Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче ӗҫлекен филологи енӗн ӑстаҫисем — чӗлхеҫӗсемпе сӑмахҫӑсем — И.Я. Яковлев ячӗллӗ педуниверситетри чӑваш уйрӑмӗн 1-мӗш курс студенчӗсене ӗҫлӗ тӗлпулӑва йыхравларӗҫ. Чӑваш чӗлхи кунне халалланӑ тӗлпулӑвӑн тӗллевӗ — студентсем хушшинче ӑслӑлӑх туртӑмлӗ ҫамрӑксене тупса палӑртасси, вӗсене тӗпчев ӗҫне явӑҫтарасси тата ӑсчах пулма хӑнӑхтарасси.
Институт ӗҫченӗсем пултаруллӑ яш-кӗрӗме Ӑслӑлӑх канашӗн пӳлӗмӗнче йышӑнчӗҫ. Кунтах чӗлхеҫӗсемпе сӑмахҫӑсен юлашки 3 ҫулта тухнӑ кӗнекисемпе кӑларӑмсен ятарлӑ куравӗпе паллашма май пулчӗ. Студентсем 50 томпа кӑларма палӑртнӑ сӑмахлӑх пуххин ҫӗнӗ кӑларӑмӗсемпе, 7 томлӑ ӑнлантару словарӗн 2 кӗнекипе, 2 томлӑ вырӑсла-чӑвашла словарьпе тата ытти ӑслӑлӑх ӗҫӗсемпе кӑсӑкланса паллашрӗҫ.
Институт директорӗ Юрий Исаев, чӗлхе тӗпчевҫисем Александр Кузнецов, Алевтина Долгова, Геннадий Дегтярёв, сӑмахлӑх тӗпчевҫисем Вячеслав Ендеровпа Надежда Ильина институт ӗҫӗ-хӗлӗпе, ӑслӑлӑх шыравӗнчи ҫитӗнӳсемпе йывӑрлӑхсем пирки каласа пачӗҫ.
Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче паян Пӗтӗм чӑваш диктантне ирттересси пирки черетлӗ лару иртрӗ. Унта ӗҫ епле пынине сӳтсе яврӗҫ тата хӑш-пӗр ҫӗнӗ шухӑшсене пӑхса тухрӗҫ.
И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университетӗнче пӗтӗмешле 300 ытла ҫын валли вырӑн йӗркелесшӗн, Чӑваш Республикин вӗренӳ институтӗнче — 250 ҫын валли. Ҫавӑн пекех, ҫырас кӑмӑллисем валли вырӑн ҫитмесен, Н.В. Никольский ячӗллӗ Шупашкарти педагогика колледжӗнче те аудиторисем уйӑрма палӑртнӑ. Диктант текстне вуламашкӑн пӗр 10 ҫын тупасшӑн, акан 21-мӗшӗнче вӗсемпе ятарлӑ заняти ирттерес шухӑшлӑ.
Ҫӗнӗ шухӑшсем те пулчӗҫ. Сӑмахран, диктант ҫырма лариччен аудитори умӗнче чӑваш халӑхӗн гимне, «Алрайн кайми аки-сухине» янратма сӗнчӗҫ. Кӑна ырларӗҫ, ҫавӑн пекех ҫыракансен пӳлӗмӗсенче Чӑваш Республикин ялавне те вырнаҫтарсан аван пулӗччӗ терӗҫ.
Ларӑва Чӑваш наци телерадиокомпанин директорӗ Александр Магарин та хутшӑнчӗ. Вӑл Пӗтӗм чӑваш диктантне наци радиовӗпе тата наци телевиденийӗпе итлеттерме тата кӑтартма шантарчӗ.
Ӗнер, акан 11-мӗшӗнче паллӑ чӑваш драматургӗ Николай Терентьевич Терентьев ҫут тӗнчерен уйрӑлса кайнӑ. Сывпуллашу ыран, 11 сехетре, Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче иртӗ.
Терентьев Николай Терентьевич 1925 ҫулхи акан 17-мӗшӗнче Канаш районӗнчи Кӑшнаруй ялӗнче ҫуралнӑ. А.В. Луначарский ячӗллӗ ГИТИСра чӑваш студинче, И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш паташлӑх педагогика институтӗнче, А.М. Горький ячӗллӗ Литература институтӗнче литераутра курсӗнче вӗреннӗ.
