Паян Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗ Стихван Шавли поэт тата куҫаруҫӑ ҫуралнӑранпа 110 ҫул ҫитнине халалласа ҫавра сӗтел ирттерчӗ. Ырӑ йӑлана малалла тӑсса мероприятие вулавӑш хӑйӗн Ютубри каналӗнче тӳрӗ эфирта кӑтартрӗ.
Калаҫӑва Юрий Артемьев литературовед, филологи наукисен докторӗ тата Чӑваш Республикин искусствисен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, ҫыравҫӑ тата драматург, «Тӑван Атӑл» журналӑн редакторӗ Арсений Тарасов хутшӑнчӗҫ.
Стихван Шавли обкома ҫӳреме юратман, ҫавна май вӑл, тен, нумай ҫухатнӑ та пулӗ. Ҫак шухӑша та асӑнса хӑварчӗ Юрий Артемьев. «Шавлисем пирӗн литературӑн меккисем, вӑл юпасем нихҫан та ҫӗрмеҫҫӗ», — терӗ Арсений Тарасов.
1976 ҫулта ҫӗре кӗнӗ поэт. «Вӑл пӗтӗм пурнӑҫне, талантне чӑваш чӗлхи пурӑнтӑр, аталантӑр тесе пӗтӗм вӑйне ҫитернӗ таран пултарулӑхӗпе, гражданлӑхӗпе, публицистла хӑюлӑхӗпе май килнӗ таран тунӑ», — палӑртрӗ Юрий Артемьев.
Шавли пек ятсене пропагаландӑламаллах, манӑҫма памалла мар. Ҫак шухӑша палӑртрӗҫ ҫавра сӗтеле хутшӑннӑ хӑнасем.
Авӑн уйӑхӗн 15-мӗшӗнче Стихван Шавли чӑваш ҫыравҫи ҫуралнӑранпа 110 ҫул ҫитет. Юбилей ячӗпе Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗнче онлайн мелпе «Стихван Шавлы: грани творчества» (чӑв. Стихван Шавли: нумай енлӗ пултарулӑх) ҫавра сӗтел иртӗ.
Ҫыравҫӑн малтанхи хайлавӗсем 1931 ҫулта Самарӑри «Пӑр тапранчӗ» альманахра пичетленнӗ, 1941 ҫулта «Малтанхи аслати» сӑвӑсен кӗнеки пичетленнӗ. Пулас ҫыравҫӑ Самар облаҫӗн Шӑнтал районӗнчи Чулҫырмара ҫуралнӑ.
Стихван Шавли вырӑс ҫыравҫисен: А. Пушкинӑн, Ю. Лермонтовӑн, Н. Ершовӑн, Т. Шевченкон тата ыттисен – сӑввисене чӑвашла куҫарнӑ.
Ҫавра сӗтеле Юрий Артемьев литературовед тата филологи наукисен докторӗ, Арсений Тарасов журналист хутшӑнӗҫ. Ҫавра сӗтеле Наци вулавӑшӗн Youtube-каналта трансляцилӗҫ. Вӑл 10 сехетре пуҫланӗ.
Ӗнер, авӑн уйӑхӗн 10-мӗшӗнче, Севастополь хулинче чӑваш ҫыннине асӑнса хисеп хӑми уҫнӑ. Ҫав ятпа унта савӑнӑҫлӑ митинг иртнӗ. Хулари 10-мӗш гимназин ҫине вырнаҫтарнӑ мемориал хӑмине Чӑваш Енре ҫуралнӑ Мирон Ефимова халалланӑ. Вӑл — Совет Союзӗн Геройӗ.
Аса илтерер: Мирон Ефимович 1915 ҫулта Элӗк районӗнчи Самушка ялӗнче ҫуралнӑ. Вырӑс Сурӑмӗнчи тата Элӗкри шкулсенче вӗреннӗ, Шупашкарти педагогика институтне пӗтернӗ, учитель пулса ӗҫленӗ.
Комсомол путевкипе Мирон Ефимов Ейскри ҫар авиаци училищинче вӗреннӗскер летчик-истребитель пулса тӑнӑ. Икӗ хут Хӗрлӗ ялав орденне тивӗҫнӗ. 1942 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗнче ӑна «Совет Союзӗн Геройӗ» ят панӑ.
1961 ҫултан отставкӑна кайсан Мускав хулинче пурӑннӑ. Пурӑннӑ чухнех Крымра тата Севастопольте Мирон Ефимов подполковник ячӗпе палӑксем лартнӑ, 10-мӗш гимназие ун ячӗпе панӑ.
Сӑр тата Хусан хӳтӗлев чиккисене чавнӑранпа 80 ҫул ҫитет. Ҫавна май Чӑваш Енре медаль ҫирӗплетме палӑртнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер: вӑл патшалӑх наградисен йышне кӗмӗ, хавхалантармалли ҫеҫ пулӗ. Хушу проектне ҫурла уйӑхӗнче Чӑваш Енри нормативлӑ актсен порталӗнче пичетленӗччӗ.
Паян Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев хушу кӑларнӑ.
ЧР Министрсен Кабинечӗн астӑвӑм медалӗн эскизне хатӗрлес енӗпе конкурс ирттермелле. Медале хатӗрлеме хыснаран хушма укҫа уйӑрма тивӗ.
Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 75 ҫул ҫитнине халалласа тӗпе хурса «Советская Чувашия» хаҫат «Этот день мы приближали, как могли» (чӑв. Ҫак куна эпир май килнӗ таран ҫывхартнӑ) викторина ирттерессине эпир пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер: пултарулӑх ӑмӑртӑвӗн авторӗ тата йӗркелӳҫи — журналист, Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Александр Вражкин.
Республика историйӗпе шкул ачисенчен пуҫласа 80 ҫулхи ватӑсеп таранах кӑсӑкланни палӑрнӑ. Пуринчен чӑтӑмли тесе хаҫатҫӑсем Вӑрнар районӗнче пурӑнакан Роза Алексеева пенсионер тесе пӗлтернӗ. Вӑл хаҫат подшивкисене тӗплӗн тишкернӗ. Конкурсра пурӗ 18 ҫӗнтерӳҫӗ пулнӑ. Ҫав шутра пӗр тӑван Архиповсем те, Юрийпе Наталия, пур.
Ӗнер, ҫурла уйӑхӗн 27-мӗшӗнче, Чӑваш АССР тава тивӗҫлӗ художникӗ, РСФСР культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, К.С. Станиславский ячӗллӗ патшалӑх премийӗн лауреачӗ Владимир Мазанов ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнӗ.
Пулас художник 1920 ҫулта Дон ҫинчи Ростов хулинче ҫуралнӑ, Горький (хальхи — Чулхула) хулинчи ӳнер училищинче вӗреннӗ. Асӑннӑ хулара пӗр вӑхӑт оперӑпа балет театрӗнче художник-декоратор пулса тӑрӑшнӑ. Кайран Шупашкарти театрсенче художникра ӗҫленӗ.
1966 ҫулта ӑна Шупашкарти Вырӑс драма театрӗн тӗп художникӗ пулма шаннӑ. 1970-1982 ҫулсенче Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче тӗп художникра театрта тимленӗ. Вӑл ҫӗршыври тата республикӑри тӗрлӗ курава хастар хутшӑннӑ.
Ҫурла уйӑхӗ сумлӑ ҫынсен юбилейӗсемпе пуян. Вӗсем хушшинче халӗ пурӑнаканнисем те, пирӗнтен уйрӑлнисем те пур. Кун пирки Чӑваш Енри Профессионал ҫыравҫӑсен правленийӗн ертӳҫи Лидия Филиппова писательсен мессенджерсенчен пӗринчи ушкӑнӗнче аса илтернӗ.
Сӑмахран, Борис Чиндыков ҫыравҫӑ, сӑвӑҫ, драматург тата куҫаруҫӑ ҫурла уйӑхӗн 1-мӗшӗнче, Геннадий Дегтярёв чӗлхеҫӗ ҫурла уйӑхӗн 2-мӗшӗнче 60 ҫул тултарнӑ. Геннадий Атрашкин ҫыравҫӑ ҫурлан 9-мӗшӗнче 60 ҫул, Александр Ильин сӑвӑҫ ҫурлан 16-мӗшӗнче 75 ҫул, Левтина Марье ҫыравҫӑ ҫурлан 22-мӗшӗнче 75 ҫул, Петӗр Яккусен сӑвӑҫ тата чӗлхеҫӗ ҫурла уйӑхӗн 26-мӗшӗнче 70 ҫул тултарӗҫ.
Степан Лашман чӑваш ҫыравҫи, сӑвӑҫи, драматургӗ ҫуралнӑранпа ыран, ҫурла уйӑхӗн 6-мӗшӗнче, 125 ҫул ҫитӗ. Василий Андреев (01.08.1960-05.05.2002) чӑваш чӗлхи тӗпчевҫи, филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ ҫуралнӑранпа ҫурлан 1-мӗшӗнче 60 ҫул пулнӑ.
Чӑваш Енри Профессионал писательсен союзӗн правленийӗн ертӳҫи Лидия Филиппова Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнӗ кун, ҫӗртме уйӑхӗн 24-мӗшӗнче, Шупашкарти Богдан Хмельницкий урамӗнчи ҫӑва ҫинче пулнине аса илсе Фейсбукра ҫырнӑ.
