗн ӗҫченӗсем, общество пӗрлешӗвӗсен пайташӗсем, республикӑри МИХсенче тӑрӑшакансем пулнӑ.
Хӑнасене Тутарстанри Теччӗ райоӗн культура пайӗн пуҫлӑхӗ, Кӑнна Кушки ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Сергей Гаврилов, Кӑнна Кушкинчи Иван Яковлев музейӗн ертӳҫи Алексей Пыркин, Теччӗ районӗнчи чӑвашсен наципе культура центрӗн ертӳҫи Володар Тимофеев, ял ҫыннисем ӑшшӑн кӗтсе илнӗ.
Иван Яковлева асӑнса митинг иртнӗ, унӑн палӑкӗ патне чечек хунӑ.
Паян, юпа уйӑхӗн 26-мӗшӗнче, IV ялти кинофестиваль вӗҫленет. Пилӗк кунлӑх кӑҫалхи мероприятие тӑван халӑхӑмӑра ҫутта кӑларнӑ Иван Яковлев ҫуралнӑранпа 170 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Чӑваш Енӗн Культура министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, фестивале темиҫе вырӑнта йӗркеленӗ. Савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура ӑна юпа уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Пархикассинчи информаципе культура центрӗнче уҫнӑ.
Ун хыҫҫӑн киномобиль ытти района ҫул тытнӑ. Етӗрне районӗнчи Хучашри пӗтӗмӗшле тӗп пӗлӳ паракан шкулта, Элӗк районӗнчи Юнтапари ифнормаципе культура центрӗнче, Муркаш районӗнчи Калайкассинчи А.Г. Николаев ячӗллӗ вӑтам шкулта пулса кино кӑтартнӑ.
Ктнофестиваль вӑхӑтӗнче «Мое чувашское дело» тата «И.Я. Яковлев ҫамрӑксен чӗринче» документлӑ фильмсене кӑтартнӑ. Вӗсене «Чӑвашкино» киностудире тата электрон документацин архивӗнче хатӗрленӗ.
Паян, чӑваш алфавичӗ йӗркеленӗ, чӑваш ялӗсенче шкулсем уҫнӑ Иван Яковлев вилнӗ кун, унӑн Шупашкарти Наци вулавӑшӗ умӗнче вырнаҫнӑ палӑкӗ умӗнче Асӑну кунӗ иртрэнӗ. Мероприятие чӑваш халӑх поэчӗ Валери Туркай ертсе пынӑ.
Вӑл чӑваш ывӑл-хӗрӗ Иван Яковлев, Константин Иванов, Ҫеҫпӗл Мишши, Петӗр Хусанкай палӑкӗсем патне вӗсен ҫуралнӑ тата ҫут тӗнчерен уйрӑлнӑ кунӗсенче чечек ҫыххисем пырса хурсан ҫав халӑх — вилӗмсӗр тесе каланӑ.
Чечек хума республикӑн культура министрӗ Константин Яковлев, Чӑваш наци конгресӗн президенчӗ Николай Угаслов, Сӗнтӗрвӑрри епископӗ, Шупашкар епархийӗн викарийӗ Игнатий, ЧР Патшалӑх Канашӗн депутачӗ, И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн ректорӗ Владимир Иванов, Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑвашсен наципе культура автономийӗн ертӳҫи Олег Мустаев, ЧР Профессионал писательсен союзӗн ертӳҫи, «Хыпар» хаҫат редакторӗн ҫумӗ Геннадий Максимов хутшӑннӑ.
Ҫӗркаҫ, 19 сехет тӗлӗнче, Шупашкар районӗнчи Мӑн Карачура патӗнче хӑрушла инкек пулнине, унпа ҫыхӑннӑ хыпарсене Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтерсех тӑчӗ. Аса илтерер, Чӑваш Енӗн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче 12 ҫын вилнине малтан пӗлтерчӗҫ, тепӗр пӗр-ик сехетрен хыпара ҫӗнетрӗҫ. Вилнисен шучӗ, Турра шӗкӗр, пӗр ҫын сахалраххи палӑрчӗ. Усал хыпар федерацин телекуравӗ тӑрӑх хӑвӑрт сарӑлчӗ.
Паян Чӑваш Енре хурлану кунӗ тесе пӗлтерчӗҫ, вилнисен тата аманнисен ҫемйисене укҫан пулӑшма йышӑнчӗҫ. Паллӑ ӗнтӗ, нимле кӗмӗл те хуйха сиреймӗ. Анчах шута хуни пӗрех паха. Ҫӗнӗ Шупашкарта вара хурланнине палӑртса ҫветтуй Улатимӗр кнеҫ палӑкӗ умне чечек хунӑ. Тӳре-шара та, ахаль ҫынсем те, чиркӳре ӗҫлекенсем те.