Николай Терентьевич пурӗ 50 ытла пьесӑпа сценарий ҫырнӑ. Вӗсене 15 чӗлхене куҫарнӑ — пушкӑртла, украинла, эстонла. Чи паллӑ ӗҫсем: «Ҫӗрпе хӗр», «Ҫӑлтӑрсем сӳнмеҫҫӗ», «Куккук ҫаплах авӑтать», «Кайри мала, хуркайӑксем», «Хумсем ҫырана ҫапаҫҫӗ», «Пушар лаши» тата ыттисем. Вӑл ҫырнӑ пьесӑсене Чӑваш Енри, ҫавӑн пекех Чӗмпӗр, Брянск, Барнаул облаҫӗсенчи театрсенче лартнӑ. Хӑш-пӗрисене Мускаври МХАТ-ра та кӑтартнӑ. «Сансӑр пурнӑҫ ҫук» пьесине вара ҫӗршывӑн 10 ытла хулинче лартнӑ.
Литературӑпа ӳнер тӗлӗшӗпе пысӑк ӗҫсем тунӑшӑн ӑна РСФСР тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ, Чӑваш Республикин халӑх ҫыравҫи, Чӑваш АССРӗн тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ хисеплӗ ятсене панӑ.
И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧППУн шкул умӗнхи, коррекци педагогики тата психологи факультетӗнче «Ӑслӑлах кунӗпе» килӗшӳллӗн регионсем хушшинче алла вылятса каламалли сӑвӑсен конкурсӗ иртнӗ.
Кӑҫал унта 32 конкурсҫӑ хутшӑннӑ. Вӗсен ӗҫӗсене алла вылятса калаҫмалли чӗлхе куҫаруҫи Аделина Замикова тата Наталья Степанова, коррекци педагогикин кафедрин аслӑ преподавателӗ Анастасия Федотова хакланӑ.
Ҫӗнтерӳҫӗсене ӳсӗмне кура виҫӗ ушкӑнра палӑртнӑ. «А» ушкӑнра Шупашкарти 3-мӗш коррекци шкулӗн вӗренекенӗ Валерия Гайфутдинова 1-мӗш выран йышӑннӑ. Ҫав шкултах ӑс пухакан Дарья Ивановӑпа Сергей Михайлов 2-мӗшпе 3-мӗш вырӑнсене тивӗҫнӗ. Унтах вӗренекен Анастасия Колтыгина вара Б ушкӑнра 1-мӗш пулнӑ. Мари Элтен килнӗ Татьяна Ливанова тата Полина Самойлова 2-мӗшпе 3-мӗш вырӑнсене пайланӑ.
«В» ушкӑнра И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧППУн студентки Татьяна Мигушова пӗрремӗш пулнӑ. Шупашкарти 3-мӗш коррекци шкулӗн вӗренекенӗ Екатерина Макарова куракансен кӑмӑлне кайнӑ. Мари Республикинчи Анастасия Морозова жюри парнине тивӗҫнӗ. Ытти номинацире те ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртнӑ.
Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче ӗнер, акан 7-мӗшӗнче, «Пӗтӗм чӑваш диктанчӗ» тавра ҫыхӑнну ыйтусене сӳтсе явма тепӗр хут пуҫтарӑннӑ.
Калаҫӑва кӗскен пӗтӗмлетсен ҫак хыпарсене пӗлтерме пулать. Наци радиовӗ валли текста вуланӑ та иккен, ку ӗҫе РСФСР тата Чӑваш АССРӗн халӑх артистки Нина Яковлева пурнӑҫланӑ. Ҫавӑн пекех тепӗр шухӑш — республика тулашӗнчи чӑвашсем валли ятарлӑ видео хатӗрлесси. Ӑна YouTube видеохостингра е тепӗр вырӑнта лартасшӑн (видео диктант пуҫлансан курӑмланӗ). Ларура мероприятин логотипне — элемне — хатӗрлес ыйтӑва та хускатнӑ. Кунта Праски Витти ӑсталанӑ ӗҫе суйласа илнӗ.
Аса илтеретпӗр, «Пӗтӗм чӑваш диктанчӗ» эрнекун, акан 25-мӗшӗнче, 13 сехетре иртмелле. Ҫырас шухӑшлисем Чӑваш Рсепубликин вӗренӳ институтне е И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика институтне пымалла. Ҫавӑн пекех килте те ҫырма пулать — Марина Карягина ҫырнӑ текста Наци радиовӗн эфирӗнче вуласа парӗҫ.
Чӑваш Енре IT-специалистсем ҫителӗксӗрри — ҫивӗч ыйту. Ҫак ҫитменлӗхе тӳре-шара пӗтересшӗн.
2014–2015 вӗренӳ ҫулӗнче аслӑ шкулсемпе професси пӗлӗвӗ паракан учрежденисенче ҫак специалистсем валли тӳлевсӗр 926 вырӑн уйӑрма палӑртнӑ. Ку хальхипе танлаштарсан 22,7 процент нумайрах. Абитуриентсем аслӑ шкула 12 специальноҫпа, професси пӗлӗвӗ паракан учреждение 7 специальноҫпа вӗренме кӗме пултараҫҫӗ.
Чӑваш Енре IT-специалистсене И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУ, И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧППУ, Шупашкарти политехника институчӗ, Шупашкарти электро-механика колледжӗ, Шупашкарти механика-технологи техникумӗ тата Шупашкарти ҫыхӑнупа информатика техникумӗ хатӗрлет. Ытларах ҫак енӗсемпе тӳлевсӗр вырӑн уйӑрнӑ: «Информатика тата шутлав техники» (ЧПУ), «Прикладной информатика» (ЧПУ тата ЧППУ), «Компьютер системинчи програмлани» (Шупашкарти ҫыхӑнупа информатика техникумӗ), «Компьютер системи тата комплексӗ» (Шупашкарти ҫыхӑнупа информатика техникумӗ).
2015-2016 вӗренӳ ҫулӗнче Раҫҫейре информаци технологийӗсен тытӑмӗнчи специальноҫсене вӗренмелли тӳлевсӗр вырӑнсене 34 процент ӳстерме палӑртнӑ.
РФ коммуникаципе ҫыхӑну министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, пирӗн ҫӗршыври информаци технологине 2018 ҫулччен аталантарас тесен 350 пин специалистран кая мар хатӗрлемелле.
Нумаях пулмасть Шупашкарти И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университетӗнче «Стиль территорийӗ» ятпа ҫи-пуҫ дизайнӗн тата декоративлӑ прикладной ӳнерӗн конкурсӗ иртнӗ. Кӑҫал ӑна Пӗтӗм тӗнче шайне кӑларнӑ.
Унта маларах Чӑваш Енрисемсӗр пуҫне Казахстанри Актобе хулинчи К. Жубанов ячӗллӗ патшалӑх университечӗн тата Мари Эл студенчӗсемпе вӗренекенӗсем хутшӑннӑ.
Конкурса хутшӑннӑ ӗҫсен шучӗ 180-ран та иртсе кайнӑ. Декоративлӑ прикладной ӳнерте «Текстиль» номинацире Елчӗк районӗнчи Аслӑ Елчӗкри вӑтам шкулта 10-мӗш класра вӗренекен икӗ хӗрача ҫӗнтернӗ. Татьяна Хушкина 2-мӗш вырӑн йышӑннӑ, Наталья Ефимова — 3-мӗш.
Паян 14 сехетре Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче пӗтӗм чӑваш диктантне йӗркелесе ирттерес ыйтусене сӳтсе яврӗҫ. Унта тӗпчев институчӗн ӑсчахӗсемсӗр пуҫне вӗренӳ тата педагогика институчӗсен ӗҫтешӗсем хутшӑнчӗҫ.
Кӗскен пӗтӗмлетсен, диктант акан 25-мӗшӗнче 13:00 сехетре пуҫланмалла. Пӗлтӗрхи пекех текста наци радиовӗпе вулама палӑртнӑ. Паянхи ларура ӑна кама вулаттарассине те пӑхса тухрӗҫ. Ку ӗҫе СССР халӑх артистки Вера Кузьмина пурнӑҫласса шанаҫҫӗ. Ҫыру ӗҫӗ университетпа педагогика университетӗнче тата вӗренӳ институтӗнче иртмелле. Пӗлтӗр диктанта вӗренӳ министрӗ Владимир Иванов хутшӑннӑ пулсан кӑҫал халӑхпа пӗрле ҫырма культура министрӗ Вадим Ефимов явӑҫасса кӗтеҫҫӗ. Ҫыру ӗҫӗ Шупашкарти аслӑ шкулсенче ҫеҫ мар, пӗр харӑсах республикӑри кашни районтах иртессе шанаҫҫӗ. Ҫавӑн пекех пӗлтӗр сиксе тухнӑ кӑлтӑксемпе йывӑрлӑхсенчен кӑҫал малтанах хӑтӑлма шутлаҫҫӗ.
