Кӑҫал чӑваш литературин классикӗ Константин Васильевич Иванов ҫуларнӑранпа 120 ҫул ҫитрӗ. «Нарспи» поэмӑн авторӗ 1890 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗнче ҫут тӗнчене килнӗ. Республикӑра ҫак куна нумайӑшӗ паллӑ турӗҫ — Ҫӗнӗ Лапсарти вулавӑшра та мероприяти иртрӗ.
Константин Васильевич Иванов Чӑваш Енрен аякра, инҫетри Пушкӑртстанра ҫуралнӑ. Ҫулӗ кӗске мар, ҫавна май вулавӑш ӗҫченӗсем ачасене Слакпуҫа виртуаллӑ ҫулҫӳрев майӗпе ҫитерме шут тытрӗҫ. 42-мӗш шкулӑн 8«б» клас ачисем Слакпуҫ ялӗпе, ун хӗррипе юхса выртакан Слак шывӗпе, Силпи ҫаранӗсемпе, унӑн илемлӗхӗпе паллашрӗҫ. Вулавӑш ӗҫченӗсем Константин Ивановӑн кун-ҫулӗпе, унӑн пултарулӑхӗпе паллаштарчӗҫ.
Ванкуверта паян (вырӑнти вӑхӑтпа — ӗнер, 18 сехетре) 5 сехет ирхине хӗллехи XXI олимпиадӑна уҫрӗҫ.
Дэвид Пирс ҫырнӑ кӗвӗ янранӑ май мероприятие Канадӑн генерал-губернаторӗ Микаэль Жан, Пӗтӗм тӗнчери олимп комитечӗн президенчӗ Жак Рогге тата 4 индей йӑхӗсен ертӳҫисем тухрӗҫ. Индей йӑхӗсен пуҫлӑхӗсене ҫак олимпиадӑна ирттерме туса лартнӑ ҫуртсемпе сооруженисем вӗсен ҫӗрӗ ҫинче ларнӑран чӗннӗ.
Чи малтан хӑнасене йышӑнакан патшалӑхӑн гимнӗ янрарӗ, унтан вара индей йӑхӗсен ертӳҫисем хӑйсен сӑмахне каларӗҫ. Кайран вара, йӑлана кӗнӗ йӗркепе, стадион ҫулӗ ҫине чи малтан Греци сборнӑйӗ тухрӗ. Вӗсем хыҫҫӑн ыттисем.
Раҫҫей сборнӑйӑн ялавне хоккей ушкӑнӗн капитанӗ Алексей Морозов тытса пычӗ.
Ванкуверти олимпиадӑна Раҫҫейрен 179 спортсмен хутшӑнӗ. Малтанхи олимпиадӑпа танлаштарсан — пӗр ҫын ытларах. Раҫҫей спортсменӗсем 75 награда пуххишӗн тупӑшасшӑн. Ылтӑн медальшӗн 100 пин евро, кӗмӗлшӗн — 60 пин евро, пӑхӑршӑн — 40 пин евро пама шантарнӑ.
Чӑваш Енрен олимпиадӑна хутшӑнакан ҫук. Ҫавах та ҫак спортсменсене асӑнса хӑварма пулать: Нкеирука Хилариевна Езех (кукамайӗ Шупашкар ҫывӑхӗнчи ялта пурӑнать), Максим Александрович Чудов (амӑшӗ — чӑваш, Пушкӑртстанран), Лилия Николаевна Вайгина-Ефремова (Шупашкарта ҫуралнӑ, Украин сборнӑйӗнче шутланать) /информацие кунтан илнӗ/.
Нарӑсӑн 12-13-мӗшӗсенче Шупашкарта чӑваш эстрада юррисен черетлӗ XI «Кӗмӗл сасӑ» фестиваль-конкурс иртӗ.
Кӑҫал 40 ҫын ытла хутшӑнать. Ӑмӑртун пӗтӗмлетекен турне пурӗ 16-35 ҫулсенчи 30 юрӑҫ (Чӑваш Ен, Тутарстан, Пушкӑртстан, Чӗмпӗр облаҫӗ, Сарӑту хулипе облаҫӗ) тухнӑ. Ку тура тухиччен вӗсем маларах вырӑнти ӑмӑртусенче ҫӗнтерсе мала тухнӑ.
Пӗтӗмлетӳ турӗ нарӑсӑн 12-мӗшӗнче Я.Ухсай ячӗллӗ культура керменӗнче иртӗ. Юрӑҫсен ӑмӑрту валли эстрада юррипе (поп, джаз, этно-поп) хальхилле кӗвӗлесе илемлетнӗ халӑх юрри хатӗрлемелле. Нарӑсӑн 13-мӗшӗнче гала-концент пулӗ, вӑл 18 сехетре пуҫланӑ. Курма килекенсем ҫӗнтерӳҫӗсен пултарулӑхӗпе тепӗр хут паллашӗҫ.
Ӑмӑртӑва ирттерекенни — Чӑваш наци конгресӗ. Конкурса ирттерме Чӑваш Республикин культурӑн, национальноҫсен ӗҫӗсен, информаци политикипе архив ӗҫӗн Министерстви тата Вӗрунӳпе ҫамрӑксен политикин Министерстви пулӑшаҫҫӗ.
Нарӑсӑн 8-мӗшӗнче Чӑваш Ен президенчӗ Николай Фёдоров Ӗпхӳре пулчӗ, кунта вӑл, В.Путин чӗннипе, регионсен аталанӑвӗн ӗҫӗ-хӗлне пӑхса тухма пухӑннӑ Правительствӑн комисси ӗҫне хутшӑнма ҫитнӗччӗ.
Ҫак кунах Николай Васильевич Пушкӑртстан чӑвашӗсемпе тӗл пулчӗ. Хӑйӗн сӑмахӗнче Чӑваш Ен президенчӗ пушкӑртри чӑвашсем халӑх йӑли-йӗркине сухлассипе, аслисене сума сӑвассипе тӗслӗх кӑтартни пирки каларӗ.
Ҫавӑн пекех ку тӗлпулура К.В.Иванов ҫуралнӑранпа 120 ҫул ҫитнине уявлас ыйту ҫинче чарӑнса тӑчӗҫ.
Пушкӑрт халӑх сӑмахлӑхӗн ахах-мерченӗпе — «Урал батыр» эпоспа — халӗ чӑвашсем те киленме пултараҫҫӗ. Ӑна Ӗпхӳ хулинчи П.М.Миронов ячӗллӗ чӑваш вырсарни шкулӗн ӗҫченӗ Николай Дмитриев чӑвашла куҫарса пичетлесе кӑларнӑ. Ҫак ӗҫ пирки Николай Васильевич акӑ мӗнле шухӑшлать: «Эпоса куҫарни мана пушкӑрт халӑхӗн чунне, философине ӑнланма, чӗлхин илемлӗхне туйса илме пулӑшрӗ. Куҫару ӗҫӗ тӑван чӗлхен пуянлӑхне уҫса пачӗ, икӗ халӑхӑн пӗр евӗрлӗхӗпе уйрӑмлӑхӗсене асӑрхама пулӑшрӗ. Эпӗ оригинала тӗпе хурса ӗҫлеме тӑрӑшрӑм, сӑвӑ виҫисене те упраса хӑвартӑм. Манӑн ӗҫӗм пушкӑртсемпе чӑвашсене тата та туслӑрах пурӑнма, ҫывӑхланма май парасса шанас килет».
Николай Дмитриев асӑннӑ хайлава чӑвашла куҫарас тӗлӗшпе пилӗк ҫул ытла ӗҫленӗ. Эпоса кун ҫути кӑтартас тени 75 ҫулти «шур сухала» ҫӗнӗ техникӑна — компьютера — хӑнӑхма хистенӗ.
«Урал батыр» халиччен виҫӗ чӗлхепе — вырӑсла, турккӑлла, акӑлчанла — тухнӑ пулнӑ. Пушкӑртсен авалхи фольклор искусствин палӑкне тата этемлӗхӗн культура еткерне чӑвашла куҫарса пичетлесе кӑларма Николай Дмитриева Ӗпхӳ хулин общество аталанӑвӗн грантне тивӗҫни пулӑшнӑ.
Утӑ уйӑхӗн 5-11-мӗшӗсенче «Сувар» ятлӑ ҫамрӑксен пӗрлешӗвӗ ҫулҫӳреве тухрӗ. Чунҫӳреве (поломничествӑна) пурӗ 33 ҫын тухрӗ — вӗсен шутӗнче О. Цыпленков (чунҫӳрев ертӳҫи), «Шуҫӑм» ансамбль, ҫыравҫӑсем (С. Асамат, Лидия Сарине), Вера Никонорова эстрада ҫӑлтӑрӗ, чӑваш чӗлхи вӗрентӳҫисем, ҫамрӑксем пулчӗҫ. Chuvash.Org сайтӑн тӗп администраторӗ те вӗсемпе пӗрле кайса килчӗ.
Чунҫӳрев утӑн 5-мӗшӗнче пуҫланчӗ. Чи малтан ҫула тухнӑскерсем Ҫеҫпӗл Мишшин ҫуралнӑ ялне кӗрсе тухрӗҫ — паллӑ сӑвӑҫ ҫуралнӑранпа кӑҫал 110 ҫул ҫитнӗ! Кайран Митта Ваҫлейӗн, Геннадий Айхи вилтӑприйӗсем ҫине ҫитсе вӗсене асӑнчӗҫ, Тикеш хулашпа паллашрӗҫ. Пӗрремӗш кун Кӑнна Кушкинче вӗҫленчӗ — Иван Яковлев ҫуралнӑ ялӗнче музейпе паллашрӗҫ, ҫула тухнӑ артистсем концерт кӑтартрӗҫ, Шупашкарти Ҫеҫпӗл Мишши музейӗн заведущийӗ Антонина Андреева кӑвар чӗреллӗ поэтӑн кун-ҫулӗпе, унӑн сӑввисемпе паллаштарчӗ.
Иккӗмӗш кунне чунҫӳревҫӗсем Чӗмпӗр урлӑ Самар облаҫӗнчи Ухинкел ялне кайрӗҫ. Шел те, ку кун Чӗмпӗрти чӑваш шкулӗнче музей ӗҫлеменнине пула Чӗмпӗрте чарӑнса тӑрасси пулмарӗ.
Пушӑн 20-мӗшӗнче Шупашкарта ЧНК хӑйӗн VII пухӑвне ирттерӗ. Раҫҫей тӑрӑхӗнчи чӑвашсем К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче пухӑнӗҫ. Мероприяти 11 сехетре пуҫланӗ.
Пухӑва 500 ҫын патнелле пуҫтарӑнӗ. Вӗсенчен 102 делагат — Раҫҫейри 29 регионтан, тата 6 ют патшалӑхран килӗ. Чи пысӑк ушкӑн Чӑваш ҫӗрӗнчен пулӗ — 230 ҫын. Ҫавӑн пекех пысӑк ушкӑнсем Тутарстанран, Пушкӑртран, Ӑремпурк, Самар, Свердловск, Тӗмен, Чӗмпӗр облаҫӗсенчен пулӗҫ. Мускавпа Питӗрти ушкӑнсен йышӗ те пысӑк пулӗ.
Пухура пӑхса тухма палӑртнӑ ҫивӗҫ ыйтусем: 2010 ҫулта Раҫҫей ҫыравне ирттерессипе ҫыхӑннисем, ЧНК уставне улшӑнусем кӗртесси.
Хӑнасем ҫавӑн пекех пушӑн 19-мӗшӗнче Я.Г. Ухсай ячӗллӗ культура керменӗнче ирттерме палӑртнӑ чӑваш костюмӗн уявне хутшӑнӗҫ.
Пушӑн 21-мӗшӗнче Чӑваш наци музейӗнче пухӑва килнӗ делегатсем республикӑри вӗренӳ заведенийӗсен представителӗсемпе тӗл пулӗҫ — чӑвашсем йышлӑ пурӑнакан тӑрӑхсем валли культурӑпа вӗрентӳ учрежденийӗсем валли вӗрентекенсене хатӗрлес ӗҫе пӑхса тухӗҫ.
Ирхи Хусан. Чӳкӗн 15-мӗшӗ. Чӳк уйӑхне кура сивӗтме пуҫланӑ ҫанталӑк. Халӑхсен хушшинчи туслӑх ҫурчӗ. Шӑп та лӑп ҫак вӑхӑтра, ҫак ҫуртра «Сувар» хаҫат 15 ҫул тултарнӑ ятпа Раҫҫейӗн тӗрлӗ регионти журналистсемпе хаҫатҫӑсем хушшинче ҫавра сӗтел иртрӗ. Пирӗн сайтран ҫак сайтӑн тӗп администраторӗ Николай Плотников хутшӑнчӗ.
Хутшӑнакансем хушшинче «Хыпар» хаҫатӑн тӗп редакторӗ А.П. Леонтьев, Пушкӑртра тухса тӑракан «Урал сассин» тӗп редакторӗ Михайлов Ю.Н., Чӗмпӗрти «Канаш» хаҫатӑн тӗп редакторӗ Ларионов Н.Н., Пушкӑртстанра тухакан «Аван-и» радиокӑларӑмӑн редакторӗ Никитина Т.П, «Сувар» хаҫатӑн малтанхи радакторӗсемпе ӗҫченӗсем тата халӗ ӗҫлекен журналистсем пулчӗҫ. Ҫавра сӗтеле, паллах, «Сувар» хаҫатӑн тӗп редакторӗ Константин Малышев ертсе пычӗ.
Ҫавра сӗтелте хаҫатсен ӗҫӗнче тӗл пулакан йывӑрлӑхсене, вӗсемпе кӗрешмелли мелсене сӳтсе яврӗҫ. Чи пысӑк тема вырӑнӗнче хаҫатсен тиражӗ пулчӗ.
Юпан 1-мӗшпе 4-мӗшӗнче Питӗрте Тӗнче шайӗнчи «Interfolk in Russia» халӑх пултарулӑх конкурсӗ иртрӗ. Ӑмӑртӑва Норвеги, Испани, Швеци, Греции, Филиппин, Латви, Литва, Украина, Раҫҫей регионӗсенчи пултарулӑх ушкӑнӗсем хутшӑнчӗҫ. Паллах, Раҫҫей ушкӑнӗсен шучӗ чылай пулчӗ. Вӗсен шутӗнче Пушкӑртстанри «Нарспи» ансамбль (ертӳҫи – Чӑваш Ен тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Г. Кириллова) те хутшӑнчӗ. Вӗсен юррипе ташши жюрине кӑмӑла кайрӗ — ушкӑн виҫҫӗмӗш вырӑн йышӑнчӗ. Унсӑр пуҫне тӑватӑ номинацире диплома тивӗҫрӗ.
Виҫҫӗмӗш вырӑн йышӑннипе эпир те пултарулӑх ушкӑна саламлатпӑр, ӑнӑҫу сунатпӑр!
Пушкӑрт ҫӗрӗнчи чӑвашсем кӑҫал авӑн уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Авӑркас районӗнче пурӑнакан, "Шуратӑл" литпӗрлешевӗн ертӲҫин Александр Савельев-Сасӑн юбилейӗ иртни пирки пӗлтереҫҫӗ. 75 ҫул тултарнӑ ятпа ӑна саламлаҫҫӗ.
Пирӗн пӗрлӗх те ӑна саламлать, ӗҫӗнче ӑнӑҫу, пурнӑҫӗнче телей сунать!
+28.3 °C