«Темшӗн чун туртрӗ», — тенӗ вӑл. Журналист тата публицист республика аталанӑвӗнче йӗр хӑварнӑ ҫынсен вил тӑприсем ҫинче пулнӑ. Даниил Эльмен патне те ҫитнӗ.
Даниил Эльмен Хусанта национальноҫсен ӗҫӗсен Халӑх комиссариачӗн чӑвашсен уйрӑмӗн пуҫлӑхӗнче тата «Канаш» хаҫат редакторӗнче ӗҫленӗ. Юлташӗсемпе пӗрле вӑл Чӑваш ӗҫ коммунине тӑвассишӗн тӑрӑшнӑ. Каярах Чӑваш автономи облаҫӗн ревкомӗн пуҫлӑхӗ пулнӑ.
Лидия Филиппова журналиста Эльмен сӑнӳкерчӗкӗ чӗрмеленсе пӗтни тӗлӗнтернӗ. Паянхи-ӗнерхи чӗрӗк мар тесе пӗтӗмлетнӗ вӑл. Тата журналист Республика кунӗнче Эльмен вил тӑпри ҫине никам та чечек хуманнинчен тӗлӗннӗ.
Паян «Россия 1» (чӑв. Раҫҫей 1) ирхи 9 сехет те 30 минутра Галина Изратова ӳнерҫӗне халалланӑ фильм эфира тухнӑ.
«Илемлӗ ҫынччӗ Галя. Черчен чунлӑ чечен хӗрарӑмччӗ. Унӑн тӑмран, кӗҫҫерен, пусмаран ӑсталанà кӗлеткисем ытла та селӗмччӗ – чӗм вӗрсе кӗртетчӗ тейӗн вӗсене маҫтӑр...», – тесе ҫырнӑ Фейсбукра Марина Карягина тележурналист, сценарист.
«Халӑх хӗрӗ» ярӑмри фильма пӑхма сӗнетӗп. Ӑна Чӑваш художникӗсен союзӗн пайташӗ Галина Изратова ӳнерҫӗ пурнӑҫран вӑхӑтсӑр уйрӑлса кайнӑранпа 3 ҫул ҫитнине асӑнса хатӗрлес терӗм», – пӗлтернӗ чӑваш тӗнчинчи пултаруллӑ та кӑсӑклӑ ҫынсемпе паллаштаракан тележурналист.
Галина Изратова Елчӗк районӗнчи Кавалта ҫуралнӑ. Галинӑн аппӑшӗ Татьяна Шаркова та – ӳнерҫӗ, ЧР культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ.
Галина Васильевна хӑйӗн пуканийӗсене тӑмран, кӗҫҫерен, ҫӗтӗкрен, йывӑҫран тунӑ. Вӗсем чунлӑ-юнлӑ тейӗн пулса тухнӑ. Ӑста пурнӑҫран йывӑр чире пула уйрӑлнӑ.
Тӑван халӑхӑмӑра ҫутта кӑлараканӗн, Чӗмпӗрти чӑваш шкулне уҫнӑ, чӑвашла букварь хатӗрленӗ Иван Яковлевӑн хӗрӗ Лидия чӑвашла ҫырнӑ. Кун пирки Станислав Убасси журналист, блогер Фейсбукри хӑйӗн страницинче паян хыпарланӑ.
Иван Яковлевӑн виҫӗ ачинчен (вӗсем – Алексей, Лидия, Николай) пӗри, маларах асӑннӑ Лидия, 12 чӗлхепе калаҫнӑ, ҫав шутра вӑл ашшӗн чӗлхине те пӗлнӗ, чӑвашла ҫырнӑ.
Станислав Убасси Фейсбукри постра Любовь Пижанован «Ефремов и чуваши» статйи пирки асӑннӑ, ӑна вулама сӗннӗ.
Чи кӑсӑкли – Лидия Ивановнан лагерьте ҫырнӑ ҫырӑвӗсем упранса юлни. Вӗсене Иван Яковлевӑн ҫывӑх ҫыннисем Чӑваш патшалӑх университетне панӑ, халӗ ҫавсем унта тирпейлӗн упранаҫҫӗ.
Лидия Ивановна чӑвашла шӑрҫаланӑ ҫырусенчен пӗринче этем шӑпи пирки каланӑ. Шел те, ҫав ҫырӑвӑн чӑвашла варианчӗ пирӗнте ҫук. Этеме хуйхӑпа асап ҫӗлен пекех ҫавӑрса илни, телей вара хирти чечек пек пулни ҫинчен ҫырнӑ. Хӗвел пӑхсанах чечек савӑнать, анчах хуйхӑпа асап пуҫа устараҫҫӗ тенӗ.
+0.3 °C