Историе аса илсен, сӑмах май, ҫакна та палӑртмалла: Улатимӗр кнеҫ пирӗн асаттесене — пӑлхарсене — хирӗҫ темиҫе хут та вӑрҫӑпа тухнӑ. Тӑван халӑхӑмӑрӑн кун-ҫулне сума сӑвакансенчен хӑшӗсем шухӑшланӑ тӑрӑх, Улатимӗр кнеҫ палӑкӗ умне чечек хуни вырӑнлах мар.
Паян, юпа уйӑхӗн 10-мӗшӗнче, Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗн «Мерчен» юрӑ-кӗвӗ залӗнче «Филипп Лукин – мастер песенной лирики» (чӑв. Филипп Лукин — юрӑ лирикин ӑсти) астӑвӑм каҫӗ иртмелле. Ӑна Филипп Лукин ҫуралнӑранпа 105 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Филипп Миронович Лукина чӑвашсен профессилле музыкине пуҫараканӗсенчен тата аталантараканӗсенчен пӗри тесе хаклаҫҫӗ. Пултаруллӑ музыкант, композитор, дирижер, общество ӗҫченӗ тата педагогӑн вӗренекенӗсем Раҫҫейпе Чӑваш Енӗн музыка культурине илем кӳнӗ тесе пӗлтерет ЧР Культура министерстви.
Астӑвӑм каҫӗ паян Наци вулавӑшӗнчи 4-мӗш хутра 14 сехетре пуҫланать. Ҫитсе курас текенсене унта пурне те йыхравлаҫҫӗ.
Юбилея халалласа ҫу уйӑхӗн 29-мӗшӗнче Красноармейски районӗнчи Чатукассинчи кану центрӗнче «Песней порадуем друзей» (чӑв. Юлташсене юрӑпа савӑнтарар) хӑй тӗллӗн вӗреннӗ хор ушкӑнӗсен фестивалӗ иртнине эпир пӗлтернӗччӗ.
Ҫӗрпӳ районӗнчи культура аталанӑвӗпе вулавӑш центрӗнче хайлав хитре вулакансен ӑмӑртӑвӗ иртнӗ. «Упрар тӑван чӗлхемӗре» ят панӑскере Иван Андреев чӑваш чӗлхин тӗпчевҫи ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Иван Андреевич, сӑмах май каласан, 1928-мӗш ҫулхи ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗнче Чӑваш Республикинчи Элӗк районӗнчи Хитекушкӑнь ялӗнче ҫуралнӑ. 2011 ҫулхи раштав уйӑхӗн 31-мӗшӗнче чӗри тапма чарӑннӑ.
Конкурса 7-8-мӗш классенче вӗренекен районти ачасем хутшӑннӑ. Ӑмӑртӑва уҫнӑ ҫӗре хутшӑннӑ район администрацийӗн вӗренӳ тата социаллӑ аталану пайӗн методисчӗ Марина Викторова оратор ӑсталӑхӗ пурнӑҫра кирлӗ ӳнер тесе палӑртнӑ.
Конкурса 4 номинаципе: «Тӑван ҫӗр-шыв», «Чӑваш чӗлхи», «Ҫемье», «Туслӑх» — ирттернӗ.
Паян, авӑн уйӑхӗн 14-мӗшӗнче, Иоаким Максимов-Кошкинский вил тӑпри ҫине чечек хунӑ. Чӑвашсен профессилле театрӗн йӗркелӳҫине, «Чувашкино» киностудие уҫаканне, драматурга, тӑлмача, актера, театрпа кино режиссерне, общество деятельне, театр педагогне, Чӑваш АССРӗн халӑх артистне, РСФСР искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченне хисеп туса К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑвал патшалӑх академи драма театрӗн артисчӗсем, Чӑваш Енӗн электрон тата кинодокументацин патшалӑх архивӗн ӗҫченӗсем, журналистсем пуҫтарӑннӑ.
Астӑвӑм митингне театрӑн илемлӗх ертӳҫи, СССР халӑх артисчӗ Валерий Яковлев уҫнӑ. Иоаким Максимов-Кошкинскийӗн сумлӑ ӗҫне вӑл пысӑка хурса хакланӑ, унӑн пархатарлӑ ӗҫне тивӗҫлипе малалла тӑсмаллине палӑртнӑ.
+17.3 °C