Сӑмах май тексчӗ хатӗр, ӑна Марина Карягина ҫырнӑ. Хальхи вӑхӑтра институт ӗҫченӗсем ӑна тӗрӗслеҫҫӗ, авторӗпе пӗрле стилистика тӗлӗшӗнчен якатаҫҫӗ.
Ҫак уйӑхра районсенче чи илемлӗ, пултаруллӑ пикене суйлаҫҫӗ. Пушӑн 14-мӗшӗнче акӑ «Тӑвай пики — 2014» конкурс иртнӗ. Унта 10 ял тӑрӑхӗнчи 17–25 ҫулсенчи 10 пике хутшӑннӑ. Вӗсем пурте чӑваш чӗлхине аван пӗлеҫҫӗ, пултарулӑхӗпе уйрӑлса тӑраҫҫӗ.
Яланхи пекех хӗрсем малтан хӑйсемпе паллаштарнӑ. Вӗсем чӑваш наци апатне мӗнле хатӗрлемелли пирки каласа кӑтартнӑ. Конкурс вӗҫӗнче пикесем чӑваш наци костюмне тӑхӑнса кӑтартнӑ, чӑваш ташши ташланӑ. Жюри йышӗнче ЧР муниципалитет пӗрлешӗвӗсен канашӗн ӗҫ тӑвакан комитечӗн консультанчӗ М.Мурзин, «Информ-медиа» директорӗ Э.Максимов, «Чӑваш пики — 2010» ята ҫӗнсе илнӗ Алиса Королева, Чаваш наци конгресӗн ӗҫ ертӳҫи Сергей Андреев, ЧНКн «Хастар» ҫамрӑксен пӗрлешӗвӗн председателӗ И.Федоров, И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧППУн студентки, «Тӑвай пики — 2013» ята ҫӗнсе илнӗ Т.Константинова пулнӑ.
Кӑҫал вара «Тӑвай пики» ята Ҫӗнӗ Пуянкасси ял тӑрӑхӗн пики Кристина Федотова ҫӗнсе илнӗ. «Вице Тӑвай пики» ята вара Йӑнтӑрчӑ ял тӑрӑхӗнчи Эллада Данилова тивӗҫнӗ. Турикас Тушкил ял тӑрӑхӗн пики Мария Кириллова «Куракансем кӑмӑлланӑ пике» пулнӑ.
Раҫҫей Крыма ҫар кӗртессине хирӗҫ Шупашкарта пуш уйӑхӗн 15-мӗшӗнче пикет иртнӗ. Ӑна «Мир Луксор» кинотеатр умӗнче йӗркелесси пирки РПР-ПАРНАС тата «5 декабря» партисен регионти уйрӑмӗсем пӗлтернӗ.
«Украинӑра пулса иртекен лару-тӑру пире пӑшӑрхантарать. Раҫҫей влаҫӗсем вырӑсла калаҫакан халӑха хӳтӗлеме тесе суверинитетлӑ ҫӗршыва хӗҫ-пӑшаллӑ ҫарсем илсе кӗртес тенине лӑпкӑн сӑнама пултараймастпӑр», – тет иккен РПР-ПАРНАСӑн Чӑваш Енри уйрӑмӗн членӗ Дмитрий Семенов. Ун шучӗпе пирӗн ҫӗршыв Президенчӗ Владимир Путин формӑллӑ тата Раҫҫей хӗҫ-пӑшаллӑ ҫынсем Крыма хӳтӗлемелли отряд тесе «сӗмсӗррӗн тата вӑтанмасӑр суять». Телевизорпа тискер фашист-бандеровецсем вырӑсла калаҫакансен вӗлернӗ евӗр пӗлтереҫҫӗ, анчах ку вӑл апла мар тенӗ Семенов. «Манӑн вырӑсла калаҫакан, Хӗвелтухӑҫ тата Хӗвеланӑҫ Украинӑра пурӑнакан тӑвансемпе паллаканӑмсем Раҫҫей телевиденийӗпе кӑтартнине ан ӗненӗр теҫҫӗ. Украинӑна хирӗҫле риторика пӗр тӑван халӑхсене пӗр-пӗрне курайми туса яма, Раҫҫее Пӗтӗм тӗнчерен сивӗтме пултараҫҫӗ», – ҫапла шухӑша палӑртнӑ маларах асӑннӑ хастар.
+5.3 °C