Электронлă вулавăш

— Эпĕ сирĕн хула çумĕнчи пĕр колонире ларатăп, хама йĕркеллĕ тытнăшăн вунă кунлăх отпуск пачĕç те...

«Колонире» тенине илтсен сисмесĕрех кăрт! туртăнтăм эпĕ — çакă çитменччĕ тата! Арçын çавна çийĕнчех асăрхарĕ те мана лăплантарма васкарĕ:

— Тĕрмене çын вĕлерсен е кама та пулин çаратсан çеç мар, йăнăшпа та лекеççĕ. Ан шикленĕр, хам ĕмĕрте никама та хур туса курман эпĕ.

— Миçе çула хупрĕç вара сире? — хама-хам алла илсе лăпкăнах ыйтма тăрăшрăм.

— Вуннă, тăхăр çулĕ иртрĕ ĕнтĕ, тепре кăна юлчĕ.

Эпĕ тĕлĕннипе тăпах чарăнса тăтăм.

— Ву-унă?! Йăнăшпа та вунă çул таран параççĕ-и вара? Çын айăпне хăвăр çине илтĕр-им?

Арçын кăштах чĕнмесĕр пычĕ те:

— Çапла пулса тухать ĕнтĕ... — терĕ шухăшлăн, пит-куçĕ — тем аса илсе-тĕр — хĕрхӳленчĕ.

Хам та сисмерĕм — манра журналистка вăранчĕ. Унашкал тĕслĕхсем манпа унччен те пулкаланă-ха: калаçса каятăн та пĕр-пĕр çынпа, итлес те итлес килет вăл пупленине, хайхи çын саншăн пач кĕтмен çĕртен чунне уçать те, пĕр-пĕр материал геройĕ тухса тăрать куç умне. Халĕ те çаплах пулчĕ. Самай çитĕннĕ çӳçне ĕнсе хыçне пуçтарса çыхнă этем çине тĕлĕнерех тинкертĕм те шахвăртса ыйтрăм:

— Ыр çыннăм, тĕрмере халĕ çӳç ӳстерме те ирĕк параççĕ-им?

— Мана ирĕк пачĕç çав. Хăвăрах шутлăр, кĕлĕ вулакан шакла пулни килĕшӳллĕ-и? Çук вĕт. Колонире Турра пуç çапмалли пӳлĕм йĕркелессине пуçăнтăм та ĕнтĕ, каярах ирхи-каçхи кĕлĕсене вулама та манах ыйтрĕç. Тĕрмере ларакансем хушшинче пурнăçăн сакăлталлă çулĕ çинче такăнса ӳксе çĕтсе кайнисем ытларах. Чĕрере Турă валли кĕтес уçăлсан пурăнма çăмăлрах пулнине пиртен кашниех туять. Саккуна пăснисен те чун пур, вĕсем те сисеççĕ çавна...

Симĕс çăкасар вĕçленчĕ те çывăхрах çутă хĕреслĕ чиркӳ тăрри курăнса кайрĕ. Эп пурăнакан хваттер кунтан инçех мар, сылтăмалла пăрăнас пулать. Ман çулташăн вара малалла тӳп-тӳрĕ каймалла. Тем тесен те çак хăйне питĕ ансат та евĕклĕ тыткалакан арçынпа çапла тăрук уйрăлса каяс килмест-ха ман. Шалтан тем вĕскĕртсе тăрать пек, ун пурнăçĕ пирки тĕплĕнрех ыйтса пĕлме хистекен йĕкĕлти туйăм кăтăкламах пуçларĕ темелле. Эпĕ чарăнса тăтăм та:

— Ыр çыннăм, ятăра пĕлместĕп ĕнтĕ, эсир шыракан чиркӳ авă, — терĕм пӳрнепе тĕллесе. — Итлĕр-ха, сирĕн кăштах вăхăт тупăнмасть-и? Хаçатра ĕçлетĕп эпĕ, Светлана Горячева теççĕ мана. Пурнăçăр питĕ кăсăклантарса ячĕ: айăпсăр çĕртен тĕрмере ларатăп тетĕр, çав вăхăтрах никама та ӳпкелеместĕр. Мĕнле ун пек? Çитменнине кĕлĕ вуламалли пӳлĕм йĕркеленĕ тата. Тепри пулсан тĕнчере тĕрĕслĕх çук тесе йӳçсе-чашкăрса çеç çӳремелле, усаллансах каймалла. Эсир вара... Тĕлĕнмелле... Пĕлетĕр-и, материал çырас шухăш çуралчĕ, хăвăр ирĕк парсан паллах...

Эпĕ пăтăр-пăтăр калаçнине итленĕ май арçын иккĕленни сисĕнчĕ. Пĕр хушă чиркӳ еннелле тинкерсе чĕнмесĕр тăчĕ вăл. Унтан йăваш хăмăр куçне ман çине куçарчĕ те:

— Георгий ятлă эпĕ, — терĕ аванмарланнă пек пулса. — Вăхăчĕ пур-ха ман, туллиех. Сирĕн хулари çак чиркӳре ĕçлекен пĕр пачăшкă час-часах пырса çӳрет пирĕн пата. Чун валли кирлĕ тĕрлĕ кĕнекесем, турăшсем тупса парать вăл пире. Çавăнпа курнăçас тесе килсеттĕм те, анчах халь сире тĕл пулни те ăнсăртран мар-тăр апла...

Çулăн сулахай енче çуллахи кафе пур, чатăр карса меллештернĕскер. Кафе умĕнчех — пластикран янтăланă хĕрлĕ тĕслĕ сĕтелсем, хыçлă пукансем. Георгий çав еннелле пуçне сĕлтрĕ те çапла хушса хучĕ:

— Итлĕр-ха, Светлана, ура çинче тĕрĕслĕх çук теççĕ. Атьăр çавăнта кайса ларар апла пĕрех хут.

Эпир кафе умне пырса вырнаçса ахаль ларасран чей илтĕмĕр те, пирĕн сăмах-юмах малалла тăсăлчĕ:

— Вăт, эсир «усаллансах каймалла» терĕр. Тĕрĕс, пулнă ман пурнăçра ун пек тапхăр, анчах йĕркипе каламалла пулĕ кун пирки...

Георгий пĕр ăстрăм шухăша кайса ларчĕ те хаш-ш сывласа ярса калаçма пуçларĕ:

— Эпĕ вунă çула çитиччен тăлăх ачасен çуртĕнче ӳснĕ. Тăван аттепе анне камне те пĕлместĕп. Анне пирки уйрăм çынсем калани урлă кăшт-кашт илткеленĕ: çăмăлланнă вăхăтра пепки ăнсăртран сусăрланни пирки тухтăрсем пĕлтерсен мана ача çуратмалли çуртрах пăрахса хăварнă вăл. Ывăлĕн шăпипе тек нихçан та кăсăкланман. Тепĕр тесен — пĕрре те айăпламастăп ăна. Çут тĕнче кăтартнишĕн те тав. Эп шутланă тăрăх, качча та кайман айван хĕр çеç пулнă-тăр вăл. Мĕнле ӳстерĕп ку сусăрскерне тенĕ пулĕ... Çапла тăлăхсен çурчĕ маншăн тăван кил пулса тăнă.

Çуралнă чух сусăрланни ман çапларах палăратчĕ: кĕлеткем кукăрччĕ, ĕнсерен кăшт аяларах çурăм шăмми чалăшшине пула тем пысăкăш мăкăль хăпарнăçем хăпарса пыратчĕ, çавна пула пĕрле çитĕнекенсем хушшинче мана ытларах Курпун ятпа чĕнетчĕç, хăшĕ-пĕри «Квазимодо» тесе те мăшкăллатчĕ. Анчах ку чи хăрушши марччĕ-ха. Чĕрене тăвар сапнă пек касса ыраттараканни çакăччĕ: пирĕн пата вăхăтăн-вăхăтăн ача усрава илес кăмăллă çынсем те килетчĕç. Пит-куçпа илемлĕ, кĕлеткепе маттур та сывă тантăшăмсем куç хупса илнĕ çĕре усрав ача пулса тăратчĕç, эпĕ вара ялан суйланчăксен йышĕнче. Апла мана никам та юратмасть, эпĕ никама та кирлĕ мар! Йĕплĕ япала чиксе хунăн ыраттарса тăратчĕ çакă чунăма.

Пĕррехинче пирĕн интерната темĕнле питĕ чаплă тумланнă пиччесемпе аппасем килчĕç. Ушкăнри ачасенчен темшĕн мана кăна суйласа илчĕç çаксем.

— Ну, ачамккă, — терĕ пĕр кăвак куçлă, хура костюмлă арçын куçăмран ăшшăн тинкерсе, — маттур йĕкĕт тăватпăр санран. Хитре каччă пулас килет-и?

— Килет, — тетĕп именсе, çавăнтах чĕлхене вĕтелесе тăракан ыйтăва пăшалпа пенĕн персе яратăп. — Вара мана усрама илетĕр-и?

Шукăль тумлă арçын кăштах шухăша кайса тăчĕ те:

— Вара сана усрама та илĕç, хăв та çĕр-шывшăн хастар салтак пулăн, — терĕ çирĕппĕн.

Арçын пĕртте шӳтлемен-мĕн. Часах мана Новосибирск хулинчи ятарлă клиникăна вырттарчĕç. Кунти нейрохирургсем ылтăн алăллă пулнине халĕ ман кӳлепе çине пăхсан чăннипех те ĕненме пулать пулĕ — кукăрăлнă çурăм шăммине тӳрлетсе çурта евĕр яштака хул-çурăм парнелерĕç. Кĕçех усрава илес пирки шахвăртни те тӳрре тухрĕ — мана Ĕпхӳре пурăнакан ача-пăчасăр пĕр çемье, Ксения Сергеевнăпа Василий Антипович, хăйсем патне илсе кайрĕç. Этем пурнăçĕ хура тата шурă йĕрсенчен тăрать тенине илтме пулать час-часах. Маншăн çапла шурă йĕр тапхăрĕ пуçланчĕ тейĕттĕм. Ксения Сергеевнăпа Василий Антиповича атте-анне тесех чĕнеттĕм, питĕ ырă çынсемччĕ. Анчах эпĕ тăхăр класс пĕтернĕ чух пĕр кĕтмен çĕртен инкек йăтăнса анчĕ пирĕн çине — каçхи сменăран таврăнакан аттене шăпана-хурахсен эшкерĕ тапăнса вилмеллех çĕçĕпе чиксе амантать. Çапла аннепе иккĕнех тăрса юлтăмăр. Аттене пытарнă хыççăн анне час-часах чирлеме тапратрĕ. Эпĕ вара тухăç халăхĕсен кĕрешӳ мелĕсене вĕрентекен секцине çӳреме тытăнтăм — ман çав милици шыраса тупайман сĕмсĕр хурахсене питĕ те тавăрас килетчĕ. Шкул пĕтернĕ тĕлелле хулари дзюдоистсен ăмăртăвĕнче те хутшăнакан пултăм, медальсем те пĕрре мар çĕнсе илнĕ. Çапла вăхăт вăраххăн шурĕ. Икĕ çул çарта та пултăм. Эпĕ хĕсметрен таврăннă тĕле аннен сывлăхĕ пушшех хавшанă-мĕн, çавăнпа вĕренес ĕмĕте хăвартăм та васкасах ĕç шырама пикентĕм. Пĕр спорт шкулĕнче кĕрешӳ секцине ертсе пыракан тренер кирлĕччĕ те, эпĕ хаваспах çак ĕçе кĕрĕшрĕм. Анне, эпĕ таврăннипе хавхаланнăскер, самайланма тытăнчĕ. Йăлтах пĕчĕккĕн йĕркене кĕрсе пĕтмеллеччĕ пек, анчах пурнăçра пурте эпир шухăшласа хунă евĕр пулмасть çав...

Пĕр хĕллехи сивĕ каç ĕç пĕтерсе киле кайма тухрăм. Пыратăп хайхи Ĕпхӳ хулин пĕр тăкăрлăкĕпе вашлаттарса. Шартлама çанталăк çынсене ăшă çĕре хăвалать пулĕ çав — таврара иртен-çӳренсем пăт-пат кăна тĕл пулкалаççĕ. Анчах хула таçта шалта хăй пурнăçĕпех сывланине çывăхри шоссе хĕррипе чашлатса иртекен машинăсем аса илтереççĕ. Ура айĕнчи юр тăварланă купăста шăл айĕнче кăчăртатнă евĕр сас кăларать. Юр кăчăртатни тата транспорт сасси. Тĕлĕнмелле симфони! Сасартăк çак килĕшӳлĕх темле ăнланмалла мар сасăпа арканнă пек пулчĕ. Те чĕрчун, те этемех таçта çывăхрах нăйк! туса сас панăн туйăнчĕ. Эпĕ, пысăк çурт патнелле çитнĕскер, чарăнтăм та йĕри-тавралла тинкертĕм. Нимĕн те курмастăп-ха. Çак самантра хĕрарăм сасси хула урамне çурмаран çурса ячĕ тейĕн: «Пулăшă-ăр!..» Чуна сӳлеттерекен сас тĕттĕм тăкăрлăкран илтĕнчĕ те çавăнтах пăчланчĕ, эпĕ хам сисмесĕрех унталла ыткăнтăм.

Шур юр çинче мĕкĕлтетекен кĕлеткесене çурт хӳттинчен пăрăнсанах асăрхарăм. Вăрă-хурах хĕрарăм кĕлеткине хăпăл-хапăл хыпашласа тем ухтаратчĕ. Эпĕ путсĕре ĕнсинчен пĕррех çулса тытрăм та пичĕпе хам енне çавăртăм. Вăл ĕç-пуç çапларах çаврăнса тухасса пач кĕтмен пулас. Икĕ йăрă нăрă пек хура мăшăр куç шăтарасла тăрăнчĕ куçăмран. Туртса тăратрăм хайхине. Ман питпе ун пичĕ хушшинче икĕ шит майлă кăна юлчĕ пуль. Урса кайнăскер, хамран хам сехĕрленсе юр ăшне чикелентертĕм çакна. Çавăнтах шар курнă хĕрарăма пулăшу кирлĕ мар-и тесе тепĕр еннелле пĕшкĕнтĕм те, çамрăк хĕр кĕлетки месерле выртнине асăрхарăм. Эпĕ хĕрачана çĕклесе тăратма хăтлантăм — кăлăхах. Тытăнкине çухатнă пуçĕ лĕнк! турĕ хайхи. Нивушлĕ кая юлтăм?! Шурă шарфĕ мăйне хытă пăвса лартнине асăрхаса пушатма тăнăччĕ кăна, çывăхах килсе чарăннă машина фарин çутипе куçăм шарса кайрĕ. Çав вăхăтрах вăрă-хураха тĕксе янă çĕрелле куç ывăтса илтĕм — никам та çук. Тарнă ирсĕр! Машинăран тухнă çынсем хам еннелле чупни, темиçен мана ярса илни, тепĕртакран милици килсе çитни — çакă йăлтах усал тĕлĕкрине аса илтерчĕ. Çапла эпĕ «çын вĕлерекен» ята илтрĕм...

Георгие хăйпе тахçан-тахçан пулса иртнине тĕпĕ-йĕрĕпе аса илмешкĕн пĕртте çăмăл мар пулас. Вăл сивĕннĕ чей курки çине тинкерсе пĕр авка шăпăртах ларчĕ. Эпĕ ыйтмасăр тӳсеймерĕм:

— Калăр-ха, сире тӳрре кăларас текен пĕр çын та тупăнмарĕ-и вара? Экспертиза тĕрĕслевĕ тунă тăк, вĕлерекенни эсир мар, урăххи пулнине кăтартакан паллăсем тупăнмаллах пулнă-çке!

— Килĕшетĕп сирĕнпе, анчах мана çак сехметлĕ ĕçре алă тăсса парас çынсем çумра çукчĕ çав. Аннем хăрушă хыпар илтнĕ-илтмен чирĕ авса лартнипе пульницăна лекнĕ терĕç. Урăх тăвансем вара... Светлана, эпĕ халь тин ăна-кăна нимĕн те пĕлеймĕп, анчах манăн ун чух тĕрмене лармаллах пулнă-тăр çав. Ку Турă ирĕкĕ пулнă теме те хăрамастăп, тĕрĕссипе.

Тĕлĕннипе куçа чакăртсах тинкертĕм арçын çине. Мĕн калаçать вăл? Эпĕ çăвар уçма ĕлкĕриччен каллех Георгий сăмах хушрĕ: