Электронлă вулавăш

Хурăнташсене асăнсан

Иккĕленчĕ тупăша.

 

Мĕнле пулчĕ? — пĕлме çук,

Мăшăр хушши — услам çу,

Анчах хăна-евĕрпе

Ку сăмаха тапратман,

Вырăс тĕнне кĕнипе

Урха урăх мухтанман.

 

Хăнисене ăсатсан,

Ирхи автан авăтсан,

Урхапала Унерпи

Тухнă шап-шур кĕпепе

Иккĕш пĕрле килĕшсе

Анкартине йĕтем çине.

 

Мăн çăкăрпа тăварпа,

Хăпартупа, чăкăтпа,

Кӳнĕ парне пӳлĕхе

Ыйтнă унтан пиллĕхе —

Иртнĕ ĕçшĕн каçару,

Пулассишĕн пултару.

 

Ылттăн çĕрпе хĕресе

Кару юпи шăтăкне

Хунă чиксе питĕрсе

Майра патша асăмне.

Тупа тунă тур çинче

Чĕнмелле мар кун çинче.

 

Ĕçе тунă, пĕтернĕ,

Никама та пĕлтермен.

Уйăх анчах пĕлĕтрен

Кура-кура тĕлĕрнĕ.

X. Ниме

Çавал юхать çаврăнса,

Кĕмĕл пекех çутăлса;

Ункă шывне, Йĕршшӳне, —

Тата ытти шывсене

Пухса пырать Атăла —

Ĕмĕтленсе малалла.

 

Аслă Атăл аната,

Таçта-таçта пит ката;

Хăйĕн пуçне çиме тĕр,

Каскăн калмăк çĕрĕ витĕр

Илсе каять пур шыва

Хаяр тинĕс Хăвалăна.

 

Çавал ăна пĕлеймест,

Уншĕн-куншĕн шикленмест:

Ăна пултăр çеремсем.

Ешĕл улăх-çарансем,

Вăл юратать чăваша —

Ĕçчен, йӳрĕк йăваша.

 

Вăл шăварать шывĕпе,

Юха-юха хĕррипе,

Айлăм аслă улăха —

Чăвашсемшĕн ырлăха:

Вăхăтĕнче çулăр, тет.

Хĕлле утă пултăр, тет.

 

Айлăмпа Атăла Çавал кĕнĕ çĕре

Шуртан шурĕ хуплать тĕмеске вĕтлĕхре:

Хăяхпа хăмăшлах — (ăçта пусан — путлăх),

Хăш этем выльăхне унтан пултăр путлĕх?

Çапах та Шуртана харсăр чап авалтан

Хăварнă хăйĕнчен Ентимĕр çав шуртан.

 

Ентимĕрĕн виç ывăл, виççĕшĕ те маттур:

Ĕçре те, ĕçкĕре те, вăйра та сатур,

Çуркуннепе шурта никамран та малта

Кĕтеççĕ кĕсменлĕ кимĕсем Атăлта.

Ентимĕр шанчăклă каскăн тусĕсемпе

Качака утравĕнче хуралта кунĕпе.

 

Анатран е туран кимĕсем курăнсан —

Утрав çинче паллă тĕтĕм йăсăрлансан,

Вара виçĕ ывăлĕ хайсем пек ушкăнпа

Шур лачака тăрăх шăваççĕ хырăмпа:

Кимĕсем кăмăллă парнене памасан,

Çыранпа та ан ут пуçу хаклă пулсан.

 

Пурлака — тарçăна тĕкĕнмеççĕ ахаль,

Хуçашăн улпутшăн хатĕр вилĕм амаль,

Патша çарĕ пулсан именеççĕ тапăнма,

Çапах та вăрттăн хăрамаççĕ юнама:

«Вăйсем-тĕрексем пухăнччăр-ха пăртак,

Пырса çыпăç вара пирĕн çума салтак!»

 

Çапла шухăшлаççĕ маттурсем Шуртанта,

Çапла пусмăрлаççĕ хуçасене Атăлта.

Çавалтан сылтăмра асат хуçнă сăртра,

Сĕм вăрман сип-симĕс, шалт юман та çăка,

Тата чăлаланнă шĕшкĕпеле палан,

Çĕрле хӳтлĕх тума тăвансемшĕн аван.

 

Шăрăх кунсем çитсен кунта вĕсем куçаççĕ

Е Атăл урлă Йăлăм енне каяççĕ.

Çапла Çавал анинче каскăн çынсем пурнаççĕ

Вырăс хуçа суттине тапхăр-тапхăр тапнаççĕ:

Пуринчен те ытларах тăвар кимми хаклăрах,

Тăвар чăваш çыннишĕн нимĕнрен те хаклăрах.

 

Тăвар кимми тĕл пулсан —

Хуçи сыхлан тапăнсан:

Кĕтмен çĕртен типĕ шар,

Е çур кимĕ тăвар пар,

Вара иртĕн малалла

Атăл тарăх тăвалла.

 

Утă çулма тапратсан

Чарăнаççĕ пĕр саман:

Ентимĕрĕн кил-йышĕн

Шуртан çинче шухăшĕ.

Улăх çĕрне уйăрса

Çарансене пуçтарас,

Парнесене салатса

Йĕри-тавра ыр пулас.

 

Кĕркуннене кĕрсессĕн.

Уйри ĕçсем пĕтсессĕн,

Каллех тухас шыв çине —

Ирĕк тутлăхне ĕçме.

Кĕркуннехи тĕтрене

Тав тумалла каçхине.

Арăш-пирĕш Атăлта

Ентимĕрĕн пĕр урта¹.

 

Вĕтле шывĕ, Сăр шывĕ

Кăкшăм шывĕпе Çавал,

Анĕшпеле Сĕве шывĕ

Уртана курнă авал.

Ентимĕрĕ Атăлта,

Ывăлĕсем Çавалта:

Тухмасть вĕсен пуçĕнчен

Шухăш патша çарĕ çинчен:

 

— «Шупашкарта çар нумай,

Вăл кансĕрлет пĕрех май;

Хусан хули хăямат,

Унта тискер касамат, —

Патне пыма юрамасть,

Пырсан пуçу сыв юлмасть.

 

Пуçлăхсене йăпатсан,

Пĕртак парне тăратсан —

Тĕттĕм çĕрле çӳреме

Ирĕк, теççĕ, кимсене.

Çапла майпа Ентимĕр

(Хыт чĕреллĕ чăн тимĕр)

Иртме Хусан хулинчен

Кăçалхи çул шухăшлать.

 

Кунĕн-çĕрĕн çавăн çинчен

Ывăлсемпе канашлать:

«Шур Атăлта шур нумай.

Кайăк-кĕшĕк пит ирĕк,

Унта хуçа та самай,

Патша çарĕ те сӳрĕк, —

Тĕнче касса çӳреме

Пит те ирĕк кимсене!

 

Каяс, шăвас унталла.

Кĕркуннепе каялла!

Майра патша иртнĕ май

Хуралçăсем пит нумай,

Çапах парне тыттарсан

Хурал чармасть каç пулсан».

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн